Αυθαίρετα: Σφίγγει ο κλοιός με fast track κατεδαφίσεις, τσουχτερά πρόστιμα και πλατφόρμα καταγγελιών

Με drones, δορυφορικές εικόνες, ηλεκτρονική πλατφόρμα υποβολής καταγγελιών, σύστημα ειδικού διαδικτυακού γεωεντοπισμού αυθαιρέτων με υποσύστημα περιοδικής χαρτογράφησης και εντοπισμού νέων κτισμάτων, αλλά και fast track κατεδαφίσεις φιλοδοξεί το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας να χτυπήσει την αυθαίρετη δόμηση.

Fast track κατεδαφίσεις, τσουχτερά πρόστιμα και πλατφόρμα καταγγελιών

Οι μπουλντόζες αναμένεται να πιάσουν δουλειά από τα πιο πρόσφατα ανεγερθέντα αυθαίρετα, ενώ ορίζονται γρήγροι χρόνοι ελέγχων και αυτοψιών, τσουχτερά πρόστιμα, αλλά και ακαταδίωκτο για τα μέλη των κλιμακίων προκειμένου να μπορούν να επιτελούν απρόσκοπτα το έργο τους.

Παραλληλα θα τεθεί σε λειτουργία ηλεκτρονική πλατφόρμα υποβολής καταγγελιών από πολίτες.

Οι προτεινόμενες ρυθμίσεις εντάχθηκαν σε πολυνομοσχέδιο του υπουργείου, το οποίο αναρτήθηκε σε σύντομη δημόσια διαβούλευση έως τις 15 Απριλίου.

Σύμφωνα με αυτές, το σύνολο των αρμοδιοτήτων για την αυθαίρετη δόμηση από την τήρηση της νομοθεσίας μέχρι την επιβολή των προστίμων και τον συντονισμό όλων των εμπλεκόμενων φορέων μεταφέρεται στη Γενική Διεύθυνση Σώματος Επιθεωρητών και Ελεγκτών του Υπουργείου. Πρακτικά η εν λόγω διεύθυνση μεταξύ άλλων θα συγκροτεί τα κλιμάκια για τη διενέργεια των ελέγχων της αυθαίρετης δόμησης, θα εκδίδει τα πρωτόκολλα κατεδάφισης, θα επιβάλλει τα πρόστιμα, ενώ στο τέλος κάθε χρόνου θα συντάσσει απολογιστική έκθεση για τους διενεργηθέντες ελέγχους και την εξέλιξή τους, στους Υπουργούς Περιβάλλοντος και Ενέργειας και Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών.

Για τους σκοπούς αυτούς θα συσταθεί θέση Ειδικού Επιθεωρητή Ελέγχου και Καταστολής της Αυθαίρετης Δόμησης, την ωστόσο δε θα καταλαμβάνει κάποιος μόνιμος υπάλληλος, αλλά μετακλητός, ο οποίος θα υπάγεται απευθείας στον υπουργό. Η θέση του Ειδικού Επιθεωρητή θα καλύπτεται είτε με πρόσληψη συνταξιούχου προερχόμενου από το σώμα επιθεωρητών περιβάλλοντος, είτε με απόσπαση υπαλλήλου από το ίδιο σώμα, για τριετή θητεία που δύναται να παραταθεί για άλλα τρία χρόνια. Η πρώτη θητεία ορίζεται διετής.

Η πλατφόρμα καταγγελιών

Για τον εντοπισμό των αυθαιρέτων δημιουργείται στο Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας (ΤΕΕ) διαδικτυακή πλατφόρμα με χρήση δορυφορικών εικόνων και μη επανδρωμένων αεροσκαφών (drones), τα οποία θα μπορούν να λαμβάνουν ταχύτατες εγκρίσεις για τις πτήσεις τους από τους αρμόδιους φορείς.

