«Το αφεντικό του, μού είπε μόνο ότι ήταν ακριβή η κηδεία»: Δραματικές ιστορίες πίσω από μαύρο ρεκόρ σε εργατικά δυστυχήματα

«Ο αδερφός μου έχασε τη ζωή του για 25 ευρώ. Τόσο είχαν τα σωληνάκια των φρένων, που αν είχαν αλλαχτεί ο Μανώλης θα ζούσε. Αλλά πήγε στη δουλειά του και τον έβαλαν να οδηγήσει ένα φέρετρο με τέσσερεις ρόδες». Ο Μανώλης Αφράτης είναι ένας από τους δεκάδες εργαζομένους, οι οποίοι έφυγαν ένα πρωί για τη δουλειά τους και δεν επέστρεψαν ποτέ. Ένα από τα δεκάδες θύματα εργατικών δυστυχημάτων, μάρτυρες μιας άλλης πανδημίας που δεν περνά σε ύφεση. Αντίθετα, από την πανευρωπαϊκή τάση, σύμφωνα με την οποία ο αριθμός των νεκρών μειώνεται χρόνο με το χρόνο, στην Ελλάδα μόνο την περασμένη χρονιά έχασαν τη ζωή τους κυνηγώντας το μεροκάματο 179 άτομα, ενώ άλλα 287 τραυματίστηκαν σοβαρά.

Για τους ανθρώπους που έμειναν πίσω, ο χρόνος σταμάτησε τη μέρα του δυστυχήματος. Όπως συνέβη για τον αδερφό του Μανώλη, τον Στέλιο Αφράτη, ο οποίος από το 2020 προσπαθεί να βρει τη δικαίωση μέσα από πραγματογνωμοσύνες, δικαστικές αίθουσες και διαρκείς αναβολές δικών. Κι αυτό, όπως ο ίδιος εξηγεί, δεν είναι καθόλου εύκολο: «Προσπαθούν να μας εξοντώσουν και ψυχολογικά και οικονομικά», είπε μιλώντας για τον αγώνα που δίνει τα τελευταία χρόνια, κατά τα οποία χρειάστηκε μόνος του να αποδείξει την κατάσταση, στην οποία κινούνταν το φορτηγό που οδηγούσε ο αδερφός του.

«Τον έβαλαν να οδηγήσει ένα φέρετρο με τέσσερις ρόδες»

«Το όχημα είχε επισήμανση στο χαρτί του Τελωνείου ότι δεν πληρεί τις προδιαγραφές αλλά πέρασε, πέρασε και από το δημόσιο ΚΤΕΟ του Ρεθύμνου. Ο αδερφός μου στην πραγματικότητα οδηγούσε ένα φορτηγό που κυκλοφορούσε παράνομα. Ένα φορτηγό που είχε ξεβιδωμένα καθίσματα, σανίδια στο προσκέφαλο του οδηγού για να υποστηρίζουν τη θέση, πόρτες που έκλειναν με σκοινάκια. Αλλά όλα αυτά δε προβλημάτισαν ούτε τον πραγματογνώμονα της Τροχαίας, ο οποίος στο δικαστήριο αναγκάστηκε να παραδεχτεί ότι δεν είχε παραστεί καν στην αυτοψία».

Η υπόθεση μπήκε αρχικά στο αρχείο, ενώ το φορτηγό είχε οδηγηθεί για καταστροφή νωρίτερα κι ας αποτελούσε τεκμήριο. Κοντά στην αλήθεια έφτασε ο ίδιος ο Στέλιος Αφράτης με τον δεύτερο τεχνικό σύμβουλο που προσέλαβε και η υπόθεση ξανάνοιξε: «Ένα ολόκληρο σύστημα προσπάθησε με κάθε τρόπο να συγκαλύψει την υπόθεση. Ακόμα κι η Επιθεώρηση Εργασίας μιλούσε για τροχαίο. Τελικώς υπήρξε καταδικαστική απόφαση κατά του τοπικού επιχειρηματία, αλλά με ποινή δύο ετών για αμέλεια και τριετή αναστολή».

