Τέμενος Βαγιαζήτ: Στο έλεος του καιρού το εμβληματικό μνημείο

Ενας σπινθήρας στη διάρκεια οξυγονοκόλλησης ιδιωτικού συνεργείου που εκτελούσε εργασίες στο εσωτερικό του, τον Μάρτιο του 2017, τύλιξε στις φλόγες το µνηµείο, «πληγώνοντάς» το ανεπανόρθωτα.

Το τέµενος παραµένει ασκεπές για δεύτερο χειµώνα, γεγονός που επεσήµανε και η γενική γραµµατέας του υπουργείου Πολιτισµού, Μαρία Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη, η οποία σε συνεδρίαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συµβουλίου τον περασµένο Ιούλιο παραδέχτηκε ότι «το Βαγιαζήτ είναι ασκεπές και τίθεται σε άµεσο κίνδυνο από τις βροχές του χειµώνα», ενώ ο δήµαρχος ∆ιδυµοτείχου, Παρασκευάς Πατσουρίδης, δήλωσε στο «Εθνος» ότι «εδώ πάνω έχει έξι µήνες χειµώνα και µάλιστα βαρύ, µε βροχές, χαµηλές θερµοκρασίες, ακόµη και χιόνι».

Η αποκατάσταση του σπουδαίου οθωµανικού µνηµείου του Εβρου εντάχθηκε στο ΕΣΠΑ της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης

Ενα από τα σοβαρά προβλήµατα που καλούνται να αντιµετωπίσουν οι αρχαιολόγοι, οι οποίοι εργάζονται µέσα σε πολύ δύσκολες συνθήκες και καλούνται να πραγµατοποιήσουν «χειρουργικές» επεµβάσεις για την αποκατάσταση του χώρου, είναι η ανεύρεση της ξυλείας για την οροφή, καθώς απαιτούνται δοκάρια πολύ µεγαλύτερα των 10 µέτρων που υπάρχουν στο εµπόριο.

Χρηµατοδότηση

Πριν από λίγες ηµέρες το τέµενος Βαγιαζήτ επισκέφθηκε ο περιφερειάρχης Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης, Χρήστος Μέτιος, ο οποίος ανακοίνωσε ότι το έργο της καθολικής αποκατάστασής του εντάχθηκε στο Επιχειρησιακό Πρόγραµµα της Περιφέρειας και θα χρηµατοδοτηθεί µε το ποσό των 3.428.876 ευρώ.

Η προϊσταµένη Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων και Μουσείων της Εφορείας Αρχαιοτήτων Εβρου, Λίλα Σαµπανοπούλου, η οποία είναι υπεύθυνη για το µνηµείο, ενηµέρωσε ότι οι εργασίες προβλέπουν την αποκατάσταση της τοιχοποιίας, των κουφωµάτων και της επίπλωσης του τεµένους, παρεµβάσεις στον µιναρέ και εργασίες στον περιβάλλοντα χώρο του.

Η ανασκαφή στο τέµενος Βαγιαζήτ, µετά την καταστροφική πυρκαγιά, απαιτούσε λεπτούς χειρισµούς και προσεκτική έρευνα µέσα στα αποκαΐδια, σε µεγάλο όγκο τέφρας και µε ορατό τον κίνδυνο καταρρεύσεων, ενώ οι αρχαιολόγοι εργάζονται µεθοδικά όλο αυτό το διάστηµα προκειµένου να το αποκαταστήσουν και να το αναδείξουν. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι η φωτιά ήταν τόσο µεγάλη και καταστροφική που δόθηκε µεγάλος αγώνας ώστε να σωθεί ο ύψους 22 µέτρων κυλινδρικός µιναρές, ο οποίος ήταν καλυµµένος µε µεταλλική σκαλωσιά που έλιωσε και ενδεχόµενη κατάρρευσή της θα τον παρέσυρε µαζί της.

Στις 22 Μαρτίου 2017 ένας σπινθήρας από οξυγονοκόλληση συνεργείου που εκτελούσε εργασίες τύλιξε στις φλόγες το µνηµείο

Και ενώ η επιστηµονική κοινότητα δίνει αγώνα δρόµου για να σώσει το µνηµείο, σε... τέλµα έχει πέσει η απόδοση των ευθυνών για την πυρκαγιά. Ο εργολάβος που είχε αναλάβει τις εργασίες στο εσωτερικό του τεµένους κάθισε στο εδώλιο του κατηγορουµένου πριν από περίπου έναν µήνα, αλλά η υπόθεση αναβλήθηκε για τις 15 Μαρτίου 2019.