Παράλληλα το σχέδιο νόμου θεσμοθετεί το Ενιαίο Ηλεκτρονικό Σύστημα Καταγγελιών, το οποίο θα είναι προσβάσιμο μέσω του gov.gr. Αντικείμενο του θα είναι η δημιουργία και τήρηση ψηφιακού αρχείου καταγγελιών για τον εντοπισμό και τον έλεγχο αυθαίρετων κτιρίων και κατασκευών και ηλεκτρονικής βάσης δεδομένων για την υποβολή των καταγγελιών καθώς και για την καταγραφή, αξιολόγηση και προτεραιοποίηση της παρακολούθησης της εξέλιξής τους.

Για την άντληση δεδομένων και αρχείων σχετικά με τα ακίνητα στα οποία αφορούν οι καταγγελίες, η πλατφόρμα διασυνδέεται με τις υπόλοιπες σχετικές ηλεκτρονικές υπηρεσίες και κυρίως με το σύστημα έκδοσης ηλεκτρονικών αδειών «e-Άδειες». Το σύστημα θα τεθεί σε δοκιμαστική λειτουργία δύο μηνών, ενώ ένα μήνα μετά τη λήξη αυτής της περιόδου, θα ξεκινήσει και η κανονική λειτουργία του. Καταγγελία θα μπορεί να υποβάλει ηλεκτρονικά στην πλατφόρμα ο ενδιαφερόμενος, ο πληρεξούσιος δικηγόρος του ή εξουσιοδοτημένος μηχανικός πληρώνοντας παράβολο ύψους 200 ευρώ. Από την πληρωμή του παραβόλου εξαιρούνται οι φορείς του Δημοσίου. Τα έσοδα του λογαριασμού θα διατίθενται για την καταβολή των αποζημιώσεων και των εξόδων των ελεγκτών δόμησης που διεξάγουν τους ελέγχους. Σε περίπτωση, πάντως, που η καταγγελία αποδειχθεί έστω και μερικώς ακριβής, το παράβολο θα επιστρέφεται στον καταγγέλλοντα.

Σε εξαιρετικές περιπτώσεις η καταγγελία θα μπορεί να υποβληθεί και με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο στο υπουργείο Περιβάλλοντος ή και σε έγχαρτη μορφή, με αυτοπρόσωπη παρουσία ή μέσω εξουσιοδοτημένου προσώπου.

Οι καταγγελίες θα αξιολογούνται μεταξύ άλλων βάσει της επάρκειας των στοιχείων που περιέχουν, ώστε να είναι δυνατή η διερεύνησή τους και η διεξαγωγή ελέγχου ή έρευνας, ενώ η προτεραιοποίηση ελέγχου τους θα λαμβάνει υπόψη τα εξής κριτήρια:

• το μέγεθος του αυθαίρετου κτιρίου ή κατασκευής,
• την εκτίμηση του βαθμού επικινδυνότητας της καταγγελλόμενης πράξης και την αξιολόγηση του κινδύνου ως προς τις άμεσες ή έμμεσες συνέπειές της στο περιβάλλον, ιδίως στα δάση, τις δασικές και αναδασωτέες εκτάσεις, στον αιγιαλό, στις παραλίες και στα ρέματα,
• την επανάληψη της καταγγελλόμενης πράξης ή την υποτροπή του καταγγελλόμενου.
• τη χρονική προτεραιότητά τους.

Κατεδαφίσεις εξπρές σε ένα μήνα

Κατεδαφίσεις fast track αρχής γενομένης από τα πιο πρόσφατα ανεγερθέντα αυθαίρετα θεσμοθετεί το σχέδιο νόμου. Συγκεκριμένα ορίζεται ότι κατεδαφίζεται κατ’ απόλυτη προτεραιότητα:

• το σύνολο των νέων αυθαιρέτων κατασκευών που κατασκευάστηκαν μετά την 1η Ιανουαρίου 2024,
• το σύνολο των αυθαίρετων κατασκευών που κατασκευάστηκαν μετά την 28η Ιουλίου 2011,
• όσα αυθαίρετα έχουν υπαχθεί σε νόμο τακτοποίησης με ψευδείς δηλώσεις.

