Θεσσαλία: Γιατί οι περιβαλλοντικές οργανώσεις αντιδρούν στην έκθεση των Ολλανδών

Παρωδία διαβούλευσης επί μιας εξαιρετικά κακογραμμένης έκθεσης που αντιβαίνει στοιχειώδεις κανόνες επιστημονικής δημοσίευσης, η οποία προωθεί τεράστια κατασκευαστικά έργα παρωχημένης γενιάς και την ιδιωτικοποίηση των υδάτινων πόρων όλης της χώρας, χαρακτηρίζουν την έκθεση των εμπειρογνωμόνων για την αποκατάσταση της Θεσσαλίας πέντε περιβαλλοντικές οργανώσεις μέσα από τα σχόλιά τους.

Η Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, η Ελληνική Εταιρεία Προστασίας της Φύσης, η Greenpeace Greece και το WWF Hellas χαρακτηρίζουν την έκθεση της ολλανδικής εταιρίας «μια επικίνδυνη για όλη τη χώρα οπισθοδρόμηση σε καταστροφικά έργα εντυπωσιασμού και ιδιωτικοποίηση των υδάτινων πόρων και οικοσυστημάτων».

Στηλιτεύουν ιδιαιτέρως το γεγονός ότι για πρώτη φορά στην ιστορία της χώρας μας αναρτάται σε δημόσια διαβούλευση μία έκθεση στα αγγλικά με μεταφρασμένη μόνο μία σύνοψη της μελέτης, γεγονός το οποίο καταδεικνύει την αθέτηση εκ μέρους της κυβέρνησης της υποχρέωσής της για ισότιμη πρόσβαση στην περιβαλλοντική πληροφορία και τη συμμετοχή όλων στη διαδικασία.

Επιπροσθέτως υπογραμμίζουν ότι δεν τεκμηριώνεται επιστημονικά η επιλογή της συγκεκριμένης εταιρίας, η οποία «ιστορικά εξειδικεύεται στην εκμετάλλευση μεγάλων γεωργικών εκτάσεων σε πρώην ολλανδικές αποικίες και στο εμπόριο των προϊόντων τους», προκαλώντας ερωτηματικά σχετικά με την επιστημονική επάρκεια και την απαραίτητη εξειδίκευση στα κρίσιμα ζητήματα της θωράκισης από πλημμύρες και από τις κλιματικές καταστροφές.

Οι οργανώσεις υπενθυμίζουν ότι μόλις πριν λίγους μήνες, τον Σεπτέμβριο του 2023, περίπου 750.000 στρέμματα στη Θεσσαλία μετατράπηκαν σε μια απέραντη λίμνη με ανυπολόγιστες ζημιές σε υποδομές, ζωικό κεφάλαιο και γεωργική παραγωγή. Παρά το γεγονός αυτό, όπως συμπληρώνουν, «οι κακές πρακτικές του παρελθόντος δυστυχώς επαναφέρονται με αυτή την έκθεση, σε συνδυασμό με την επιδείνωση της κλιματικής κρίσης», με κίνδυνο να οδηγήσουν αναπόφευκτα για μια ακόμα φορά την περιοχή, αλλά και την τοπική κοινωνία και οικονομία σε αδιέξοδο, τη στιγμή που θα έπρεπε να ακολουθούμε λύσεις που σέβονται τις φυσικές διεργασίες (Nature-based solutions). «Λύσεις που προωθούν την αποκατάσταση, προστασία και διαχείριση των οικοσυστημάτων, ώστε να θωρακίσουν το περιβάλλον και τους ανθρώπους από τέτοιες καταστροφές στο μέλλον».

Τα 7 συμπεράσματα

Σύμφωνα με κοινή ανακοίνωση των περιβαλλοντικών οργανώσεων, η έκθεση της ολλανδικής εμπορικής εταιρείας HVA κυριαρχείται από:

