Mία από τις πιο «εχθρικές» πόλεις για πεζούς και ποδηλάτες η Αθήνα: Το 57% των πεζοδρομίων σε κακή κατάσταση - Το μεγαλύτερο πρόβλημα

Αδιάβατη πόλη είναι η ελληνική πρωτεύουσα, η οποία παρά τη μεγάλη συγκέντρωση πληθυσμού που τους καλοκαιρινούς μήνες πολλαπλασιάζεται λόγω της ολοένα αυξανόμενης τουριστικής κίνησης όχι μόνο δεν έχει καταφέρει να μετατραπεί σε έναν ελκυστικό τόπο περπατήματος, αλλά είναι μία από τις πιο «εχθρικές» πόλεις για πεζούς και ποδηλάτες.

Στενά ή και ανύπαρκτα πεζοδρόμια, εγκαταλελειμένα κτίρια, άναρχη στάθμευση, διστακτικότητα στη θεσμοθέτηση του ανώτατου ορίου ταχύτητας στα 30 χλμ την ώρα και απόλυτη κυριαρχία του αυτοκινήτου έναντι των πεζών συνθέτουν μερικά από τα βασικά χαρακτηριστικά της Αθήνας, τα οποία συγκέντρωσε το ερευνητικό πρόγραμμα του Δήμου Αθηναίων και του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου με τίτλο «Walkable Athens: Πρότυπο Γεωχωρικό Παρατηρητηρίο Βαδισιμότητας Δήμου Αθηναίων».

Από τις μετρήσεις του Παρατηρητηρίου μάλιστα καταδεικνύεται επίσης η πόλη των δύο ταχυτήτων, αφού τα παραπάνω χαρακτηριστικά συγκεντρώνονται κυρίως στις πιο υποβαθμισμένες γειτονιές, την ώρα που το Κολωνάκι και η περιοχή γύρω από το ιστορικό κέντρο εμφανίζουν μια σαφώς διαφορετική εικόνα.

«Η Αθήνα είναι γεμάτη ανισότητες. Υπάρχουν περιοχές που είναι εντελώς υποβαθμισμενες και άλλες στις οποίες έχουν επενδυθεί περισσότερα χρήματα και προσπάθεια για να γίνουν πιο ελκυστικές», ανέφερε ο γενικός συντονιστής του έργου πολεοδόμος – χωροτάκτης, Αλέξανδρος Μπαρτζώκας - Τσιόμπρας κατά τη διάρκεια της παρουσίασης του έργου σε εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε πριν λίγες ημέρες. Προσέθεσε ότι από τη χαρτογράφηση των περιοχών αναλογα με το επίπεδο βαδησιμότητας προέκυψε ότι μόνον οι περιοχές γύρω από την πλατεία Κολωνακίου και το ιστορικό εμπορικό κέντρο είναι φιλικές με σχεδόν όλες τις υπόλοιπες του πρώτου δήμου της χώρας να στερούνται σημαντικές υποδομές υποστήριξης για την κίνηση των πεζών, γεγονός που δημιουργεί και αυτές τις ανισότητες.

Τα στοιχεία άλλωστε είναι αμείλικτα. Γύρω από το κέντρο, στο 1ο Δημοτικό Διαμέρισμα αλλά και στο 7ο στους Αμπελοκήπους οι άνθρωποι περπατούν περισσότερο. Αντίστοιχα το λιγότερο περπάτημα στο πλαίσιο της έρευνας στους πολίτες καταγράφηκε στο 4ο Δ.Δ. ενώ χαρακτηριστικό είναι οτι βάσει των ευρημάτων, το 62% των κατοίκων του Κολωνού χρησιμοποιεί μηχανοκίνητα μέσα για τις καθημερινές μετακινήσεις του, ποσοστό υψηλότερο από τις υπόλοιπες περιοχές.

Από τις απαντήσεις των Αθηναίων συνολικά προέκυψε ότι περπατούν σε ποσοστό 34% και κινούνται με μηχανοκίνητα μέσα σε ποσοστό 35%. Η εξάρτηση από οχήματα φτάνει το 50% στην περίπτωση των κατοίκων των υπόλοιπων δήμων της μητροπολιτικής περιοχής, οι οποίοι έρχονται ή περνούν μέσα από το δήμο καθημερινά με αυτοκίνητο.

