Μία δίκαιη δίκη για τον Homayoun Sabetara, τον πρόσφυγα που προσπάθησε να πάει στην οικογένειά του και κατέληξε σε ελληνικές φυλακές

Στις 25 Αυγούστου του 2021, ο Homayoun Sabetara συνελήφθη με την κατηγορία της διακίνησης μεταναστών από τις ελληνικές Αρχές στη Θεσσαλονίκη, αφού πέρασε με ΙΧ τα ελληνοτουρκικά σύνορα από τον Έβρο.

Στις 26 Σεπτεμβρίου της επόμενης χρονιάς καταδικάστηκε, σε ποινή φυλάκισης 18 ετών για την διακίνηση, μετά από μία δίκη «άδικη», όπως λένε οι δικηγόροι του. Ωστόσο, ο Homayoun φέρεται να εξαναγκάστηκε να οδηγήσει το αυτοκίνητο από την ελληνική πλευρά των συνόρων, μεταφέροντας άλλους 7 ανθρώπους. Από τη σύλληψή του τον Αύγουστο του 2021, ο ίδιος κρατείται σε ελληνικές φυλακές καθώς, τη στιγμή που εγκατέλειψε τη χώρα του, το Ιράν, δεν είχε εξασφαλίσει τα νόμιμα και ασφαλή μέσα που θα τού επέτρεπαν να ταξιδέψει στη Γερμανία, όπου διαμένουν σήμερα οι δύο κόρες του. Η έφεση θα εκδιαστεί στη Θεσσαλονίκη στις 22 Απριλίου.

Η περίπτωση του  Homayoun, ωστόσο, είναι χαρακτηριστική μίας ευρύτερης πρακτικής καθώς, για κάθε βάρκα ή αυτοκίνητο με μετανάστες που φτάνει στη χώρα μας, τουλάχιστον ένα άτομο συλλαμβάνεται και κατηγορείται συστηματικά για διακίνηση μεταναστών. Το 2022, στην Ελλάδα, 1.374 άνθρωποι συνελήφθησαν με την κατηγορία.

Δίκες που διαρκούν λεπτά, ποινές που εκτίονται χρόνια

Όπως διαπίστωσε μελέτη της της Borderline Europe, αυτές οι δίκες διαρκούν, κατά μέσο όρο, 37 λεπτά η καθεμία και οι ποινές που επιβάλλονται είναι περίπου τα 46 χρόνια κάθειρξης. Η ΕΕ, αντί να παράσχει ασφαλή σημεία εισόδου σε ανθρώπους που δικαιούνται να αιτηθούν άσυλο, ποινικοποιεί τη μετανάστευση, αφήνοντας τους πρόσφυγες να μην έχουν άλλη επιλογή από το να θέσουν τη ζωή και την ελευθερία τους σε κίνδυνο. Η κόρη του Homayoun, Mahtab, από το Βερολίνο όπου ζει, ξεκίνησε την καμπάνια #FreeHomayoun, με σκοπό τη δίκαιη αντιμετώπιση του πατέρα της από το δικαστικό σύστημα αλλά και την ανάδειξη των σκληρών μεταναστευτικών πολιτικών της ΕΕ. Ζητά δίκαιη μεταχείριση, προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και παροχή ασφαλών διαδρομών για όλους.