1. Μπετά και καταστροφές βλάστησης: Η έκθεση γυρνάει τη χώρα στο παρελθόν, προβάλλοντας τεράστιες κατασκευαστικές επεμβάσεις οι οποίες έχουν αποδειχθεί όχι απλά πανάκριβες, αλλά και καταστροφικές. Προτείνει τουλάχιστον 23 μεσαία και μεγάλα φράγματα, εκβάθυνση ποταμών, αποψίλωση παρόχθιας βλάστησης, κατασκευή τουλάχιστον 130 χιλιομέτρων νέων αναχωμάτων, ενώ με επιμονή πιέζει για την εκτροπή του Αχελώου. «Αλήθεια, ας σκεφτούμε λογικά: αν η εκτροπή του Αχελώου είχε ολοκληρωθεί και ο Πηνειός ήταν γεμάτος νερό το καλοκαίρι, η πλημμύρα που προκλήθηκε από τον Ντάνιελ πού θα είχε φτάσει»;
2. Αγνόηση της κλιματικής κρίσης και προφανών λύσεων: Η προφανής λύση (που δεν προτείνεται από την έκθεση) είναι η ανασυγκρότηση και θωράκιση της αγροτικής παραγωγής με βάση τα νέα κλιματικά δεδομένα και επίκεντρο τις δύο επείγουσες και απολύτως επίκαιρες προτεραιότητες: (α) Ενίσχυση της ανθεκτικότητας των αγροσυστημάτων και (β) Προστασία της βιοποικιλότητας που αποτελεί κλειδί για τις υπηρεσίες που μπορεί να προσφέρει ένα οικοσύστημα. Όταν όλη η Ευρώπη στρέφεται προς την αξιοποίηση των οικοσυστημικών υπηρεσιών κλιματικής θωράκισης και προστασίας των υδάτινων πόρων (nature-based solutions), η Ελλάδα παραμένει προσκολλημένη σε μεγάλης κλίμακας κατασκευαστικές επεμβάσεις και εκτροπές ποταμών.
3. Ιδιωτικοποίηση των υδάτινων οικοσυστημάτων: Με επιμονή και δίχως καμία σοβαρή τεκμηρίωση, η ολλανδική εμπορική εταιρεία προβάλλει ως λύση την ίδρυση ενός “Water Management Organisation”, ο οποίος ρητά θα λειτουργεί με βάση τους κανόνες της ιδιωτικής οικονομίας, και ο οποίος θα αναλάβει δημόσιες εξουσίες, όπως η διοίκηση των υδάτινων πόρων της Θεσσαλίας και η επιβολή προστίμων. Μάλιστα, επεκτείνοντας την παρέμβασή της, προτείνει την ιδέα αυτή ως μοντέλο για τη διοίκηση των υδάτινων πόρων όλης της χώρας!
4. Απορίες σχετικά με την επιλογή της εταιρείας: Από πουθενά δεν προκύπτει αιτιολόγηση της επιλογής της συγκεκριμένης εταιρείας, στην οποία ανατέθηκε το τιτάνιο έργο του σχεδιασμού της κλιματικής θωράκισης της αγροτικής πρωτεύουσας της Ελλάδας. Σημειώνεται πως η εμπορική εταιρεία Handelsvereniging Amsterdam-HVA (μτφ Εμπορική Εταιρεία του Άμστερνταμ), ιστορικά εξειδικεύεται στην εκμετάλλευση μεγάλων γεωργικών εκτάσεων σε πρώην ολλανδικές αποικίες και στο εμπόριο των προϊόντων τους. Ως εκ τούτου, η ίδια η επιλογή της εταιρείας προκαλεί ερωτηματικά σχετικά με την επιστημονική επάρκεια και την απαραίτητη εξειδίκευση στα κρίσιμα ζητήματα της θωράκισης από πλημμύρες και από τις κλιματικές καταστροφές που πλέον συμβαίνουν ολοένα και συχνότερα και τείνουν δυστυχώς να γίνουν νέα κανονικότητα.
5. Αγνόηση νομοθεσίας της ΕΕ: Η έκθεση αγνοεί πλήρως την ευρωπαϊκή νομοθεσία για τα ύδατα (οδηγία 2000/60/ΕΚ) και για τις πλημμύρες (2007/60/ΕΕ), των οποίων η καλή εφαρμογή πρέπει να βρίσκεται στο επίκεντρο του αγώνα για αποτελεσματική κλιματική θωράκιση της Θεσσαλίας και ολόκληρης της χώρας. Τις δύο αυτές οδηγίες δυστυχώς η Ελλάδα παραβιάζει κατάφωρα, με αποτέλεσμα την πολύ πρόσφατη παραπομπή της στο Δικαστήριο της ΕΕ. Επίσης, δεδομένου ότι περιγράφει μεγάλα έργα, η έκθεση θα έπρεπε να έχει πρώτα υποβληθεί σε στρατηγική εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων, αλλιώς σαφέστατα θα παραβιάζει την οδηγία 2001/42/ΕΚ.
6. Αγνόηση νομοθεσίας για τις αναθέσεις μελετών: Η έκθεση υπολείπεται σοβαρά σε σχέση με τις προδιαγραφές μελετών που ανατίθενται από το ελληνικό δημόσιο, στο πλαίσιο εφαρμογής του σχετικού ενωσιακού δικαίου. Παρά το γεγονός ότι στην Ελλάδα γενικότερα το επίπεδο των μελετών περιβαλλοντικού αντικειμένου είναι, με λίγες εξαιρέσεις, προβληματικά ελλιπές (ιδίως σε σχέση με τα έγκυρα και επίκαιρα δεδομένα που απαιτούνται), η υπό ‘διαβούλευση’ έκθεση υπολείπεται σοβαρά σε σχέση με τις βασικές αρχές επιστημονικής τεκμηρίωσης και εγκυρότητας που πρέπει να πληρούνται από σοβαρής σημασίας εργασίες.
7. Απευθύνεται στους Θεσσαλούς αγρότες, αλλά στα Αγγλικά: Όταν διεξάγεται δημόσια διαβούλευση, η χρήση της ελληνικής γλώσσας είναι αναγκαία και θα πρέπει να θεωρείται δεδομένη, καθώς είναι στοιχειώδης υποχρέωση κάθε κυβέρνησης να εξασφαλίζει την πρόσβαση του κοινού στην περιβαλλοντική πληροφορία και να διευκολύνει την αποτελεσματική συμμετοχή του. Αυτή η έκθεση 6 τόμων, την οποία σχεδίασε με αδιαφανείς διαδικασίες μια εμπορική εταιρεία, καθορίζει το μέλλον μιας ολόκληρης περιφέρειας και τις ζωές των Θεσσαλών αγροτών. Παρ’ όλα αυτά, τους ανακοινώνεται στα Αγγλικά.