Tα διεθνή βλέμματα στη δίκη για το ναυάγιο της Πύλου - Ποια ερωτήματα θέτει το BBC για την τραγωδία και τις ψυχές που χάθηκαν

Το πολύνεκρο ναυάγιο της Πύλου απασχολεί έντονα τα ξένα ειδησεογραφικά μέσα. Το BBC αφιέρωσε εκτενές ρεπορτάζ με αφορμή τη δίκη που ξεκινά σήμερα αλλά και τα λάθη και τις παραλείψεις στις έρευνες. «Εννέα άνδρες πρόκειται να δικαστούν στην Ελλάδα αφού κατηγορούνται ότι προκάλεσαν το χειρότερο ναυάγιο μεταναστών στη Μεσόγειο Θάλασσα εδώ και μια δεκαετία», αναφέρεται χαρακτηριστικά.

Οι κατηγορούμενοι αντιμετωπίζουν ισόβια κάθειρξη - εάν κριθούν ένοχοι - για λαθρεμπόριο ανθρώπων και πρόκληση της βύθισης του αλιευτικού σκάφους τον περασμένο Ιούνιο στο οποίο υπάρχουν φόβοι ότι πνίγηκαν έως και 600 άνθρωποι.

Το κατηγορητήριο που έχει περιέλθει σε γνώση του BBC δείχνει ότι οι κατηγορούμενοι διώκονται βάσει στοιχείων που έχουν ήδη αντικρουστεί από τουλάχιστον έξι επιζώντες που είπαν ότι η ακτοφυλακή είχε προκαλέσει την ανατροπή της βάρκας τους και στη συνέχεια τους πίεσαν να πλαισιώσουν τους Αιγύπτιους.

Ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένης της Διεθνούς Αμνηστίας και του Παρατηρητηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, δήλωσαν ότι έχουν έντονες επιφυλάξεις για την ακεραιότητα της ελληνικής έρευνας και αποδεικτικών στοιχείων και ρωτούν εάν οι κατηγορούμενοι θα τύχουν δίκαιης δίκης.

Η ελληνική ακτοφυλακή διαψεύδει συνεχώς τις ενέργειές της που προκάλεσαν την τραγωδία και οι Αρχές έχουν απορρίψει όλους τους ισχυρισμούς περί αδικοπραγίας ή συγκάλυψης.

Πάνω από 500 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους

Οι εννέα κατηγορούμενοι, οι οποίοι είναι Αιγύπτιοι και ηλικίας από 20 έως 41 ετών δικάζονται σήμερα στην Καλαμάτα.

Οι άνδρες επέβαιναν όλοι στο αλιευτικό σκάφος «Adriana» που βυθίστηκε σε διεθνή ύδατα, αλλά στην οριοθετημένη περιοχή διάσωσης της Ελλάδας, σε ένα από τα βαθύτερα σημεία της Μεσογείου στις 14 Ιουνίου του 2023.

Ογδόντα δύο σοροί ανασύρθηκαν, αλλά τα Ηνωμένα Έθνη πιστεύουν ότι επιπλέον 500 άνθρωποι – συμπεριλαμβανομένων 100 γυναικών και παιδιών που βρίσκονταν στο αμπάρι του σκάφους – μπορεί να βρήκαν φρικτό θάνατο στον βυθό.

Υπολογίζεται ότι το σκάφος μετέφερε έως και 750 μετανάστες όταν ξεκίνησε σχεδόν μια εβδομάδα νωρίτερα από το λιμάνι Τομπρούκ στη Λιβύη.

Η ελληνική ακτοφυλακή παρακολουθούσε το σκάφος για τουλάχιστον επτά ώρες πριν συμβεί το ναυάγιο χωρίς να κάνει τίποτα και μάλιστα αργότερα ισχυρίστηκε ότι δεν επιχείρησε διάσωση επειδή το πλοίο ταξίδευε με ασφάλεια με «σταθερή ταχύτητα» και σε «σταθερή πορεία» προς την Ιταλία και ότι οι επιβάτες δεν κινδύνευαν.

Μια προηγούμενη έρευνα του BBC έθεσε σοβαρές αμφιβολίες ωστόσο για αυτούς τους ισχυρισμούς.

Όταν το BBC διαβίβασε τις καταγγελίες μας στον πρωθυπουργό της Ελλάδας τον περασμένο Νοέμβριο, ο Κυριάκος Μητσοτάκης είπε ότι ερευνώνται, αλλά ότι η ενοχή ανήκει στους λαθρέμπορους.

«Η ακτοφυλακή μας έχει σώσει δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους στη θάλασσα και πρέπει να είμαστε ευγνώμονες για τη δουλειά που κάνουν», είπε ο κ. Μητσοτάκης.