Η δευτεροβάθμια δίκη στις 22 Απριλίου 2024 θα είναι, όπως λέει στο ethnos.gr ο δικηγόρος του Homayoun, Δημήτρης Χούλης, πολιτική. Ο ίδιος υπογραμμίζει ότι, ο πελάτης του, εξαναγκάστηκε από τους διακινητές να οδηγήσει το αυτοκίνητο και εξηγεί ότι, «πρόκειται για μία συγκεκριμένη τακτική, πολύ συχνή, τόσο στις βάρκες όσο και στα σύνορα. Και αυτό γίνεται για δύο λόγους». Ο ίδιος, που βρίσκεται στη Σάμο, εξηγεί ότι, και εκεί, «μέχρι το 2015, οι βάρκες ερχόντουσαν από απέναντι με -κατά βάση- τούρκους καπετάνιους. Ωστόσο, οι ποινές που προβλέπονται (σ.σ. για διακίνηση) είναι πελώριες. Αν τους πιάνανε, οι ποινές που “έτρωγαν” ήταν 150 χρόνια, έμεναν στη φυλακή 10 και 12 χρόνια. Προφανώς κατάλαβαν ότι δεν τους συμφέρει και, κάπως έτσι, ξεκινήσανε να βρίσκουν έναν από τους μετανάστες -είτε κάποιον που έχει πληρώσει λιγότερα, είτε κάποιον που έχει οικογένεια στη χώρα προορισμού και έτσι δεν μπορεί να κάνει αλλιώς, είτε κάποιον που είναι πιο νέος και ξέρει να χειρίζεται μία βάρκα- και να τού λένε “οδήγα μέχρι απέναντι και καλή επιτυχία”. Οι Αρχές διακινητή θεωρούν αυτόν, αν τον πιάσουν παρότι γνωρίζουν όλοι, ακόμα και οι δικαστές, ότι δεν είναι αυτός ο διακινητής. Αντίστοιχα, και στην περιοχή του Έβρου (από όπου πέρασε ο Homayoun), τούς περνάνε το ποτάμι και τους υπόσχονται ότι θα τους περιμένει από την άλλη πλευρά ένα αυτοκίνητο που θα τούς πάει παραπέρα, αλλά συμβαίνει το ίδιο. Επειδή παραπέρα θα συλληφθούν, πάλι διαλέγουν κάποιον και τούς δίνουν την επιλογή, είτε να μείνουν στο δάσος, είτε να πάρουν το αυτοκίνητο και να φύγουν».

Ωστόσο, από τους 7 που βρέθηκαν στο αυτοκίνητο, ο Homayoun ήταν αυτός που οδηγούσε. «Το ποιος οδηγεί κάθε φορά έχει να κάνει, είτε με το γεγονός ότι, ο οδηγός, δεν είχε τα χρήματα να πληρώσει όλο το ποσό, οπότε υπάρχει από πριν η συμφωνία σχετικά, είτε με το ποιος είναι πιο ευάλωτος, δηλαδή αυτός που έχει οικογένεια και παιδιά μαζί του, αυτός που είναι άρρωστος και 50 χρονών – όπως συμβαίνει στην περίπτωση του Homayoun-, που δεν μπορεί να μείνει στο δάσος του Έβρου μέρες κ.ο.κ.», σημειώνει.

«Μόνιμες οι επαναπροωθήσεις στον Έβρο»

Ο κ. Χούλης, θίγει και μία άλλη πτυχή. «Κομμάτι της υπόθεσης είναι και το ότι, δεν μπορούν να περάσουν τα σύνορα της χώρας και να πουν ότι πέρασαν τον Έβρο, σταμάτησαν στην Αλεξανδρούπολη και θα πάνε στο Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης (Κ.Υ.Τ.) να ητήσουν άσυλο. Γιατί είμαστε στο 2021, που οι επαναπροωθήσεις από τον Έβρο είναι μόνιμες. Αν εμφανιστούν οπουδήποτε κοντά στα σύνορα, συνεπώς, είναι βέβαιο ότι θα επαναπροωθηθούν. Έτσι, συνεχίζουν όσο πιο “βαθιά” στη χώρα γίνεται. Αυτός είναι και ο λόγος που, στην Εγνατία, έχουμε πάρα πολλά ατυχήματα με τέτοιους ανθρώπους», λέει και συμπληρώνει ότι, «κανονικά, πρέπει να σε σταματήσει η αστυνομία και να πεις “ γεια σας, εδώ είμαι, θέλω να ζητήσω άσυλο”, να αιτηθείς άσυλο και όλα καλά. Επειδή, όμως, από τον Μάρτη του 2020, υπάρχουν οι επαναπροωθήσεις, οι οποίες γίνονται, είτε από πολιτοφύλακες, είτε από την αστυνομία, είτε, εδώ στα νησιά, από τη Frontex και το λιμενικό,  όσοι μπαίνουν στη χώρα πάνε όσο πιο μακριά γίνεται για να μπορέσουν να αποφύγουν την επαναπροώθηση και, σε δεύτερο βήμα, να τούς δώσουν χαρτιά. Ειδάλλως, προσπαθούν, είτε να συνεχίσουν παράνομα από Θεσσαλονίκη προς Βόρεια Μακεδονία, είτε να ζητήσουν άσυλο κάπου στην ηπειρωτική Ελλάδα». Άρα, προκύπτει ότι δεν μιλάμε για μεμονωμένη περίπτωση. «Αν πάτε στην Κομοτηνή, κάθε φορά που έχει δικαστήριο – δηλαδή τρεις φορές τον μήνα – εκδικάζονται 40 με 50 τέτοιες υποθέσεις», λέει ο δικηγόρος.