Επιπλέον διευρινίζεται ότι κατεδαφίζεται αριθμός αυθαιρέτων κατ’ ελάχιστον ίσος με τον αριθμό των οριστικών πρωτοκόλλων κατεδάφισης του 2022 κατά 50% με κριτήρια χρονικής προτεραιότητας και κατά 50% με κριτήρια περιβαλλοντικά και χωροταξικά.

Στην περίπτωση που τα κλιμάκια ελέγχων εντοπίσουν αυθαίρετο κατά την ώρα που κατασκευάζονται (επ` αυτοφώρω) εκδίδεται μέσα σε προθεσμία τριών εργάσιμων ημερών, πρωτόκολλο κατεδάφισης και η αρμόδια υπηρεσία κατεδαφίζει το αυθαίρετο το αργότερο εντός ενός μηνός.

Στις υπόλοιπες περιπτώσεις ορίζεται ότι μετά τον έλεγχο αυθαιρεσιών από τα ειδικά κλιμάκια, εκδίδεται έκθεση αυτοψίας, η οποία αποστέλλεται ηλεκτρονικά στο υπουργείο που με τη σειρά του τη στελνει ανωνυμοποιημένη, ως προς τα στοιχεία των μελών των κλιμακίων ελέγχου, στην κατά τόπο αρμόδια αστυνομική αρχή, προκειμένου να τοιχοκολληθεί στο ακίνητο, γεγονός το οποίο σημαίνει και την αυτόματη διακοπή των οικοδομικών εργασιών.

Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να ασκήσουν προσφυγή κατά της έκθεσης αυτοψίας στο Κεντρικό Συμβούλιο Πολεοδομικών Θεμάτων και Αμφισβητήσεων (ΚΕ.ΣΥ.ΠΟ.Θ.Α.) εντός 10 ημερών από την τοιχοκόλλησή της στο ακίνητο πληρώνοντας παράβολο ύψους 200 έως 1.000 ευρώ ανάλογα με το μέγεθος της επιφάνειας, στην οποία διαπιστώθηκαν παραβάσεις. Τα χρήματα επιστρέφονται αν η προσφυγή γίνει δεκτή, εν όλω ή εν μέρει.

Η απόφαση επί της προσφυγής εκδίδεται μέσα σε ένα μήνα από την υποβολή της. Εάν απορριφθεί ή παρέλθει άπρακτη η προθεσμία για την άσκησή της, η έκθεση αυτοψίας κρίνεται οριστική και τα αυθαίρετα κτίσματα ή κατασκευές καθίστανται άμεσα κατεδαφιστέα. Κατά και της απόφασης του ΚΕΣΥΠΟΘΑ μπορεί να γίνει προσφυγή στο Διοικητικό Εφετείο, η οποία πάντως δεν αναστέλλει αυτομάτως το πρωτόκολλο κατεδάφισης αν και ο ενδαφερόμενος μπορεί να ζητήσει την αναστολή εκτέλεσής του.

Η αίτηση ακυρώσεως συζητείται υποχρεωτικά εντός 60 ημερών από την κατάθεση της και η οριστική απόφαση εκδίδεται εντός 15 ημερών από τη συζήτηση και σε κάθε περίπτωση εντός 75 ημερών από την κατάθεσή της και κοινοποιείται το αργότερο 10 ημέρες μετά τη δημοσίευσή της.

Εάν ο ιδιοκτήτης του αυθαιρέτου δηλώσει ότι θα προχωρήσει ο ίδιος στην κατεδάφιση και την αποκατάσταση του τοπίου, υποχρεούται να το κάνει εντός 30 ημερών από την τοιχοκόλληση της έκθεσης αυτοψίας στο ακίνητο. Εφόσον ο ιδιοκτήτης το πράξει και δεν είναι υπότροπος, διαγράφεται το 50% του  προστίμου ανέγερσης και δεν επιβάλλονται ή ανακαλούνται οι διοικητικές κυρώσεις και παύει και η ποινική δίωξη. Σε περίπτωση μερικής συμμόρφωσης του ιδιοκτήτη, διαγράφεται το 50% του προστίμου ανέγερσης που αναλογεί στα κατεδαφισθέντα κτίσματα και στις αποκατασταθείσες χρήσεις και κατά τα λοιπά επιβάλλονται οι κυρώσεις.