Βασική αιτία αποφυγής του περπατήματος αναφέρθηκε ότι είναι η προβληματική οδική υποδομή σε ποσοστό 45% με τα περισσότερα παράπονα να συγκεντρώνουν τα στενά πεζοδρόμια, πολλά εκ των οποίων έχουν και λακούβες και η επιθετική οδήγηση που γεννά ζητήματα οδικής ασφάλειας.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της μελέτης:

- 45% των πεζοδρομίων έχει πλάτος μικρότερο του 1 μ. και κάτω από τις προδιαγραφές που ορίζει ο νόμος, γεγονός που δυσκολεύει τη βάδιση ακόμα και αν διασταυρωθούν δύο πεζοί.

- Μονο το 24% των πεζοδρομίων έχει πλάτος πάνω από 2 μ.

- Το 57% των πεζοδρομίων είναι σε κακή κατάταση

- Μόνο το 8% των πεζοδρομίων έχει όδευση τυφλών

- Στο 46% των πεζοδρομίων εντοπίστηκε τουλάχιστον ένα εμπόδιο από υποδομή που βάζει η ίδια η πολιτεία και φορείς του δημοσίου όπως είναι οι στύλοι σήμανσης, τα φανάρια, τα κολωνάκια ή τα κγκλιδώματα

- Το 34% των κτιρίων είναι σε κακή κατάσταση και μόνο το 12% είναι σε καλή

- Στο 49% το μέσο πλάτος του οδοστρωματος είναι κάτω από 7 μ

- Στο 38% υπάρχει δρόμος μίας λωρίδας με στάθμευση δεξιά /αριστερά

- Μόνο στο 9% υπάρχουν διαβάσεις πεζών με λευκή διαγράμμιση

- Το 71% των διασταυρώσεων δεν έχει ράμπες

• Μόνο το 16% των διαβάσεων έχει ράμπες και στις δύο άκρες και εξ αυτών το 41% είναι σε κακή κατάσταση.

Και όλο αυτά την ώρα που βάσει των διαθέσιμων στοιχείων, το ποσοστό των εμποδιζόμενων ατόμων στην Αθήνα φτάνει το 42%, όπως επισημαίνεται στην ιστοσελίδα του ΟΑΣΑ. Από αυτούς το 10% είναι πολίτες ή επισκέπτες με αναπηρία, ενώ το υπόλοιπο ποσοστό περιλαμβάνει ηλικιωμένους, εγκυμονούσες, γονείς με καροτσάκια, κλπ.

Αγκάθι τα πεζοδρόμια

Δεδομένης αυτής της κατάστασης στόχος του προγράμματος είναι η ανάπτυξη μιας προκαταρκτικής πρότασης στρατηγικής για το περπάτημα στην Αθήνα, η οποία θα προσδιορίσει και θα καθοδηγήσει την πολιτική του Δήμου για την ενθάρρυνση του περπατήματος και την υποστήριξη των πεζών με στόχο το έτος 2030. Το δημοτικό παρατηρητήριο, το οποίο παραδόθηκε στη νέα δημοτική αρχή, ολοκληρώθηκε από πλειάδα επιστημόνων με επιστημονικό υπεύθυνο τον ομότιμο καθηγητή του ΕΜΠ, Θάνο Βλαστό και παρουσιάστηκε σε ειδική εκδήλωση πριν από μερικές ημέρες που στόχο είχε την εκκίνηση της συζήτησης για την αναδιανομή του οδικού χώρου και την αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, προς όφελος των πεζών αντί των αυτοκινήτων.

Από τη μελέτη των περίπου 1.000 χλμ. οδικού δικτύου της Αθήνας, προέκυψε ότι το μήκος των πεζοδρομίων είναι 1.918 χλμ. , ενώ η συνολική επιφάνειά τους είναι περίπου 2,626 τ.χλμ, τα οποία αντιστοιχούν σε 255 φορές την πλατεία Συντάγματος, γεγονός που καθιστά ακόμα και την απλη συντήρησή τους ένα πολύ μεγάλο έργο με ένα τεράστιο κόστος.