«Πες μας ότι είναι αυτός ο διακινητής αν θέλεις να προχωρήσεις τη ζωή σου»

Ωστόσο, δεν είναι επόμενο να θεωρήσουν οι Αρχές ότι, αυτός που οδηγεί το αυτοκίνητο (ή την βάρκα) θα μπορούσε να είναι ο διακινητής, και άρα να οδηγηθεί στη δικαιοσύνη; Γιατί να θεωρήσει κανείς ότι, η δίκη του Homayoun ήταν άδικη; «Δεν ήμουν στο πρώτο δικαστήριο αλλά έχω διαβάσει την υπόθεση. Στη δικογραφία, υπάρχει ένας μάρτυρας που λέει ότι ο Homayoun οδήγησε- πράγμα βέβαια που και ο ίδιος παραδέχεται, ότι ήταν στο τιμόνι. Ο μάρτυρας ισχυρίζεται ότι ο Homayoun ήταν αυτός που παρέλαβε τους υπόλοιπους έξι, και άλλα επιβαρυντικά στοιχεία. Αυτό είναι κάτι που συμβαίνει σε όλες τις καταθέσεις», λέει και εξηγεί ότι, κάθε φορά που συλλαμβάνονται πρόσφυγες να εισέρχονται στη χώρα παράτυπα, οι Αρχές επιλέγουν έναν να καταθέσει. «Εκείνη την ώρα, θα πουν στον μάρτυρα, “πες μας ότι είναι αυτός (σ.σ. ο διακινητής) αν θέλεις να προχωρήσεις τη ζωή σου”». Εκμαιεύουν εκβιαστικά καταθέσεις, δηλαδή; «Να σάς το δώσω με ένα παράδειγμα. Επειδή τυχαίνει να είμαι δικηγόρος και στην υπόθεση της Πύλου, οι 9 (κατηγορούμενοι ως διακινητές) είναι ακριβώς η ίδια περίπτωση. Όσο ακόμα ήταν όλοι βρεγμένοι, βρήκαν κάποιους και πήραν τις καταθέσεις τους. Τούς είπαν, “αυτοί είναι;”, απάντησαν “ναι, αυτοί είναι”. Αφού φύγαν από εκεί, όλοι οι μάρτυρες πάλι, λένε ότι δεν είπαν αυτά τα πράγματα, ή ότι οι κατηγορούμενοι δεν έχουν καμία σχέση με τους διακινητές. Όταν πλέον βρίσκονται ασφαλείς από το λιμενικό και την αστυνομία, είτε στο δικαστήριο, είτε στον ανακριτή, λένε ότι “όχι, εμείς δεν είπαμε ότι αυτός έχει καμία σχέση”. Αυτό είναι κάτι που συμβαίνει, υπάρχουν στις δικογραφίες άνθρωποι που τα λένε», λέει. Τι έχει συμβεί στην περίπτωση του Homayoun; «Ο δικηγόρος στην πρώτη δίκη, ζήτησε να φέρουν τον μάρτυρα στο δικαστήριο καθώς, δεν γινόταν να διεξαχθή η δίκη χωρίς μάρτυρα. Ο μάρτυρας, όμως, δεν υπήρχε πουθενά, δεν κλήθηκε καν από τις Αρχές να καταθέσει. Για να μην είναι ο μάρτυρας εκεί, πρέπει να πάρχει λόγος. Αν δεν υπάρχει λόγος που δεν είναι παρών, δεν μπορείς να διαβάσεις στο δικαστήριο μία επιβαρυντική κατάθεση- σε έναν μάρτυρα που δεν είναι εκεί. Τι συνέβη στη δίκη του Homayoun; Παρότι κατέθεσε ο δικηγόρος του γραπτό αίτημα -που σημαίνει ότι, είτε στον Άρειο Πάγο, είτε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο θα δικαιωθεί-, καθώς παραβιάστηκαν οι δικονομικοί κανόνες, διαβάστηκε η κατάθεση ενός ανθρώπου που δεν έπρεπε να διαβαστεί. Και όχι μόνο διαβάστηκε, την πήραν σαν θέσφατο – ότι αφού το λέει αυτός, εκείνη την ώρα, έτσι είναι και τέλος. Αυτό δεν είναι μόνο άδικο στα μάτια μου, ότι κάποιος αδικεί τον πελάτη μου, είναι άδικο νομικά, είναι νομικά λάθος».

