Από τον πρώτο πολιτικό γάμο στην Ικαρία μέχρι τον γάμο ομόφυλων ζευγαριών, μισός αιώνας δρόμος

Τους βασικούς άξονες του νομοθετήματος για τα ομόφυλα ζευγάρια περιέγραψε σε συνέντευξή του στην ΕΡΤ, το απόγευμα της Τετάρτης,  ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, επαναλαμβάνοντας την πρόθεσή του να φέρει το νομοσχέδιο προς ψήφιση στη Βουλή.

Εμείς, γυρίσαμε το ημερολόγιο 42 χρόνια πίσω όταν τέτοιες ημέρες του 1982 το νομοσχέδιο για τον πολιτικό γάμο προκαλούσε ποικίλες αντιδράσεις και αποτελούσε μία επαναστατική αλλαγή για την ελληνική κοινωνία.

Ήταν Ιανουάριος του 1982. Η κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου μετράει λιγότερο από τρεις μήνες ζωής και διαρρέει στον Τύπο τη προώθηση νομοσχεδίου που θα καθιερώνει τον πολιτικό γάμο...

Στο όνομα του λαού

Οι διαρροές προκαλούν έντονες αντιδράσεις από τους κόλπους της εκκλησίας αλλά και των βουλευτών της Νέας Δημοκρατίας που ακόμα όμως δεν έχουν συνέλθει από το αποτέλεσμα της συντριπτικής ήττας από την «Κυβέρνηση της Αλλαγής» στις 18 Οκτωβρίου 1981. Η καθιέρωση του πολιτικού γάμου ήταν προγραμματική δέσμευση του ΠΑΣΟΚ και «έπρεπε να υλοποιηθεί στο όνομα του λαού» έλεγαν στενοί συνεργάτες του Ανδρέα Παπανδρέου.

Η εισήγηση του Αλεξανδρή

Στις 17 Φεβρουαρίου 1982 η κυβέρνηση Ανδρέα Παπανδρέου μετά από δύο αποτυχημένες προσπάθειες φέρνει προς ψήφιση στη Βουλή τον πολιτικό γάμο. Ο τότε υπουργός Δικαιοσύνης, Στάθης Αλεξανδρής εισηγήθηκε τα άρθρα 1367-70 και 1372 του αστικού κώδικα και έλεγε μεταξύ άλλων στην τοποθέτηση του: «Πιστή στις εξαγγελίες της προς τον Ελληνικό λαό, η κυβέρνηση αποφάσισε την καθιέρωση του πολιτικού γάμου στην Ελλάδα. Η μεγάλη αυτή καινοτομία στο δίκαιό μας επιβάλλεται από την ανάγκη περιφρούρηση της ανεξιθρησκίας και της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας που κατοχυρώνεται από το Σύνταγμά μας». 

Η ψήφιση και το ΦΕΚ

Μετά από σκληρές κόντρες εντός και εκτός του Κοινοβουλίου το νομοσχέδιο υπερψηφίστηκε στις 22 Μαρτίου 1982. Στις 8 Ιουνίου 1982 δημοσιεύεται το Προεδρικό Διάταγμα 391/1982 με το ΦΕΚ 73/Α/18-6-1982 που αποτελεί νόμο του κράτους.

Στα... κάγκελα η εκκλησία

Η ηγεσία της εκκλησίας είναι στα... κάγκελα και η συντριπτική πλειοψηφία των Μητροπολιτών έμμεσα ή άμεσα απειλούν με αφορισμό όχι μόνο αυτούς που θα παντρευτούν με πολιτικό γάμο αλλά και αυτούς που θα εμπλακούν με κάθε τρόπο στην τέλεση ενός πολιτικού γάμου, δηλαδή, δημάρχους και προέδρους κοινοτήτων.

«Πορνείαν ηθικώς κολαζομένην»

Ο τότε Μητροπολίτης Δημητριάδος Χριστόδουλος Παρασκευαϊδης, μετέπειτα Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος, χαρακτήριζε τον πολιτικό γάμο «ανίερο μείξιν» και για εκείνους που θα τον επέλεγαν και διακήρυσσε πως διέπρατταν «πορνείαν ηθικώς κολαζομένην».

Ανέφερε χαρακτηριστικά ο Χριστόδουλος: «Ο πολιτικός γάμος είναι άθεσμος μείξις, είναι καταπάτησις της εκκλησιαστικής διδασκαλίας, είναι αίρεσις. Ο τοιούτος γάμος είναι, άνευ περιστροφών, μείξις ανίερος και κατάκριτος, ελευθέρα συμβίωσις άθεσμος και αμαρτωλός».