Τα πεζοδρόμια συχνά αντι να διευκολύνουν την κίνηση, καθίστανται ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια γι΄αυτήν. Οπως επισημαίνουν οι μελετητές, η Αθήνα διακρίνεται σε ευρωπαϊκό επίπεδο για την υστέρηση της στο ζήτημα της κατασκευής και συντήρησης ενός δικτύου άνετων και λειτουργικών πεζοδρομίων. Ο Δήμος Αθηναίων υλοποιεί από το 2021 έργο ανακατασκευής πεζοδρομίων στις γειτονιές με συνολικό προϋπολογισμό 24 εκ. ευρώ. Συνολικά, έχουν επιλεγεί να βελτιωθούν οι συνθήκες 410 πεζοδρομίων τοποθετώντας νέα και φιλικά προς το περιβάλλον υλικά, αντιολισθητικές πλάκες και ράμπες ΑμΕΑ.

Από τα στοιχεία του ερευνητικού προγράμματος προκύπτει, πάντως, ότι πάνω από το 57% του δικτύου των πεζοδρομίων είναι σε κακή κατάσταση και στο 4% δεν υπάρχει κατασκευασμένο πεζοδρόμιο. Αντίστοιχα, το μήκος αυτών μεταφράζεται σε 1.103 χλμ. πεζοδρομίων που χρειάζονται βελτιώσεις και αποκατάσταση και 84 χλμ. από πλευρές οικοδομικών τετραγώνων που πρέπει να κατασκευαστεί νέα υποδομή για την κίνηση των πεζών.

Ξεχασμένες κάποιες γειτονιές και στα πεζοδρόμια

Η 4η Δ.Κ. που περιλαμβάνει τις δυτικές συνοικίες (Κολωνού, Ακαδημίας Πλάτωνος, Σεπόλια μέχρι Πατήσια) έχει το μεγαλύτερο ποσοστό πεζοδρομίων σε κακή κατάσταση (75%), ενώ στην 3η Δ.Κ. δηλαδή τις Νοτιοδυτικές συνοικίες (Αστεροσκοπείου, Πετραλώνων, Μεταξουργείου και Θησείου) υπάρχει το υψηλότερο ποσοστό πλευρών οικοδομικών τετραγώνων χωρίς πεζοδρόμια (13%). Παρόλα αυτά τα επίπεδα κακής κατάστασης πεζοδρομίων είναι πάνω από το 50% σε όλες τις Δ.Κ. εκτός από την 1η Δ.Κ. που το ποσοστό είναι στο 39%. Αντίστοιχα, η 1η Δ.Κ. εμφανίζει τα υψηλότερα ποσοστά πεζοδρομίων μέτριας (35%) και καλής (22%) κατάστασης. Επιπλέον, πολύ χαμηλά ποσοστά πεζοδρομίων καλής κατάστασης εμφανίζει η 4η Δ.Κ. (4%) και η 7η Δ.Κ. (9%), αντίστοιχα.

Σύμφωνα με τους μελετητές, οι γειτονιές Γούβα ΙΙ, Λόφος Σκουζέ, Αγ. Γεώργιος, ΟΣΕ, Θυμαράκια, Αγ. Κωνσταντίνος, Αγ. Μελετίου Ι & ΙΙ, Πλ. Αττικής ΙΙ και Γούβα Ι αποτελούν τις 10 περιπτώσεις περιοχών με πολύ ψηλά ποσοστά στενών πεζοδρομίων σε κακή κατάσταση (>65%).

Εκτός της κατάστασής τους ένα βασικό πρόβλημα με τα πεζοδρόμια είναι ότι η συνέχειά τους διακόπτεται όλο και πιο συχνά, διότι στις πλευρές των οικοδομικών τετραγώνων του Δήμου αυξάνεται συστηματικά η κατασκευή θέσεων στάθμευσης στο επίπεδο του ισογείου, μεταξύ των pilotis που στηρίζουν το υπεράνω κτήριο.

Οι προτάσεις

Σε οκτώ άξονες συνοψίζονται οι προτάσεις της των μελετητών της Μονάδας Βιώσιμης Κινητικότητας του ΕΜΠ και συγκεκριμένα:

1. Ενεργοποίηση τεσσάρων πολιτιστικών διαδρομών συνολικού μήκους 36 χλμ.

2. Διαμόρφωση 17 πράσινων διαδρομών και πράσινων λεωφόρων συνολικού μήκους 76.5 χλμ. που διαπερνούν όλα τα δημοτικά διαμερίσματα και αύξηση δέντρων κατά 50%.

3. Χάραξη διαδρομών καθολικής προσβασιμότητας συνολικού μήκους 160 χλμ. με νέα πεζοδρόμια, διαβάσεις πεζών και νέο αστικό εξοπλισμό.