«Ένας άνθρωπος άρρωστος που προσπάθησε να πάει στην οικογένειά του»

Στις 22 Απριλίου, στη Θεσσαλονίκη, η υπόθεση θα εκδικαστεί σε Β΄βαθμό. Ο κατηγορούμενος, ήδη, έχει καταδικαστεί σε 18 χρόνια φυλάκιση. Τι περιμένουν οι δικηγόροι του πρόσφυγα από το δευτεροβάθμιο δικαστήριο; «Υπάρχουν δύο σενάρια. Αυτοί οι άνθρωποι τρώνε πολλά χρόνια φυλακή. Το εύκολο, το πιο εφικτό, είναι να πούμε ότι, αυτός ο άνθρωπος έχει μείνει στη φυλακή ήδη δύο χρόνια, έχει δείξει καλή συμπεριφορά και άρα διεκδικεί μία ποινή φυλάκισης -οχι κάθειρξης- που, με βάση την ισχύουσα νομοθεσία και με δεδομένη την καλή συμπεριφορά, μπορεί να βγει, μετά από 3 χρόνια στη φυλακή, να συνεχίσει τη ζωή του ο άνθρωπος. Αυτό είναι το εφικτό και το πιο “παρακαλετό”. Ότι δηλαδή, δεν είναι αυτός ο διακινητής, ο οποίος είναι κάπου πλούσιος, ότι ο κατηγορούμενος είναι ένας άνθρωπος άρρωστος που προσπάθησε να πάει στην οικογένειά του. Το να βγει, να πάει τη ζωή του παρακάτω είναι το εφικτό σενάριο, αλλά μη νομικά σωστό, ανθρώπινα καλό αλλά λάθος. Νομίζω ότι έχει σημασία ότι, το νομικά σωστό, είναι ότι, το Άρθρο 2 του νόμου 4251/2014  με τον οποίο δικάζεται ο συγκεκριμένος άνθρωπος, λέει ότι, οι διατάξεις αυτού του νόμου δεν έχουν εφαρμογή σε κάποιες συγκεκριμένες κατηγορίες. Μία από αυτές αφορά στους αιτούντες άσυλο και τους πρόσφυγες. Γιατί, όταν είσαι πρόσφυγας, δεν μπορείς να είσαι ο διακινητής. Ο νόμος ορίζει ότι, κάθετί που κάνεις προκειμένου να ζητήσεις άσυλο δεν εμπίπτει στις διατάξεις του συγκεκριμένου νόμου. Ο Homayoun είναι από το Ιράν, μία χώρα που κατεξοχήν δικαιούνται άσυλο στην Ε.Ε. Δεν είναι παράδεισος το Ιράν. Το νομικά σωστό, λοιπόν, είναι ότι, ένας άνθρωπος που βρίσκεται στη δύσκολη θέση που πρέπει για να περάσει τα σύνορα -που είναι ήδη παράνομο-, να κάνει την έξτρα παρανομία, να οδηγήσει το αυτοκίνητο ή την βάρκα, δεν πρέπει να διώκεται ποινικά. Αυτο ορίζει ο νόμος, που βασίζεται στη Συνθήκη της Γενεύης για τους πρόσφυγες, στην οποία αναφέρεται το ίδιο πράγμα, ότι για την παράνομη είσοδο στη χώρα, σεν τους ασκούμε ποινική δίωξη. Για τον ίδιο λόγο, δεν πρέπει να ασκούμε ποινική δίωξη και για αυτά τα αδικήματα. Να σας ρτο κάνω πιο κατανοητό με ένα παράδειγμα. Ας πούμε ότι εγώ προσπαθώ να μπω στην Ελλάδα, να περάσω τη συνοριογραμμή. Είναι εκεί ένας αστυφύλακας. Αν εγώ, στην προσπάθειά μου να περάσω το πόδι μου στην άλλη πλευρά της συνοριογραμμής, τον σπρώξω, δεν πρέπει να δικαστώ για τη σωματική βλάβη στον αστυνομικό. Αν, όμως, την ώρα που περνάω τα σύνορα, έχω πάνω μου και ναρκωτικά -τελώ, δηλαδή ένα αδίκημα άσχετο με το ότι θέλω να ζητήσω άσυλο στη χώρα-, πρέπει να δικαστώ για το εμπόριο ναρκωτικών. Όταν, δηλαδή, η «παρανομία» που κάνω είναι προκειμένου να ζητήσω άσυλο, θεωρείται ενέργεια αναγκαία για να αιτηθώ άσυλο, δεν πρέπει να καταδικάζομαι γι΄αυτήν. Αυτό έχει γίνει δεκτό από δικαστήρια εδώ στη Σάμο, ενώ και ο νόμος που έχει αλλάξει και θα ισχύει από 1η Απριλίου του 2024 (ο 5038/2023), στο Άρθρο 3 του επαναλαμβάνει το ίδιο. Που δείχνει ότι, σταθερά ο νομοθέτης δεν θέλει να κυνηγάμε τον μετανάστη, τον πρόσφυγα. Θέλουμε να βρούμε τον διακινητή, δεν ψάχνουμε ποιος ήταν στο τιμόνι, αλλά ποιος κάνει τη διακίνηση», τονίζει.