Φραντάτο: Το χωριό της Ικαρίας που πέρασε στην ιστορία

Ένα μήνα μετά τη δημοσίευση του Φ.Ε.Κ. η είδηση πως σε ένα ορεινό χωριό της Ικαρίας θα τελεστεί ο πρώτος πολιτικός γάμος στην Ελλάδα δημιουργεί εκκωφαντικό θόρυβο. Τα φώτα της δημοσιότητας στρέφονται στο ήσυχο και απομονωμένο χωριό στα ορεινά του νησιού με το όνομα Φραντάτο. Το χωριό που κάποτε έσφυζε από ζωή χάρις τους αμπελώνες του και τα ονομαστά αχλάδια έρχεται στο προσκήνιο χάρις την απόφαση του Κοινοτάρχη Σπύρου Πλακίδα.

Γάμος με δόξα και τιμή

Θα πάντρευε την 18χρονη τότε κόρη του Σταματούλα Πλακίδα με τον 24χρονο τότε Δημήτρη Μαύρο από τη Νάξο. Ο γάμος τους προγραμματίστηκε στο Κοινοτικό κατάστημα Φραντάτου και παρά τις έντονες αντιδράσεις των εκκλησιαστικών κύκλων στο νησί και όχι μόνο, ο γάμος έγινε με... δόξα και τιμή την Κυριακή 18 Ιουλίου 1982 και μάλιστα με την παρουσία εκατοντάδων συγγενών και φίλων των νεονύμφων.

«Είχε έρθει το πλήρωμα του χρόνου»

Δυστυχώς σήμερα δε βρίσκονται στη ζωή η Σταματούλα Πλακίδα και ο Δημήτρης Μαύρος όπως και ο Κοινοτάρχης που πήρε την ιστορική απόφασης Σπύρος Πλακίδας ο οποίος απεβίωσε το Μάιο του 2021. Ωστόσο σε μία συνέντευξη του στη Δημόσια Τηλεόραση και στην ΕΡΤ-1 είχε δηλώσει: «Όχι μόνο το χωριό, αλλά η μισή Ικαρία είχε έρθει στον γάμο των παιδιών, στην πλατεία. Ο κόσμος του νησιού ήταν ανέκαθεν προοδευτικός. Οικογενειακώς ήμασταν αποστασιοποιημένοι από τις θρησκευτικές αντιλήψεις και τα διάφορα γύρω από τη θρησκεία. Στο μεταξύ, είχε έρθει πια το πλήρωμα του χρόνου να αποσυνδεθεί ο γάμος από τη θρησκεία».

Τριάντα χρόνια μετά τον πρώτο πολιτικό γάμο, το 2012 σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ. οι πολιτικοί γάμοι για πρώτη φορά ήταν περισσότεροι από τους θρησκευτικούς και σε αυτό συντέλεσε και η οικονομική κρίση. 

Από το 1928 ξεκίνησε η συζήτηση

Να σημειωθεί πως η πρώτη φορά που υπογράφηκε συμβόλαιο γάμου ήταν πριν από περίπου έναν αιώνα. Η πρώτη συζήτηση για την εισαγωγή του πολιτικού γάμου στην Ελλάδα είχε γίνει στις 10 Μαρτίου 1928 από τον Υπουργό Δικαιοσύνης Ιωσήφ Κούνδουρο, όμως ο στρατιωτικός και δικτάτορας πρωθυπουργός Θεόδωρος Πάγκαλος είχε κλείσει το θέμα με συνοπτικές διαδικασίες.

Το άνοιξε ο Βενιζέλος αλλά δεν ψηφίστηκε

Το θέμα απασχόλησε η νομοπαρασκευαστική επιτροπή του Αστικού Κώδικα το 1932 όταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος ανέθεσε την σύνταξη του Οικογενειακού Δικαίου στον καθηγητή Κωνσταντίνο Δεμερτζή. Αν και προτάθηκε η υιοθέτηση της αρχής της ισότητας και ο πολιτικός γάμος υπερψηφίστηκε μόνο από άλλα δύο μέλη της Επιτροπής, τον Αλέξανδρο Σβώλο και τον Κυριάκο Βαρβαρέσο και το ζήτημα έκλεισε πάλι, όπως και επί δικτατορίας Ιωάννη Μεταξά όπου ο προτεινόμενος πολιτικός γάμος αποσύρεται από το σχέδιο του Αστικού Κώδικα.

Πάνω από 1.000 χρόνια

Μέχρι το 1982 η υποχρεωτική ιερολογία του θρησκευτικού γάμου που είχε καθιερωθεί από τον αυτοκράτορα Λέοντος ΣΤ΄ του Σοφού το 893 μ.Χ. Ο πολιτικός γάμος στη Γαλλία καθιερώθηκε το 1789 από τη Γαλλική Επανάσταση.

Βήμα το σύμφωνο συμβίωσης

Υπενθυμίζεται πως το 2008 η θεσπίστηκε με νόμο το σύμφωνο συμβίωσης, (νόμος 3719/2008 – ΦΕΚ 241/Α’/26.11.2008), δίνοντας τη δυνατότητα άτομα του ίδιου φύλου και όχι μόνο να επισημοποιήσουν τη σχέση τους και να κατοχυρώσουν τα δικαιώματα τους.