4. Καθορισμός τριών και έξι ζωνών ανάπλασης με έμφαση στο περπάτημα για διασκέδαση και στο περπάτημα για ψώνια, αντίστοιχα,

5. Αρχιτεκτονικός σχεδιασμός νέου και ενιαίου συστήματος πληροφοριακής σήμανσης πεζών με οκτώ διαφορετικούς τύπους κατασκευών,

6. Χωροθέτηση ειδικευμένων λειτουργιών και νέου εξοπλισμού, όπως 19 parklets (παρκάκια) δρόμων, 19 πάρκων σκύλων, 34 αθλότοπων, 6 διαδρόμων για τρέξιμο μέσα στην πόλη, 37 μεταλλικών ελεγχόμενων σημείων στάθμευσης ποδηλάτων (bike hangars), 7 δρόμων για παιχνίδι κ.α.,

7. Θεσμοθέτηση οικονομικών κινήτρων για περπάτημα και δημόσια συγκοινωνία και αντικινήτρων και περιοριστικών μέτρων για τα αυτοκίνητα. Στα κίνητρα αυτά εντάσσεται η επιδότηση των μετακινήσεων εργαζομένων των ιδιωτικών επιχειρήσεων και του Δήμου Αθηναίων με δημόσια συγκοινωνία και περπάτημα σε συνεργασία με τον ΟΑΣΑ και τα Επαγγελματικά Επιμελητήρια της πόλης. Στις προτάσεις εντάσσεται και η ανάθεση οικονομοτεχνικής μελέτης για τη θέσπιση νέου δημοτικού τέλους σε όλες τις επιχειρήσεις και οργανισμούς που βρίσκονται εντός και σε ακτίνα 500 μ. από τον υφιστάμενο δακτύλιο και οι οποίες λειτουργούν υπαίθριο χώρο στάθμευσης μεγαλύτερο από 200 τ.μ. και διαθέτουν περισσότερους από 10 εργαζομένους. Παράλληλα επαναφέρουν το ζήτημα εγκατάστασης αστικών διοδίων στα όρια του δακτυλίου, η οποία – όπως επισημαίνουν – έχει καταφέρει σε πόλεις του εξωτερικού να μειώσει τα επίπεδα κυκλοφορίας σε περιοχές με έντονη κίνηση από 12% έως και 33%.

8. Προώθηση τεχνολογικών λύσεων με ειδικευμένες εφαρμογές σε κινητά τηλέφωνα για το αίσθημα ασφάλειας και την πλοήγηση στην πόλη.

Οι μελετητές δίνουν ιδιαίτερη βαρύτητα και στην υιοθέτηση του ανώτατου ορίου ταχύτητας των οχημάτων στα 30 χλμ την ώρα, (το οποίο αναμένεται να θεσμοθετηθεί στον υπό αναθεώρηση Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας).

Το νέο ψηφιακό παρατηρητήριο βαδισιμότητας θα αποτελέσειτο «μάτι» του δήμου για τον δημόσιο χώρο και τις υποδομές του περπατήματος και θα υποστηρίζει με νέα εργαλεία ποσοτικής χωρικής ανάλυσης όλους τους εμπλεκόμενους φορείς και τους ενδιαφερόμενους πολίτες με στόχο να συζητηθούν ρεαλιστικές λύσεις αύξησης εκείνων που περπατούν και να διαμορφωθεί ένα πλαίσιο αστικών παρεμβάσεων για μια πόλη πιο προσπελάσιμη και φιλόξενη.

Γραφειοκρατία και «διαμάχη» υπουργείων

Θα πρέπει, πάντως, να σημειωθεί ότι λίγα χρόνια πριν το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας είχε δημοσιοποιήσει μία στρατηγική για το ποδήλατο, η οποία έκτοτε παραμένει στα συρτάρια και πηγαινοέρχεται μεταξύ δύο υπουργείων. Οπως ανέφερε ο κ. Βλαστός, το εγχείρημα «σκάλωσε» στο υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών χωρίς να προχωρήσει: «Έχουμε μπλοκάρει στο υπουργείο Μεταφορών, το οποίο λέει πως είναι αρμόδιο για το περπάτημα και το ποδήλατο και αυτά που ετοίμασε το υπουργείο Περιβάλλοντος είναι αυθαίρετες παρεμβάσεις στο δικο τους έργο. Αυτή είναι η κατάσταση», ανέφερε χαρακτηριστικά.