Αν ο ιδιοκτήτης, προβεί στη νομιμοποίηση των αυθαίρετων κατασκευών, επιβάλλεται το μισό πρόστιμο ανέγερσης, καθώς και πρόστιμο μη συμμόρφωσης με την υποχρέωση κατεδάφισης, από τη διαπίστωση του αυθαιρέτου, έως την ημερομηνία έκδοσης της οικοδομικής άδειας.

Σε κτίρια που διαθέτουν οικοδομική άδεια, λειτουργούν βιομηχανικές και βιοτεχνικές χρήσεις και έχει συντελεστεί υπέρβαση ύψους μέχρι 2 μέτρων, επιβάλλεται πρόστιμο ίσο με το 30% του προστίμου ανέγερσης και μη συμμόρφωσης με την υποχρέωση κατεδάφισης.

Σε κάθε περίπτωση ο ιδιοκτήτης του αυθαιρέτου βαρύνεται με τη δαπάνη κατεδάφισης που θα πράξει το Δημόσιο και αποκατάστασης του περιβάλλοντος χώρου.

Τα πρόστιμα και οι ποινές

Σύμφωνα με το προτεινόμενο νομοσχέδιο, τα αυθαίρετα κτίσματα, κατασκευές και αλλαγές χρήσης που δεν υπάγονται σε διατάξεις περί αναστολής επιβολής κυρώσεων κατεδαφίζονται ή απομακρύνονται υποχρεωτικά. Εκτός της κατεδάφισης εάν επιβάλλονται επίσης πρόστιμα ανέγερσης και μη έγκαιρης κατεδάφισης, ποινικές κυρώσεις, αναστολή της άδειας λειτουργίας εάν πρόκειται για επιχείρηση και διακοπή ρευματοδότησης.

Τα πρόστιμα ανέγερσης και μη έγκαιρης κατεδάφισης αυθαιρέτων υπολογίζονται ως εξής:

- το πρόστιμο ανέγερσης είναι ίσο με την αξία του αυθαιρέτου επί τον συντελεστή περιβαλλοντικής επιβάρυνσης. Η αξία του αυθαιρέτου υπολογίζεται ως το γινόμενο της επιφάνειάς του, πολλαπλασιαζόμενης επί την τιμή ζώνης (Τ.Ζ.) της περιοχής του ακινήτου.

Ο συντελεστής περιβαλλοντικής επιβάρυνσης ορίζεται σε 1,20: για αυθαίρετες κατασκευές που βρίσκονται εντός προστατευόμενων περιοχών και 1,00: για τις υπόλοιπες περιπτώσεις αυθαιρέτων.

Το ελάχιστο ύψος του προστίμου ανέγερσης κυμαινεται από 250 έως 1.500 ευρώ ανάλογα με την περίπτωση.

Επιπλέον από την τοιχοκόλληση της έκθεσης αυτοψίας μέχρι την κατεδάφιση ή τη νομιμοποίηση των αυθαιρέτων, εφόσον προβλέπεται, επιβάλλεται για κάθε έτος μη αποκατάστασης της αυθαιρεσίας, πρόστιμο μη έγκαιρης κατεδάφισης, το οποίο ισούται με το 50% του προστίμου ανέγερσης.

Το ελάχιστο ύψος του προστίμου μη έγκαιρης κατεδάφισης κυμαίνεται από 100 έως 750 ευρώ ανάλογα με την περίπτωση.