Ο Γολγοθάς της οικογένειας ωστόσο δεν τελείωσε εκεί. Ακόμα και τα δεδουλευμένα του πληρώθηκαν πέντε μήνες μετά και ύστερα από διαμαρτυρίες. Στις 8 Δεκεμβρίου επρόκειτο να γίνει το αστικό δικαστήριο, το οποίο όμως πήρε αναβολή σχεδόν για ένα χρόνο αργότερα, στις 15 Νοεμβρίου 2024: «Θα είμαστε εκεί, όπως και όλος ο κόσμος που έδειξε ένα τεράστιο κύμα αλληλεγγύης κι ας είχε φέρει ο εργοδότης ως μάρτυρες άλλους εργαζομένους από την εταιρία», λέει ο Στέλιος Αφράτης προσθέτοντας πως «δεν πρόκειται για εργατικά δυστυχήματα, αλλά για εργατικές δολοφονίες».

«Με πήρε τηλέφωνο το αφεντικό και με ρώτησε γιατί κόστισε η κηδεία 3.000 ευρώ»

Τον δικό της άνθρωπο θρηνεί και η Μαίρη Βλαντ. Ο σύζυγός της Γκιόργκι έφυγε για το εργοστάσιο μαρμάρων στη Θεσσαλονίκη, στο οποίο δούλευε, στις 21 Δεκεμβρίου και λίγες ώρες μετά την ειδοποίησαν ότι δεν υπήρχε πια. Είχε καταπλακωθεί από επτά πλάκες μαρμάρου στο θώρακα και στην κοιλιά.

«Ο άντρας μου σκοτώθηκε κυνηγώντας το μεροκάματο των 38 ευρώ. Εγώ πια τον έχασα. Αν σήμερα είμαι εδώ και τρέχω και δεν τον κλαίω ενώ δεν έχουν περάσει ακόμα τα σαράντα, είναι για την ασφάλεια των άλλων παιδιών που δουλεύουν εκεί. Πρέπει επιτέλους να κάνει κάτι και το κράτος. Δε γίνεται να πηγαίνουν οι άνθρωποι στη δουλειά για 38 ευρώ και να μη γυρνάνε», λέει προσπαθώντας να συγκρατήσει τους λυγμούς της.

Καταγγέλλει ελλιπή ατομικά μέσα προστασίας και αδιαφορία για τη ζωή των εργαζομένων από μία εταιρία, η οποία είναι και εισηγμένη στο ΧΑ: «Δεκατέσσερα χρόνια που δούλευε εκεί, ούτε τα παπούτσια με το σίδερο δεν τους αγόραζαν. Μόνοι μας τα παίρναμε. Ούτε γάντια για την προστασία τους, ούτε τίποτα. Στη δουλειά που έκανε ήταν βοηθός χειριστή. Κανονικά δε θα έπρεπε να είναι μόνος του. Αν ερχόταν ποτέ η Επιθεώρηση Εργασιας...»

Όσο για στήριξη εκ μέρους του εργοδότη μετά το δυστύχημα, η απάντηση της κυρίας Βλατ είναι αποστομωτική: «Το αφεντικό του με πήρε τηλέφωνο μόνο για να μου πει γιατί πλήρωσα 3.000 ευρώ για την κηδεία. Ποιον κηδεύεις; Τον Μητσοτάκη; με ρώτησε. Λες και του ζήτησα λεφτά».

Τα δυστυχήματα προειδοποιούν με μικρότερα συμβάντα

Υστέρα από τα απανωτά αρνητικά ρεκόρ της Ελλάδας στα εργατικά δυστυχήματα, ένα πράγμα έχει εμπεδωθεί πλέον: Ο θάνατος συνήθως δεν αιφνιδιάζει. Πριν από αυτό έχουν συνήθως καταγραφεί ελαφρύτερα ατυχήματα και τραυματισμοί, που όμως δεν οδήγησαν σε αυξημένα μέτρα προστασίας.