Η κατάσταση του σκάφους βασικό σημείο έρευνας της εισαγγελίας

Το κατηγορητήριο αποκαλύπτει ότι οι Έλληνες εισαγγελείς κατηγορούν τους εννέα Αιγύπτιους ότι προκάλεσαν την καταστροφή μαζί με τον πλοίαρχο σε ένα εξαιρετικά γεμάτο πλοίο, το οποίο γνώριζαν ότι αποτελούσε προφανή κίνδυνο για τη ζωή.

Όπως αναφέρει: «Το αλιευτικό σκάφος δεν ήταν αξιόπλοο, καθώς ήταν παλιό και κακοσυντηρημένο και δεν ήταν κατάλληλο να μεταφέρει τόσο μεγάλο αριθμό ανθρώπων, ειδικά για μια τόσο τεράστια απόσταση ενώ δεν υπήρχαν σωσίβια».

Η εισαγγελία λέει ότι καθένας από τους κατηγορούμενους με τη σειρά του διεύθυνε το σκάφος και όλοι γνώριζαν ότι ο σοβαρός συνωστισμός τόσο στο κατάστρωμα όσο και στο αμπάρι επηρέαζε άσχημα τη σταθερότητα του πλοίου.

Το περασμένο καλοκαίρι, η ελληνική ακτοφυλακή απάντησε στην έντονη κριτική για την αποτυχία της να κάνει περισσότερα για να βοηθήσει το σκάφος, επιμένοντας ότι αυτό ήταν ασφαλές και ταξίδευε σταθερά προς την Ιταλία και ως εκ τούτου δεν χρειαζόταν να διασωθεί.

Τώρα όμως, σχεδόν ένα χρόνο μετά την καταστροφή, η υπόθεση της ελληνικής εισαγγελίας θα βασιστεί σε ένα επιχείρημα που έρχεται σε άμεση αντίθεση με τον επίσημο λογαριασμό της ακτοφυλακής.

Μαρτυρίες των διασωθέντων για την τραγωδία

Το κατηγορητήριο αναφέρει επίσης ότι οι εννέα Αιγύπτιοι άνδρες ήταν μέρος μιας συμμορίας λαθρεμπορίου και χρέωναν σε κάθε επιβάτη μεταξύ 4.000 και 8.000 δολαρίων (3.100-6.300 £) για μια θέση στο σκάφος.

Οι κατηγορίες της εισαγγελίας βασίζονται σε συνεντεύξεις, που διεξήχθησαν από τους ίδιους τους λιμενικούς, με άλλους εννέα επιζώντες τις ημέρες μετά την καταστροφή.

Κανένα στοιχείο από τους άλλους 95 επιζώντες δεν φαίνεται να έχει υποβληθεί στο δικαστήριο.

Η ομάδα μας άκουσε προηγουμένως ισχυρισμούς ότι μερικοί από τους 104 επιζώντες πιέστηκαν να αναγνωρίσουν τους εννέα Αιγύπτιους άνδρες ως διακινητές.

«Δύο Σύροι άνδρες, τους οποίους ονομάσαμε Ahmad και Musaab για να προστατεύσουμε την ταυτότητά τους, μας είπαν ότι η ακτοφυλακή τους είχε δώσει εντολή να σιωπήσουν για άλλους παράγοντες της καταστροφής και αντί να κατηγορήσουν αυτούς τους εννέα άνδρες», αναφέρουν οι δημοσιογράφοι του BBC.

«Φυλακίστηκαν και κατηγορήθηκαν άδικα από τις ελληνικές αρχές ως προσπάθεια να καλύψουν το έγκλημά τους», είπε ο Musaab.

Σε ξεχωριστές συνεντεύξεις στην Αθήνα, τέσσερις άλλοι επιζώντες είπαν ότι πίστευαν ότι οι Αιγύπτιοι πλήρωναν επιβάτες σαν αυτούς και ότι είχαν εγκλωβιστεί.

Αλλά άλλοι επιζώντες λέγεται ότι δήλωσαν ότι πράγματι υπέστησαν κακομεταχείριση από ορισμένους από τους κατηγορούμενους – οι οποίοι έχουν αναφερθεί ως οι εννέα της Πύλου, βασιζόμενοι στο όνομα της ελληνικής πόλης της Πύλου κοντά στο σημείο της βύθισης.

Καταγγελίες κατά της ελληνικής ακτοφυλακής δεν αναφέρονται στο κατηγορητήριο

Τις εβδομάδες μετά την καταστροφή, πολλοί επιζώντες υποστήριξαν ότι ένα ελληνικό περιπολικό στην πραγματικότητα προκάλεσε την ανατροπή του σκάφους μεταναστών σε μια τελευταία, αποτυχημένη προσπάθεια ρυμούλκησής του.

Αυτός ο ισχυρισμός δεν αναφέρεται πουθενά στο κατηγορητήριο του δικαστηρίου, παρόλο που τα Ηνωμένα Έθνη λένε ότι οι ισχυρισμοί αξίζουν μια ανεξάρτητη έρευνα.