Αν ο ιδιοκτήτης του αυθαιρέτου αποκαταστήσει την πολεοδομική παράβαση με την απομάκρυνση της χρήσης ή την κατεδάφιση της αυθαίρετης κατασκευής ή εκδώσει την προβλεπόμενη οικοδομική άδεια όπου επιτρέπεται, μέσα σε προθεσμία 4 μηνών από τη διαπίστωσή της δεν επιβάλλεται πρόστιμο μη έγκαιρης κατεδάφισης και το πρόστιμο ανέγερσης περιορίζεται στο ελάχιστο ποσό των 250 ευρώ.

Τα πρόστιμα ανέγερσης των αυθαιρέτων καταβάλλονται σε 30 ισόποσες μηνιαίες δόσεις και τα πρόστιμα μη έγκαιρης κατεδάφισης σε 12 από τις οποίες η πρώτη μέσα στον επόμενο μήνα από τη βεβαίωση του προστίμου στην αρμόδια οικονομική υπηρεσία. Αν το οφειλόμενο πρόστιμο εξοφληθεί ολόκληρο εντός του πρώτου μηνός από τη βεβαίωση του, παρέχεται έκπτωση σε ποσοστό 30%.

Σε επίπεδο ποινικών κυρώσεων ορίζεται ότι οι ιδιοκτήτες ή εντολείς κατασκευής ή εγκατάστασης αυθαιρέτων κατασκευών ή αλλαγών χρήσεως αντίστοιχα και οι εργολάβοι κατασκευής τους τιμωρούνται με ποινή φυλάκισης τουλάχιστον δύο ετών και χρηματική ποινή από 5.000 έως 50.000 ευρώ.

Το ύψος της ποινής εξαρτάται από την αξία του αυθαιρέτου και το βαθμό υποβάθμισης του φυσικού ή πολιτιστικού περιβάλλοντος, ενώ με την ίδια ποινή τιμωρούνται και οι μηχανικοί που εκπόνησαν τις μελέτες ή έχουν την επίβλεψη του έργου, αν διαπιστωθεί ότι υπήρξαν παραβάσεις.

Επίσης τα πρόστιμα διπλασιάζονται για την εκτέλεση εργασιών δόμησης, χωρίς οικοδομική άδεια ή κατά παράβαση αυτής, στον αιγιαλό, την παραλία, τη θάλασσα, τον πυθμένα, τη ζώνη λιμένα, τη μεγάλη λίμνη, πλεύσιμο ποταμό, ρέματα, όχθη ή παρόχθια ζώνη μεγάλης λίμνης ή πλεύσιμου ποταμού, στους βιότοπους, σε παραλιακά δημόσια κτήματα, στους αρχαιολογικούς χώρους και τους ιστορικούς τόπους, σε κτίρια χαρακτηρισμένα ως μνημεία και σε δάση, δασικές και αναδασωτέες εκτάσεις, καθώς και σε δημόσιες χορτολιβαδικές και βραχώδεις εκτάσεις.

Αμεση σφράγιση επιχειρήσεων και διακοπή ρευματοδότησης

Εάν το αυθαίρετο στεγάζει επιχείρηση, το προτεινόμενο σχέδιο νόμου επιβάλλει την προσωρινή αφαίρεση της άδειας ή της έγκρισης λειτουργίας ή εκδίδεται απόφαση προσωρινής διακοπής της λειτουργίας με σφράγιση του χώρου της εγκατάστασης και του παραγωγικού της εξοπλισμού.

Τα μέτρα αυτά μάλιστα λαμβάνονται ασχέτως εάν ο ιδιοκτήτης θα καταθέσει ή όχι προσφυγή και αφορούν το σύνολο της υποστήριξης και λειτουργίας της οικονομικής δραστηριότητας.

Ταυτόχρονα μπορεί να επιβληθεί και διακοπή ρευματοδότησης κατόπιν σχετικού αιτήματος της Γενικής Διεύθυνσης Σώματος Επιθεωρητών και Ελεγκτών προς τον Διαχειριστή Δικτύου Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας.