Αθανάσιος Τσαυτάρης στο ethnos.gr: Πώς η Ελλάδα θα αντιμετωπίσει τις πλημμύρες και τις πυρκαγιές - «Να γεμίσουμε τον τόπο με φράγματα και λιμνοδεξαμενές»

Τις δικές του απόψεις σχετικά με τις πρόσφατες πλημμύρες και τις προηγηθείσες πυρκαγιές, δίνει ο ομότιμος καθηγητής ΑΠΘ και τέως υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης Αθανάσιος Τσαυτάρης. Έχοντας υπηρετήσει σε θέσεις που έχουν μεγάλη σχέση με τη γεωργική παραγωγή, τα νερά και τα δάση, ερμηνεύει, τα φαινόμενα, τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής που είναι ήδη εδώ, προειδοποιεί, προτείνει φράγματα και λιμνοδεξαμενες παντού, ανάπτυξη της κοπαδιάρικης ορεινής κτηνοτροφίας, εκπόνηση νέων αντιπλημμυρικών σχεδίων, μέχρι και ασκήσεις στα σχολεία. Επισημαίνει ζητήματα που δεν έχουν τεθεί, μολονότι το θέμα κυριαρχεί στο δημόσιο διάλογο και καταλήγει σε μια αισιόδοξη άποψη ότι οι ζημιές και το ζωικό κεφάλαιο θα αποκατασταθούν, η γη θα γίνει πιο εύφορη, αρκεί να μην χάνονται ανθρώπινες ζωές.

Βλέπουμε κ. Τσαυτάρη στη Θεσσαλία μια κατάσταση την οποία θα μπορούσαμε να ονομάσουμε «σκηνή από το μέλλον», όχι της Ελλάδας αλλά της ανθρωπότητας. Υπήρξε απώλεια ανθρώπινων ζωών και ανυπολόγιστες περιβαλλοντικές και οικονομικές καταστροφές. Πώς θα αντιμετωπίσει η χώρα τα φαινόμενα και πώς θα προστατευτεί, στο μέλλον, όταν σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, αυτά θα είναι σταθερά και όχι έκτακτα, όπως μέχρι τώρα;

Αθ. Τσαυτάρης: Έχουμε μιλήσει για το πρόβλημα της δημογραφικής έκρηξης, την κλιματική αλλαγή, την ξηροθερμία αλλά και τις κατακλυσμιαίες βροχές στις μεταβατικές περιόδους. Πρέπει να γεμίσουμε τον τόπο με φράγματα και λιμνοδεξαμενές. Έως και κάθε 500 ή χίλια μέτρα σε κάθε χείμαρρο. Μόνο έτσι μπλοκάρουμε τον κίνδυνο πλημμύρας, εξασφαλίζουμε νερό και στο βουνό και στον κάμπο. Πότισμα της γης χωρίς σπατάλη ενέργειας λόγω της υψομετρικής διαφοράς, χωρίς να εξαντλούμε τους υδροφόρους ορίζοντες οι οποίοι στη Θεσσαλία έχουν φτάσει στα 700 μέτρα. Πότισμα κοπαδιάρικης κτηνοτροφίας και άγριων ζώων στο βουνό, τα οποία το καλοκαίρι αντιμετωπίζουν προβλήματα και εξοικονόμηση πόρων και περιορισμό ρύπανσης λόγω του γεγονότος ότι το νερό μεταφέρεται ψηλά για τις διάφορες χρήσεις του με καρότσες. Το αφήνουμε δηλαδή να τρέξει και μετά σπαταλάμε δυνάμεις να το ξανανεβάσουμε. Με τα φράγματα επιτυγχάνουμε με ένα σμπάρο πολλά τρυγόνια.

Πρέπει να δουν οι λαμβάνοντες τις αποφάσεις σημεία στα οποία κάναμε φράγματα στο παρελθόν, όπως στο Παρανέστι της Δράμας, στα Γρεβενά, στην Άρτα, στα Χανιά, το πώς λειτουργούν. Να καταλάβουν ότι είναι εφικτό. Ευτυχώς φράγματα προβλέπονται ήδη και πριν τις πρόσφατες πλημμύρες στο Ταμείο Ανάκαμψης και στο σχέδιο Πισσαρίδη, όπως και η επιστροφή νέων Ελλήνων επιστημόνων που έφυγαν με το Brain Drain, κάτι που είναι και για αυτόν τον τομέα σημαντικό αλλά θα πρέπει να ασχοληθούμε ιδιαίτερά.