Αφού μιλάμε για χιλιάδες τέτοιες περιπτώσεις, γιατί, όμως, έχει πάρει τέτοιες διαστάσεις συγκεκριμένα η υπόθεση του Homayoun; «Δεν μπορώ ακριβώς να το απαντήσω, υπάρχουν περίπου 2.000 κρατούμενοι πρόσφυγες στη φυλακή, αυτή τη στιγμή, με αυτή την κατηγορία. Νομίζω ότι έχει να κάνει με το ότι έχει τις κόρες του στην Ευρώπη και το σπρώχνουν αυτές. Συνήθως αυτοί οι άνθρωποι δεν έχουν στήριγμα στην Ευρώπη που θα τους βοηθήσει, θα τους ονοματίσει, κι εμείς θα μάθουμε το όνομά τους. Παραμένουν ανώνυμοι στις φυλακές. Κι εμένα μού κάνει εντύπωση το πόσο έχει αναδειχθεί αυτή η υπόθεση, περισσότερο κι από της Πύλου. Αλλά είναι ένα σύμβολο του πόσοι άλλοι άνθρωποι βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση».

«Ο έλληνας ιδιοκτήτης του ΙΧ που οδηγούσε ο Homayoun αθωώθηκε λόγω αμφιβολιών»

Ωστόσο, στην ανακοίνωσή τους, οι δικηγόροι του πρόσφυγα κάνουν λόγο για μία δίκη «πολιτική». Τι εννοούν; «Σε όλους μπορεί να γεννηθεί το ερώτημα, “ωραία, κατηγορήθηκε ο Homayoun ενώ δεν το΄κανε;”. Όμως, έχει σημασία ότι δεν είναι καθαυτός ο Homayoun, είναι χιλιάδες άνθρωποι που κατηγορούνται. Σε κάθε βάρκα και κάθε αυτοκίνητο είναι ένας ή δύο, στην περίπτωση της Πύλου είναι εννιά, δεν είναι ο συγκεκριμένος που απλώς έτυχε. Είναι κάποιος που επιλέγεται συστηματικά από τις Αρχές να κατηγορείται ως ο διακινητής – και εγώ δεν κατηγορώ τις Αρχές για αυτό το κομμάτι, ο νόμος λέει ότι δικαίως, στην αρχή, τους ασκείται η ποινική δίωξη. Όταν, όμως, δουν οι Αρχές ότι, οι κατηγορούμενοι έχουν τα χαρακτηριστικά του πρόσφυγα, θα έπρεπε να αθωώνονται. Ταυτόχρονα, δεν γίνεται και το δεύτερο βήμα- το “ποιος σας έστειλε ρε παιδιά; Που δώσατε τα λεφτά;”. Γιατί αυτό είναι το θέμα, ποια είναι τα κέντρα διακίνησης, που βρίσκονται και στις δύο πλευρές των συνόρων. Υπάρχου αυτοί που τους στέλνουν από εκεί και υπάρχουν κι αυτοί που τους παραλαμβάνουν από εδώ. Σε αυτή την περίπτωση, θα