Εθελοντισμός: Το κίνημα που πήρε χρυσό μετάλλιο στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας το 2004

Αθήνα 2004. Όχι, ο χρόνος δεν σταμάτησε να κυλά… Οι μνήμες όλων όμως και κυρίως των εθελοντών της 28^ης Ολυμπιάδας στην Ελλάδα βρίσκονται ακόμα εκεί. Σα να έχουν «κολλήσει» με κάποιον τρόπο και φαντάζει δύσκολο, έως και ακατόρθωτο, να ακολουθήσουν τη φυσιολογική ροή του χρόνου.

Ήταν καλοκαίρι του 2004. Του πιο συναρπαστικού καλοκαιριού που έζησε ποτέ η Ελλάδα. Λίγες εβδομάδες μετά την κατάκτηση του Ευρωπαϊκού πρωταθλήματος στα γήπεδα της Πορτογαλίας από την Εθνική ομάδα ποδοσφαίρου, η Ελλάδα ετοιμαζόταν εντατικά για να φιλοξενήσει τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Η στιγμή για την οποία προετοιμαζόμασταν επί χρόνια είχε φτάσει. Τα ολυμπιακά ακίνητα θα άνοιγαν τις πύλες τους για να μας υποδεχτούν, η γέφυρα Καλατράβα γινόταν αντικείμενο θαυμασμού και ο Φοίβος και η Αθηνά καλωσόριζαν τους εκατομμύρια θεατές και τουρίστες στο σπίτι των Αγώνων.

Η Αθήνα έδειχνε τότε μια πόλη «του ονείρου»! Καθαρή, λαμπερή, με μια σειρά από μεγάλα έργα που έγιναν βιαστικά ενώ κάποια είχαν αποπερατωθεί ως εκβιαστικά. Με υποδειγματικές συγκοινωνίες και με την ευγένεια και την αισιοδοξία να κυριαρχούν στην ατμόσφαιρα.

Η Αθήνα, και η Ελλάδα γενικότερα, έδειχνε ένα καλοστημένο αλλά και συνάμα καταχρεωμένο (αυτό είναι άλλη συζήτηση) σκηνικό. Αλλά ένα ιδανικό όνειρο από το οποίο δεν ήθελες να ξυπνήσεις…

Ο εθελοντισμός των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας

Ψάχνοντας κανείς σε ένα λεξικό τι σημαίνει εθελοντισμός θα διαβάσει: «αναφέρεται στην ηθελημένη παροχή υπηρεσιών χωρίς το κίνητρο της υλικής ανταμοιβής, προς όφελος της κοινωνίας. Ο εθελοντισμός δεν είναι υποχρεωτικός, δηλαδή στηρίζεται στην αυτόβουλη συμμετοχή του ενεργού πολίτη. Όμως, εθελοντής χαρακτηρίζεται και εκείνος που συνεισφέρει υλικά αγαθά σε καταστάσεις που αυτά θεωρούνται αναγκαία για την κάλυψη ανθρωπίνων αναγκών, χωρίς να περιμένει αντάλλαγμα. Στόχος ενός εθελοντή είναι η βελτίωση των κοινωνικών, οικονομικών, περιβαλλοντικών, αθλητικών, εκπαιδευτικών και άλλων θεμελιωδών αναγκών μίας κοινωνίας».

Και ερχόμαστε στο 2004. Για δεύτερη φορά, μετά το 1896, οι Ολυμπιακοί Αγώνες επαναπατρίστηκαν στην κοιτίδα τους. Η χώρα μας ανέλαβε τη μεγαλύτερη πρόκληση και έπρεπε να πετύχει. Η υπόθεση αυτή δεν χρειαζόταν πολλούς. Αλλά χρειαζόταν όλους τους Έλληνες. Της Ελλάδος, της διασποράς, και τους φιλέλληνες . Ήταν μια ειρηνική «μάχη» που έπρεπε να την κερδίσει η χώρα. Και την κέρδισε! Χάρη στους χιλιάδες «στρατιώτες» που, με μόνο όπλο τη διάθεσή τους, πήραν το χρυσό μετάλλιο στην Ολυμπιάδα της Αθήνας.