Όσον αφορά στην Πυροπροστασία;

Αθ. Τσαυτάρης: Στη διάρκεια του χειμώνα πρέπει να επιτρέπουμε στους υλοτόμους να κόβουν ξύλα, δημιουργώντας έτσι ζώνες πυροπροστασίας και δίνοντάς τους μεροκάματο. Σήμερα εισάγουμε ακόμη και ξύλα.Δεν έγιναν σωστά οι καθαρισμοί των δασών. Η υποβάθμιση της ελεύθερης κτηνοτροφίας, ειδικά στα βουνά, ειδικά από τα κατσίκια που βόσκουν όρθια και περιορίζουν πολύ τη μελλοντική καύσιμη ύλη.  

Τι πρέπει να κάνουν οι τοπικοί φορείς, πέρα από την κεντρική πολιτεία; Μήπως πρέπει να υπάρξουν πια και τέτοια τοπικά σχέδια αντιμετώπισης, παράλληλα με τις ενέργειες της Πολιτικής Προστασίας;

Αθ. Τσαυτάρης: Υπάρχουν Μελέτες που προβλέπονται στο Σχέδιο Ανάκαμψης και τοπικά σχέδια αντιμετώπισης πλημμυρών τα οποία σαφώς πρέπει τώρα να ανανεωθούν και να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα και στις νέες επιβαρύνσεις, όπως ακριβώς κάνει ο στρατός για τα ενδεχόμενα επίθεσης στη χώρα. Για παράδειγμα, ξέρουμε ότι μετά το 1990 άλλαξε το δόγμα του «από βοράν κινδύνου» σε «κίνδυνο εξ’ ανατολής». Πρόσφατα άλλαξε και πάλι το σχέδιο αντιμετώπισης ενός θερμού επεισοδίου.  Αλίμονο να μην τα είχε κάνει. Αυτό ακριβώς πρέπει να κάνει και κάθε τόπος, κάθε Περιφέρεια, κάθε δήμος, κάθε χωριό, κάθε εγκατάσταση, κάθε οικονομική μονάδα, ακόμη και κάθε σχολείο. Να ετοιμάσει σχέδια αντιμετώπισης των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Προβλέποντας πολύ μεγαλύτερους κινδύνους από αυτούς που έχουν μέχρι στιγμής εκδηλωθεί. Αυτό άλλωστε δεν δημιούργησε τις μεγάλες ζημιές στη Θεσσαλία; Σχέδια υπήρχαν σχέδια αντιμετώπισης αλλά όχι για τέτοια μεγέθη βροχής. Να που ήρθαν όμως.

Μήπως πρέπει να γίνονται πια και ασκήσεις, όπως στην Ολλανδία, ειδικά στα σχολεία;

Αθ. Τσαυτάρης: Συμφωνώ απολύτως. Η Ολλανδία, οι Κάτω Χώρες όπως λέγεται διότι είναι κάτω από το επίπεδο της θάλασσας. Εύκολα πλημμυρίζουν οι παραθαλάσσιες περιοχές της και θα είναι η χώρα με τις μεγαλύτερες συνέπειες από μια ενδεχόμενη άνοδο της στάθμης της θάλασσας, η οποία ευχόμαστε να μη συμβεί. Το ξέουν αυτό και προετοιμάζονται. Ίσως οι μόνοι. Κάνουν ασκήσεις στα παιδιά στα σχολεία. Όλα κουβαλούν μπότες. Πλημμυρίζουν την αυλή, χωρίς να το ξέρουν, ώστε όταν σχολάσουν να βρεθούν ξαφνικά σε μια δύσκολη κατάσταση και να ασκηθούν πώς θα την αντιμετωπίσουν αν κάποια στιγμή συμβεί. Όπως ακριβώς και ο στρατός που κάνει ασκήσεις με βάση τα σενάρια που είπαμε πριν. Αν αυτό που έγινε στη Θεσσαλία, που έγινε σε ελάχιστο χρόνο γινόταν σε ώρα ανοιχτών σχολείων και μαθημάτων αντιλαμβάνεται κανείς τι θα είχε συμβεί;

Πώς σχολιάζετε το γεγονός ότι κλείνονται ρέματα και χείμαρροι από δήμους με την αιτιολογία ότι δεν είχε τρέξει νερό στα τελευταία 30-40-50 χρόνια. Και ξαφνικά πλημμυρίζουν και καταστρέφουν τα πάντα λόγω του προηγηθέντος μπαζώματος.