Το Ναυτικό Δικαστήριο στην Ελλάδα διερευνά πιθανές αδικοπραγίες από την πλευρά του λιμενικού, το οποίο αρνείται σταθερά όλες τις κατηγορίες.

«Ο Ahmad και ο Musaab, από τους οποίους πήραμε συνέντευξη πέρυσι, ισχυρίστηκαν ότι φίμωσαν και εκφοβίστηκαν από τις ελληνικές αρχές αφού πρότειναν ότι το περιπολικό προκάλεσε τη βύθιση», αναφέρει το BBC.

«Έδεσαν ένα σχοινί από τα αριστερά. Όλοι κινήθηκαν στη δεξιά πλευρά του σκάφους μας για να το ισορροπήσουν», είπε ο Musaab. «Το ελληνικό σκάφος αποχώρησε γρήγορα προκαλώντας την ανατροπή του σκάφους μας. Συνέχισαν να το σέρνουν για αρκετή απόσταση».

Συνολικά, έξι επιζώντες περιέγραψαν ανεξάρτητα στο BBC, με σχεδόν πανομοιότυπες λεπτομέρειες, πώς οι λιμενικοί προκάλεσαν την ανατροπή του σκάφους τους.

Δεν εξετάστηκαν τα κινητά τηλέφωνα

Δεν έχει εμφανιστεί ποτέ βίντεο από το Adriana, πόσο μάλλον τη στιγμή της βύθισης.

Η ακτοφυλακή είπε ότι οι δικές τους κάμερες υψηλών προδιαγραφών δεν κατέγραφαν.

Ορισμένοι επιζώντες είπαν ότι κατά καιρούς έκαναν βίντεο ενόσω επέβαιναν στο πλοίο, αλλά ότι η ακτοφυλακή κατέσχεσε τα κινητά τους λίγο μετά τη διάσωσή τους.

Αυτά τα τηλέφωνα προφανώς στη συνέχεια χάθηκαν για να βρεθούν σχεδόν ένα μήνα αργότερα σε μια τσάντα σε ένα σκάφος του λιμενικού που ήταν παρόν στη βύθιση.

Οι δικηγόροι υπεράσπισης είχαν ζητήσει να εξεταστούν ορισμένα τηλέφωνα για πιθανά χρήσιμα στοιχεία, αλλά τα δικαστικά έγγραφα που έλαβε το BBC δείχνουν ότι ο ανακριτής αποφάσισε πέρυσι ότι αυτή θα ήταν μια μάταιη άσκηση ως «αυτονόητη συνέπεια» της πτώσης του μετανάστη στη θάλασσα ήταν ότι τα τηλέφωνά τους θα είχαν υποστεί ανεπανόρθωτη ζημιά:

«Το θαλασσινό νερό εισήλθε στα κατασχεθέντα τηλέφωνα με αποτέλεσμα την αδυναμία εξαγωγής οποιουδήποτε είδους αποθηκευμένων ψηφιακών δεδομένων από αυτά και ως εκ τούτου [η προσπάθεια εξαγωγής δεδομένων] είναι άσκοπη».

Η χωριστή έρευνα του Ναυτικού Δικαστηρίου για την πιθανή ευθύνη της ακτοφυλακής ξεκίνησε τις εβδομάδες μετά την καταστροφή, αλλά παραμένει στο προκαταρκτικό στάδιο.

Οι ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων πιστεύουν ότι αυτό πρέπει να ολοκληρωθεί πριν από οποιαδήποτε ποινική δίκη των Αιγυπτίων κατηγορουμένων.

Ο Χρήστος Δημόπουλος, διευθυντής της Διεθνούς Αμνηστίας Ελλάδος δήλωσε: «Το ποινικό δικαστήριο πιθανότατα θα έχει ελλιπείς πληροφορίες για την εκτίμηση της ενοχής των κατηγορουμένων. Υπάρχει πραγματικός κίνδυνος η δοκιμή να βασίζεται σε ελλιπή ή/και αμφισβητήσιμα στοιχεία».

Η ελληνική κυβέρνηση, η οποία έχει δεσμευτεί να λογοδoτήσουν οι λαθρέμποροι και να παταχθούν οι παράνομες διελεύσεις, έχει πει ότι θα αποδοθεί δικαιοσύνη, αναφέρει το βρετανικό μέσο.

Η Judith Sunderland, αναπληρώτρια διευθύντρια Ευρώπης και Κεντρικής Ασίας στο Human Rights Watch, δήλωσε:

«Η αξιόπιστη και ουσιαστική λογοδοσία για ένα από τα χειρότερα ναυάγια στη Μεσόγειο πρέπει να περιλαμβάνει προσδιορισμό τυχόν ευθυνών των ελληνικών αρχών».