Το «ethnos.gr» ρώτησε τους συγγενείς των θυμάτων, εάν οι δικοί τους άνθρωποι είχαν στο παρελθόν διαμαρτυρηθεί για ελλιπή μέτρα ασφαλείας: «Του έλεγα καμιά φορά αν η δουλειά του είναι κουραστική κι επικίνδυνη, να φύγει. Μου απαντούσε: "είμαι 55". Κι έτσι συνέχιζε εκεί».

Μήνες πριν σκοτωθεί στο μεροκάματο είχε ένα ακόμα ατύχημα. Τότε είχε διασωθεί με 12 ράμματα στο χέρι, «αλλά ο εργοδότης του έφαγε μέρες από την άδεια που του είχε δώσει το νοσοκομείο με την καλοκαιρινή», λέει η σύζυγός του.

Για άλλη δουλειά έψαχνε και ο Μανώλης Αφράτης: «Μέχρι το τελευταίο βράδυ έκανε τηλεφωνήματα για να φύγει από εκεί. Λίγο διάστημα πριν σκοτωθεί είχε μπατάρει ένα άλλο φορτηγό της εταιρίας. Στο τηλέφωνό του βρήκα τις φωτογραφίες».

Ανθρωποθυσία για ένα μεροκάματο

Το ένα αρνητικό ρεκόρ μετά το άλλο σπάει η Ελλάδα στις απώλειες ανθρώπινων ζωών σε εργατικά δυστυχήματα. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ομοσπονδίας Συλλογων Εργαζομένων Τεχνικών Επιχειρήσεων Ελλάδας (ΟΣΕΤΕΕ) και της διαρκούς της έρευνας, το 2023 σε εργατικά δυστυχήματα έχασαν τη ζωή τους 179 άτομα και τραυματίστηκαν σοβαρά 287. Το β΄ τετράμηνο της χρονιάς ήταν και το πιο φονικό με 69 απώλειες.

Ο αριθμός των θυμάτων αυξάνεται γεωμετρικά χρόνο με το χρόνο. Το 2022 οι νεκροί εν ώρα εργασίας έφταναν τους 104 και οι σοβαρα τραυματίες τους 140. Για τα προηγούμενα χρόνια τα στοιχεία προέρχνται από την ΕΛΣΤΑΤ και όπως σημειώνει ο Δρ. Ανδρέας Στοϊμενίδης, Γραμματέας Υγείας και Ασφάλειας στην Εργασία της ΓΣΕΕ, Εθνικός Αντιπρόσωπος ΥΑΕ και Πρόεδρος της Επιτροπής Vision Zero της Ευρωπαικής Επιτροπής, στη χώρα μας υπάρχει μεγάλο ζήτημα με την καταγραφή. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, πάντως:

• Το 2018 οι νεκροί ανήλθαν σε 46.
• Το 2019 σε 51
• Το 2020 σε 41και
• Το 2021 σε 31

«Αν τα στοιχεία χρειάζονται αναθεώρηση, αυτό είναι δυστυχώς μόνο προς τα πάνω, διότι υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός εργαζομένων που τραυματίζονται σοβαρά, αλλά εμείς δεν είμαστε σε θέση να παρακολουθήσουμε την εξέλιξή τους», σημειώνει ο κ. Στοϊμενίδης.

Σε ποια επαγγέλματα είναι πιο συνηθισμένα 

Αναφορικά με τις επαγγελματικές κατηγορίες, όπως προκύπτει από τα στοιχεία των θυμάτων:

• Στον κατασκευαστικό τομέα εργάζονταν οι 31 από τους εργαζομένους που σκοτώθηκαν στο μεροκάματο το 2023.
• στους δήμους δούλευαν 4
• εργάτες και μισθωτοί ήταν 60.
• Αγρότες ήταν 44
• Οδηγοί ήταν 10
• Στις Ένοπλες Δυνάμεις και τα Σώματα Ασφαλείας ανήκαν 21 από τα θύματα.
• Σε λατομεία εργάζονταν 3.
• Διανομείς ήταν 6.