Αθ. Τσαυτάρης: Το κακό στη φύση μια φορά έρχεται, σε μια περίοδο πολλών χρόνων και θα έρθει. Και ήρθε. Και θα έρχεται συχνότερα πια. Οπότε οποιαδήποτε ενέργεια με βάση το τι συνέβη στα χρόνια που ζούμε είναι ένα τραγικό λάθος. Μπάζωσαν τα πάντα, χείμαρρους για να κάνουν οικόπεδα, γήπεδα και πολλά άλλα κατασκευάσματα. Δεν σκέφτηκαν ότι για να υπάρχει το ρέμα εδώ η φύση το έκανε. Διότι το χρειάστηκε. Άρα κάποια στιγμή θα το ξαναχρειαστεί.

Πώς συνδέονται όλα αυτά, οι καταστροφές με το ζήτημα της παραγωγής τροφίμων, του κινδύνου για επισιτιστική ανεπάρκεια, όταν καταστρέφονται τόσο μεγάλες παραγωγές; Πώς θα αντιμετωπίσει η παγκόσμια ανθρώπινη κοινότητα και η χώρα μας και αυτό το πρόβλημα;

Αθ. Τσαυτάρης: Προφανώς οι καταστροφές αποτελούν πλήγματα στις παραγωγές, τις τωρινές και τις μελλοντικές. Τα οποία είναι πιο σοβαρά καθώς βρισκόμαστε ως ανθρωπότητα σε καταστάσεις επισιτιστικής ανασφάλειας και ενδεχόμενης ανεπάρκειας λόγω της αύξησης του πληθυσμού. Άρα πέρα από την τελευταία εξέλιξη πρέπει να δούμε και το κύριο πρόβλημα. Ξέρουμε λοιπόν ότι η γη και η γεωργία παράγουν τροφή για τους ανθρώπους, για τα ζώα, ίνες, καύσιμα, λουλούδια, φαρμακευτικά προϊόντα. Κατά σύμπτωση όλες οι αντίστοιχες αγγλικές λέξεις food, feed, fiber, flower, fuels, pharmaceutical, αρχίζουν από ‘f’. Θα πρέπει όμως στο μέλλον να κάνουμε στροφή προς το Food. Τι να τα κάνουμε τα λουλούδια για τη γιορτή ή για την καλή μας αν δεν έχουμε τροφή; Στις ίνες για την ένδυσή μας και στα καύσιμα υπάρχουν και άλλες λύσεις. Θα επικεντρωθεί αναγκαστικά η γεωργία στην παραγωγή τροφής.

Μπορεί αυτή η κατάσταση στη θεσσαλική πεδιάδα να φέρει τουλάχιστον κάποια ευφορία στο μέλλον, όπως η υλίς από τις πλημμύρες στην πεδιάδα του Νείλου, για παράδειγμα, που διαβάζαμε στο σχολείο; Θα εμπλουτιστούν τουλάχιστον οι υδροφόροι ορίζοντες;

Αθ. Τσαυτάρης: Όντως «ουδέν κακό αμιγές καλού» και το αντίστροφο βέβαια. Η σημερινή ζημιά είναι μεγάλη αλλά παροδική και θα αντιμετωπιστεί οικονομικά με αποζημιώσεις. Να ξέρουν όμως οι γεωργοί ότι το θολό νερό της λάσπης από τα βουνά, αυτή η υλίς, με τα οργανικά στοιχεία που φέρνει μαζί του, πέρα από τη ζημιά θα οδηγήσει στο μέλλον σε καλύτερα χωράφια. Επίσης, θα εμπλουτιστούν κατά τι οι εξαντλημένοι από τις καλλιέργειες ανοιξιάτικης σποράς υδροφόροι ορίζοντες στη Θεσσαλία. Όσο για το ζωικό κεφάλαιο που χάθηκε και είναι σημαντικό, θα χρειαστούν δύο-τρεις γενιές να αποκατασταθεί. Ευτυχώς δεν χάθηκε από όλη τη χώρα η οποία θα βοηθήσει τη Θεσσαλία να ξαναδημιουργήσει το δικό της, όπως και οι γειτονικές μας χώρες με σωστή διαχείριση των θηλυκών ζώων. Το κύριο μέλημα της πολιτείας αυτή τη στιγμή είναι να μην χάνονται ζωές και μετά αυτά που διορθώνονται.