Το 2004 οι εθελοντές επέδειξαν μια οργάνωση και ένα δυναμισμό που θαύμασε όλος ο κόσμος. Φόρεσαν το πιο πλατύ τους χαμόγελο και «έντυσαν» τις υπερπολυτελείς ολυμπιακές εγκαταστάσεις με τα πιο εκτυφλωτικά φώτα.

Όλη η Ελλάδα… εθελοντές

Το «στοίχημα» για το οποίο γινόταν λόγος από την εποχή της ανάληψης των Αγώνων ήταν το αν κατορθώναμε να φτάσουμε τον απαιτούμενο αριθμό εθελοντών. Τελικά κερδήθηκε και με το παραπάνω. Ο τελικός αριθμός έφτασε τους 58.000, με το 76% να απαρτίζεται από νέους έως 35 ετών και υψηλού μορφωτικού επιπέδου. Από κάθε γωνιά της πόλης τότε, έμοιαζε να ξεφυτρώνει και μια πολύχρωμη μπλούζα. Όλοι είχαν ένα φίλο εθελοντή. Και θα περνούσαν πολλά χρόνια μέχρι να σταματούσαμε να βλέπουμε τις χαρακτηριστικές «στολές του εθελοντή» να κυκλοφορούν στον δρόμο…

Αυτό όμως που ξεχώρισε ήταν η δύναμη της ομάδας. Άνθρωποι με διαφορετική κουλτούρα, μορφωτικό επίπεδο, προσωπικά βιώματα αλλά και ενδιαφέροντα δούλεψαν σαν μια καλοκουρδισμένη μηχανή, Όλοι ήταν ίσοι και είχαν ένα στόχο. Να δείξουν ότι η Ελλάδα μπορεί.

Η προσωπική εμπειρία

Το 2004, λίγο πριν περάσω την πόρτα της ενηλικίωσης βρέθηκα μπροστά στην πιο μεγάλη εμπειρία της ζωής μου, μέχρι τότε, και η οποία χαράχθηκε στην μνήμη αλλά και στην καρδιά μου.  

Σίγουρα, το να πεις ότι θα «σπαταλήσεις» ένα καλοκαίρι από τα τελευταία ανέμελα χρόνια σου για να πας να εργαστείς εθελοντικά στους Ολυμπιακούς Αγώνες δεν ακούγεται εύκολη απόφαση. Ειδικά όταν δεν έχεις ξανακάνει κάποια αντίστοιχη εθελοντική εργασία. Από κάποιους υπήρχε η αντιμετώπιση: «Μα καλά, θα πας να δουλέψεις τσάμπα, τι είσαι, κορόιδο;».

Αναμφίβολα ωστόσο, η εμπειρία μου ως εθελοντής στους Ολυμπιακούς Αγώνες ήταν μια από τις πιο συναρπαστικές της ζωής μου. Άρχισε τον Μάιο του 2004 όταν ενημερώθηκα για την πρόταση της εθελοντικής εργασίας που προσέφεραν: «Εθελοντής Ερμηνευτής των Τελετών Έναρξης και Λήξης των Ολυμπιακών Αγώνων». Στην πρώτη σκέψη, σαστίζεις γιατί δεν καταλαβαίνεις τι ακριβώς θα κάνεις. Στη δεύτερη σκέψη φουσκώνεις από καμάρι και υπερηφάνεια. Θα είσαι η πρώτη και η τελευταία εικόνα των Αγώνων, σε όλο τον κόσμο. Στις δυο Τελετές που θα ανοίξουν και θα κλείσουν την αυλαία της 28^ης Ολυμπιάδας. Όσο περνούσε ο καιρός και συγκέντρωναν τις αιτήσεις των εθελοντών και η Οργανωτική Επιτροπή έκανε τον καταμερισμό «κλείδωσε» και η θέση μου. Εθελοντής Ερμηνευτής στην Τελετή Λήξης.