Μεγάλος αριθμός των θυμάτων χειριζόταν μηχανήματα εργου ή έπεσε από σκαλωσιά ή ο θάνατός τους συσχετίστηκε με την κλιματική αλλαγή, δηλαδή με θερμική καταπόνηση ή πλημμύρες.

Και όλα αυτά την ώρα που η νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης προσφέρει ισχυρό νομικό οπλοστάσιο, το οποίο στην χώρα μας έχει υιοθετηθεί, παραμένει όμως σε βασικές του παραμέτρους, ανεφάρμοστο: «Μετά από πρόταση της ΓΣΕΕ, υιοθετήθηκε με τον 4808/2021 η σύσταση Φορέα Ασφάλισης Επαγγελματικού Κινδύνου όμως παράλληλα απεντάχθηκε από το ΕΣΠΑ η σχετική μελέτη! Παραμένουμε η μοναδική χώρα στην Ε.Ε. που δεν έχει ιδρύσει αντίστοιχο φορέα που θα επιβραβεύει τους καλούς εργοδότες και θα υποχρεώνει σε καταβολή υψηλών ασφάλιστρων όσους έχουν την ευθύνη για επικίνδυνα περιστατικά και ανθυγιεινές καταστάσεις», σημειώνει ο κ. Στοϊμενίδης.

Ακόμα και σήμερα τα επίσημα δημοσιευμένα στοιχεία καταγράφουν τα προ τριετίας στατιστικά (2018-2019) με αποτέλεσμα η λήθη να λειτουργεί ως συλλογικό αντίδοτο, προσθέτει.

Ο ίδιος υπογραμμίζει πως στην Ελλάδα αντί να εφαρμοστεί το νομικό πλαίσιο με παράλληλη ενίσχυση και θεσμική αναβάθμιση του Σώματος Επιθεωρητών Εργασίας (ΣΕΠΕ), η κυβέρνηση αφού το υποβάθμισε αρχικά από Ειδική Γραμματεία σε Γενική Διεύθυνση στη συνέχεια το απέσπασε το ΣΕΠΕ από το Υπουργείο Εργασίας ώστε να τον μετατρέψει σε Ανεξάρτητη Αρχή, «γεγονός που έρχεται σε αντίθεση με την επικύρωση της Διεθνούς Σύμβασης Εργασίας 187 για την Υγεία και την Ασφάλεια, σύμφωνα με την οποία οι ελεγκτικοί μηχανισμοί πρέπει να είναι οργανικά τμήματα του υπουργείου».

Ένα άλλο ζήτημα, το οποίο θίγει ο ίδιος είναι και το ταξικό πρόσημο των θανάτων στην εργασία: «Είναι συνήθως εργαζόμενοι χαμηλότερου μορφωτικού επιπέδου, που δεν οργανώνονται σε συνδικάτα διότι απειλούνται με απόλυση, που κάνουν εξειδικευμένες εργασίες χωρίς την κατάλληλη εκπαίδευση, ενώ συχνά είναι μετανάστες».

Υποτιμημένη έως ανύπαρκτη είναι και η έννοια της επαγγελματικής ασθένειας στην χώρα μας. Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρέθεσε ο πρόεδρος της ΟΣΕΤΕΕ, ενώ στην Ευρωπαική Ενωση εκτιμάται ότι κάθε χρόνο πεθαίνουν περίπου 200.000 άτομα από ασθένειες που σχετίζονται με την εργασία, «στην Ελλάδα δεν υπάρχει καμία καταγραφή, ενώ θεωρητικά μιλάμε για περίπου 3.000 - 5.000 θανάτους. Επισήμως όμως έχουμε μηδέν θανάτους την περίοδο 2018 – 2022. Από την πανδημία δεν έχει αναγνωριστεί κανείς ως επαγγελματική ασθένεια, ενώ στη Γαλλία εχουν αναγνωριστεί και έχουν αποζημιωθεί».