Εκλογές 2019: Η ψήφος στις γυναίκες και ένα «ευχαριστώ» στην Καλλιρρόη Παρρέν

«Ψήφο θέλουν μόνο όσες είναι άσχημες και όσες αποφεύγουν να κάνουν παιδιά», ήταν η αντίδραση της ηθοποιού Μαρίκας Κοτοπούλη στο δικαίωμα της ψήφου που δόθηκε για πρώτη φορά στις γυναίκες στη χώρα μας, μετά από το δεκαετίες αγώνων, στις δημοτικές εκλογές της 11ης Φεβρουαρίου του 1934. Ο λόγος; Το σχετικό Προεδρικό Διάταγμα, που ψηφίστηκε από το Κόμμα των Φιλελευθέρων το 1930, προϋπέθετε ότι μόνο όσες είχαν κλείσει τα 30 χρόνια και διέθεταν τουλάχιστον απολυτήριο Δημοτικού μπορούσαν να συμπεριληφθούν στους εκλογικούς καταλόγους. 

Παρότι, λοιπόν, εγγράφηκαν στα μητρώα 2.655 γυναίκες, τελικά ψήφισαν μόλις 439. Έστω κι έτσι, πρόκειται για νίκη του φεμινιστικού κινήματος της εποχής, το οποίο βρήκε την έκφρασή του κυρίως στο έντυπο «Εφημερίδα των Κυριών», που μάλιστα έγραψε για πρώτη φορά το σύνθημα «Ψήφος στις γυναίκες» το 1887. Ενδεικτικό των εμποδίων που είχαν να υπερπηδήσουν οι γυναίκες εκείνων των χρόνων προκειμένου να εξασφαλίσουν ίσα δικαιώματα με τους άνδρες στο εκλέγειν είναι το γεγονός πως δεν τους επιτρεπόταν να ψηφίσουν καθώς «είχαν περίοδο» και η ψήφος τους θεωρείτο «επικίνδυνη και αποκρουστέα».

Έτσι έγραφε τουλάχιστον η εφημερίδα της εποχής «Νέα Ημέρα», στις 20 Μαρτίου 1928: «Ορισμένα τινά Ελληνικά θήλεα ζητούν να δοθή ψήφος εις τας γυναίκας. Σχετικώς με το ίδιον τούτο θέμα διαπρεπέστατος επιστήμων είχεν άλλοτε αναπτύξει από του βήματος της Βουλής το επιστημονικώς πασίγνωστον, άλλως τε, γεγονός ότι παν θήλυ διατελεί εις ανισόρροπον και έξαλλον πνευματικήν κατάστασιν ωρισμένας ημέρας εκάστου μηνός… Νεώτεραι και ακριβέστεραι έρευναι καταδείκνυσιν ότι ου μόνον ωρισμένας ημέρας, αλλά δι’ όλου του μηνός τελούσιν άπαντα τα θήλεα εις πνευματικήν και συναισθηματικήν ανισορροπίαν, τινά δε μετρίαν, τα πλείστα δε σφοδροτάτην και ακατάσχετον, άτε και παντοιοτρόπως εκδηλουμένων και κλιμακουμένων συν τω χρόνω… Επειδή εν τούτοις αι ημέραι αύται, δεν συμπίπτουν ως προς όλα τα θήλεα, είναι αδύνατον να ευρεθή ημέρα πνευματικής ισορροπίας και ψυχικής γαλήνης όλων των θηλέων, ώστε την ευτυχή εκείνην ημέραν να ορίζονται αι εκάστοτε εκλογαί. Η γυναικεία συνεπώς ψήφος είναι πράγμα επικίνδυνον, άρα αποκρουστέον». Πώς να τα βάλεις με το παράλογο; 

Από τον Φεβρουάριο του 1934 και τις δημοτικές εκλογές μπήκε «πολύ νερό στ' αυλάκι» ώσπου στις βουλευτικές εκλογές του 1956 οι Ελληνίδες είχαν κατοχυρωμένο το δικαίωμα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι. Ήδη, από το 1953 στη Θεσσαλονίκη είχε εκλεγεί η πρώτη Ελληνίδα βουλευτής, ονόματι Ελένη Σκούρα, με τον «Ελληνικό Συναγερμό». 

Για την ιστορία, η αρχή της ισότητας των δύο φύλων καθιερώθηκε στο Σύνταγμα μόλις το 1975, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση των γυναικών στην πολιτική αλλά και στα βουλευτικά έδρανα. 

Το χρωστάμε στην Καλλιρρόη Παρρέν

Ίσως, όλα τα παραπάνω να είχαν γίνει εφικτά πολύ αργότερα αν δεν υπήρχε η Καλλιρρόη Παρρέν, η παιδαγωγός και μία από τις πρώτες Ελληνίδες φεμινίστριες, που εξέδωσε την πρώτη φεμινιστική εφημερίδα της χώρας, την «Εφημερίδα των Κυριών». 

«Η Ελληνίς δύναται να αναλάβη τον της αναπτύξεώς της αγώνα μόνη, χωρίς την συνδρομήν του ανδρός. Διότι ούτος αδιαφορεί και εν τω εγωισμώ του εν επιθυμεί και θέλει, την δουλικήν υποταγήν της γυναικός εις τα νεύματά του», έγραφε με τον χαρακτηριστικό, καυστικό της λόγο η Παρρέν στο πρώτο φύλλο της εφημερίδας. 

Στο έντυπο έγραφαν αποκλειστικά γυναίκες του πνεύματος και της τέχνης, οι οποίες μοιράζονταν τις ίδιες ανησυχίες με την Παρρέν, επιδιώκοντας ίσα δικαιώματα σε κρίσιμα ζητήματα όπως η πρόσβαση στην εκπαίδευση και η εργασία. 

Πρωτοσέλιδο της «Εφημερίδας των Κυριών», 2 Αυγούστου 1887

Η «Εφημερίς των Κυριών» εκδόθηκε για πρώτη φορά στις 9 Μαρτίου 1887 και έπαυσε την κυκλοφορία της το 1918, όποτε και η Καλλιρρόη Παρρέν εξορίστηκε στην Ύδρα, για τα πολιτικά της φρονήματα. 

Περισσότερο από πενήντα χρόνια μετά τον θάνατό της, στις 6 Ιουνίου 1992, η Ελληνική Δημοκρατία τίμησε την πρωτοπόρο του φεμινιστικού κινήματος στην Ελλάδα με προτομή της που τοποθέτησε στο Α' Νεκροταφείο Αθηνών. 

Το ελάχιστο, δηλαδή, για μια προσωπικότητα που σε καιρούς δύσκολους και απόλυτα σεξιστικούς ύψωσε το ανάστημά της για όλες τις Ελληνίδες.