Οι πρόβες

Σε μια τεράστια έκταση στον Ασπρόπυργο, εθελοντές από όλη την Ελλάδα, ετοιμαζόμασταν εντατικά για εκείνες τις ημέρες. Υπήρχε μια ιεραρχία τύπου κατασκήνωσης, με τους μεγαλύτερους να είναι υπεύθυνοι των υποομάδων, και καθημερινό πρόγραμμα με τις πρόβες. Σε αντίθεση με την άλλη κατηγορία εθελοντών, όπου δεν υπήρχε ούτε πίεση, ούτε υποχρέωση να πας οπωσδήποτε, καθώς υπήρχε πληθώρα εθελοντών, στη δική μας κατηγορία αναλαμβάνεις ένα συγκεκριμένο ρόλο τον οποίο θα κληθείς να «ερμηνεύσεις» στις Τελετές. Χρειάζονταν συνέπεια για να υλοποιηθεί το «μωσαϊκό» που είχε ετοιμάσει ο Δημήτρης Παπαϊωάννου. Ο δημιουργός που μάγεψε ολόκληρο τον πλανήτη με τις τελετές έναρξης-λήξης των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας το 2004.

Έλα όμως που ήταν τόσο φανταστικό το κλίμα στις πρόβες, η ενέργεια και ο ενθουσιασμός που επικρατούσαν, που δεν ήθελες να χάσεις λεπτό. Η συναναστροφή με άλλους εθελοντές από κάθε γωνιά του κόσμου, οι οποίοι χαίρονταν και απολάμβαναν τις πρόβες και η ετοιμασία μας για κάτι «μεγάλο» ήταν η μεγαλύτερη ανταμοιβή μου. Μετά από κάθε πρόβα σίγουρα θα κάναμε κάποια βόλτα στην Αθήνα (που ήταν στα καλύτερά της εκείνη την περίοδο) με τους υπόλοιπους εθελοντές, αναπτύσσοντας έτσι σχέσεις μεταξύ μας που προφανώς γίνονταν πιο δυνατές.

Η μεγάλη στιγμή

Στην Τελετή Έναρξης δεν χρειάστηκε να προσφέρω τη βοήθειά μου και η μοναδική μου «αποστολή» ήταν να παραστώ στην πρόβα τζενεράλε, λίγο πριν τις 13 Αυγούστου, στο ΟΑΚΑ. Ήταν ένα τεστ για όλους μας. Για τα μέτρα ασφαλείας και την ταξιθέτηση των θεατών, για την εύρυθμη λειτουργία του Ολυμπιακού Σταδίου αλλά και για τους «συναδέλφους» της Τελετής Έναρξης. Όσοι ήμασταν εκεί, είδαμε όλα όσα θα έβλεπε η υφήλιος στο ΟΑΚΑ την ημέρα της έναρξης των Αγώνων.

Εμείς, οι εθελοντές ερμηνευτές, συνεχίζαμε τις πρόβες περιμένοντας τη σειρά μας για την Τελετή Λήξης. Όσο πλησίαζε ο καιρός θα έλεγε κανείς ότι το άγχος μεγάλωνε… Το αντίθετο. Ήμασταν έτοιμοι και αποφασισμένοι να ερμηνεύσουμε τους ρόλους μας και να αφήσουμε την καλύτερη δυνατή εικόνα στην υφήλιο. Εκείνη την ημέρα φυσικά δεν θυμάσαι πολλά… Ωστόσο έχω ακόμα στα αυτιά το σήμα του σκηνοθέτη στα ακουστικά μας για καλή επιτυχία, το άγχος να αλλάξω στολές και την αγωνία να καταφέρω να πάρω μερικά στάχυα από το μωσαϊκό του Δημήτρη Παπαϊωάννου στο σπίτι μου σαν ενθύμιο. Ξεκίνησα με δεκάδες αλλά στη διαδρομή, δεν μπορούσα να αρνηθώ στους θεατές, Έλληνες και ξένους, να έχουν ένα αναμνηστικό από το ΟΑΚΑ και την Τελετή Λήξης των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας. Ήμουν ένας από τους «πρεσβευτές» της Ελλάδας και δεν θα ήταν σωστό να τους αφήσω με μια κακή ανάμνηση.