δείτε ότι δικαζόταν και ο έλληνας κάτοχος του αυτοκινήτου μαζί με τον Homayoun. Ο έλληνας κατηγορούμενος μπορεί να είναι αθώος, μπορεί και όχι, δεν ξέρω. Αλλά είναι ο ιδιοκτήτης του αυτοκινήτου. Και αθωώθηκε, λόγω αμφιβολιών. Ο πρόσφυγας δικάστηκε. Δεν ψάχνουμε να δούμε μήπως ο έλληνας είναι σε κάποιο κύκλωμα. Γιατί, τελευταία φορά που εντοπίστηκε τέτοιο κύκλωμα, είχε και έλληνες- συνοριοφύλακες, για την ακρίβεια, οι οποίοι και συνελήφθησαν από το εσωτερικών υποθέσεων. Αν, λοιπόν, δεν ξεσπούσαμε στον πρόσφυγα και δεν κλείναμε τον φάκελο εκείνη την ώρα, ότι βρήκαμε τον διακινητή και να τον βάλουμε στη φυλακή, αν κάναμε το έξτρα βήμα να ρωτήσουμε και να εντοπίσουμε, “ποιοι σας φέραν εδώ;”, θα σπάγαμε τα κυκλώματα. Όταν, όμως κλείνουμε τον φάκελο με τον δυστυχισμένο πρόσφυγα που, αν δεν είχε τις κόρες του δεν θα μαθαίναμε ποτέ γι΄αυτόν -όπως έχει συμβεί και με όλους τους άλλους- μπορεί και να χτυπούσαμε το κύκλωμα. Είναι το ίδιο που παλιά γινόταν με τους χρήστες, τα βαποράκια και τους διακινητές ναρκωτικών- αυτό ακριβώς, στη μετανάστευση», υπογραμμίζει ο κ. Χούλης.

«Να πάνε στη φυλακή αυτοί που βγάζουν εκατομμύρια»

Μπορεί, όμως, η χώρα να «σηκώσει» και άλλους μετανάστες; «Εγώ δεν λέω ότι “ναι παιδιά ελάτε”, ή οτιδήποτε τέτοιο. Λέω ότι πρέπει να το ρυθμίσουμε αυτό και να πάνε στη φυλακή αυτοί που βγάζουν εκατομμύρια- γιατί για εκατομμύρια μιλάμε. Οι δυστυχισμένοι που συλλαμβάνονται, είτε θα βρουν υπεράσπιση μέσω crowdfunding, όπως είναι ο Homayoun που το τρέχει η κόρη του, είτε με αυτεπάγγελτους δικηγόρους- και νομίζω ότι αυτό είναι το πιο χαρακτηριστικό, ότι σε όλες αυτές τις δίκες των “διακινητών”, τις περισσότερες φορές οι δικηγόροι είναι αυτεπάγγελτοι. Μιλάμε δηλαδή για “διακινητές” που αποκόμισαν 120.000 ευρώ από μία βαρκιά και δεν έχουν έναν δικηγόρο να τους υπερασπιστεί, τούς βάζει το κράτος. Δεν βγάζουν νόημα αυτά, είναι σαφές», καταλήγει.