Οι Ολυμπιακοί 2004, «σπόρος» για νέο κύμα εθελοντών

Από την ώρα που πέρασα τις ακροάσεις, μέχρι τη στιγμή που πήρα τη διαπίστευση και ξεκίνησα πρόβες διέκρινα ότι αυτό που είχαν οι Αγώνες ήταν το ιδανικό μοντέλο οργάνωσης ως προς το εθελοντικό κομμάτι. Αυτός ήταν και ο λόγος που πιστεύω ότι με βοήθησε πολύ στην μετέπειτα πορεία μου σαν υπεύθυνος εθελοντικών προγραμμάτων. Διαπίστωσα ότι το «Αθήνα 2004» ήταν μεγάλο σχολείο οργανωτικά. Μου άρεσε ότι όλοι- εθελοντές και εργαζόμενοι- ήξεραν τι κάνουν.

Δεν ένοιωσα ότι αδικούμαι επειδή δεν πήρα κάποια χρηματική αμοιβή. Η αμοιβή μου ήταν η γνώση που πήρα και η χαρά της συνολικής συμμετοχής. Από τους τουρίστες μέχρι τους αθλητές στους διαδρόμους και τους εθελοντές ήταν όλοι χαρούμενοι. Οι εργαζόμενοι, παρόλο που ήταν πιεσμένοι, ήταν πολύ ευγενικοί και δοτικοί. Τα πάντα ήταν μια καλοκουρδισμένη μηχανή με εκπαιδευμένο προσωπικό. Ήξερες από την ώρα που πήγαινες μέχρι την ώρα που θα έφευγες τι κάνεις. Έχω συμμετάσχει και σε άλλα εθελοντικά προγράμματα αργότερα, αλλά θεωρώ ότι στο 2004 αξιοποιήσαμε πλήρως τη δυναμική μας.

Πέρασε η «μόδα»

Η Ολυμπιάδα του 2004 έδωσε ώθηση στον εθελοντισμό στην Ελλάδα. Όχι τόσο πριν όσο μετά. Θέλεις η «στολή»; Θέλεις η διαπίστευση που μας επέτρεπε να περνάμε παντού; Θέλεις η αναγνώριση από τα ΜΜΕ; Η γνώμη μου είναι ότι όλα αυτά βοήθησαν. Το 2004 παρατηρήθηκε τεράστια αύξηση αιτήσεων για εθελοντές σε πολλούς φορείς. Σταδιακά όμως το ενδιαφέρον ξεφούσκωνε. Ήταν αυτό για το οποίο επαληθεύτηκαν πολλοί. Ήταν γιορτινός ο εθελοντισμός το 2004, ενώ στην καθημερινότητα ενός μη κερδοσκοπικού σωματείου που οι ανθρώπινοι πόροι δεν επαρκούν, τα πράγματα δεν είναι τόσο λαμπερά.

Το σύγχρονο μοντέλο του εθελοντισμού στηρίζεται στο αμοιβαίο όφελος, αλλά ο εθελοντισμός μοιάζει να είναι μια καθαρά εγωιστική πράξη. Εγώ θέτω τον εαυτό μου στην διάθεση του φορέα. Δεν με παίρνουν τηλέφωνο να μου ζητήσουν κάτι.

Σήμερα, 13 Αυγούστου 2024, συμπληρώνονται 20 χρόνια από την Τελετή Έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας. Των δικών μας Αγώνων. Και μοιραία, ο νους όλων μας, ιδιαίτερα των εθελοντών, ταξιδεύει σε αυτές τις μαγικές στιγμές. Λίγες ημέρες μετά και συγκεκριμένα την Κυριακή 29 Αυγούστου 2004, στην Τελετή Λήξης της Ολυμπιάδας της Αθήνας, ακούστηκε από το στόμα του τότε προέδρου της ΔΟΕ, Ζακ Ρογκ το γνωστό σε όλους: «Ευχαριστούμε Αθήνα. Ευχαριστούμε Ελλάδα» με αφορμή την διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων.

Η μεγάλη γιορτή είχε τελειώσει αλλά τα φώτα έμειναν για πάντα πάνω μας. Στην Ελλάδα. Στο σπίτι των Ολυμπιακών Αγώνων!