Ο ίδιος ισχυρίζεται ότι η φωτιά ξέσπασε σε άλλη πλευρά του τεµένους από αυτήν που εκτελούσε εργασίες και ότι υπήρχε µια παράνοµη ηλεκτρική παροχή, η οποία δεν είχε ελεγχθεί από το 2015. «Πρέπει όλοι να βοηθήσουµε ώστε να «τρέξουν» οι εργασίες καθολικής αποκατάστασης του σπουδαίου αυτού µνηµείου που αποτελεί τοπόσηµο όχι µόνο για το Διδυµότειχο αλλά για όλη τη Θράκη. Είναι ένα ξεχωριστό οθωµανικό µνηµείο, το οποίο δίνει προστιθέµενη αξία στην ιστορία και στον τουρισµό» µας είπε ο αντιπεριφερειάρχης Εβρου, ∆ηµήτρης Πέτροβιτς, προσθέτοντας ότι είναι το πρώτο τέµενος το οποίο κατασκευάστηκε σε ευρωπαϊκό έδαφος και το µεγαλύτερο των Βαλκανίων.

Η ανέγερση του τεµένους Βαγιαζήτ ξεκίνησε από τον σουλτάνο Βαγιαζήτ τον Γιλντιρίµ (Κεραυνό), αλλά ολοκληρώθηκε από τον γιο του, Μεχµέτ Α’, το 1418, µε αρχιτέκτονα τον Χατσί Ιβάζ Πασά, ο οποίος έκανε επίσης τα σχέδια για το Πράσινο Τέµενος στην Προύσα. Είναι γνωστό ως τέµενος Βαγιαζήτ ή Μπουγιούκ (Μεγάλο) Τέµενος. Το κτίσµα είναι τετράγωνο και το εξωτερικό εµβαδόν του σχεδόν ένα στρέµµα, ενώ διαθέτει τρεις θύρες, η κεντρική εκ των οποίων φέρει θαυµάσια αραβουργήµατα και αρχαΐζοντα µοτίβα.

Ενώ η επιστηµονική κοινότητα δίνει αγώνα δρόµου για να διασώσει το «πληγωµένο» τέµενος, η απόδοση των ευθυνών για την πυρκαγιά έχει πέσει σε... τέλµα

Παρότι «λαβωµένες» από τη φωτιά, οι τοιχογραφίες έχουν διασωθεί και έπειτα από αρκετή συντήρηση θα αποκατασταθούν. Στον νότιο τοίχο, πάνω από το µιχράµπ (ιερό), διασώζεται µια µοναδική παράσταση, όπου απεικονίζεται µια ουράνια πόλη, η οποία επαναλαµβάνει το θέµα του περίφηµου ψηφιδωτού του τεµένους Οµάρ στη ∆αµασκό. Η παράσταση εντυπωσιάζει µε την κοµψότητα των οικοδοµηµάτων, την ακρίβεια της απόδοσης και την ποικιλία των χρωµάτων, ενώ οι υπόλοιποι τοίχοι είναι διακοσµηµένοι µε καλλιγραφικά γράµµατα, ρητά και γνωµικά από το Κοράνι, µικρές προσευχές και επικλήσεις ιερών προσώπων.

Η καταστροφική πυρκαγιά ξέσπασε στις 03.00 τα ξηµερώµατα της 22ας Μαρτίου 2017, ωστόσο στην Πυροσβεστική Υπηρεσία υπάρχει κατάθεση νεαρού φοιτητή που περνούσε από το σηµείο δύο ώρες νωρίτερα και είδε µια λάµψη στο εσωτερικό του τεµένους. Ο ίδιος θεώρησε ότι τα συνεργεία που εκτελούσαν εργασίες είχαν τοποθετήσει προβολείς για να φωτίζεται από µέσα το µνηµείο και δεν έδωσε σηµασία. Η φωτιά ήταν τόσο µεγάλη που κινητοποιήθηκε τεράστια δύναµη της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας από όλη τη Θράκη, ενώ εξαρχής είχε αποκλειστεί το ενδεχόµενο εµπρησµού, κακόβουλης ή σκόπιµης ενέργειας.

Λίγες ηµέρες αργότερα το πόρισµα της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας απέδωσε τις αιτίες σε αµέλεια του συνεργείου συντήρησης, αναφέροντας ότι η φωτιά προκλήθηκε από σπινθήρες ηλεκτροσυγκόλλησης που είχαν πέσει στα ξύλινα δοκάρια στήριξης της στέγης. Η καύση στα δοκάρια ήταν υποβόσκουσα και γι’ αυτό οι κάτοικοι ένιωθαν µυρωδιά καπνού από το προηγούµενο βράδυ, χωρίς όµως να βλέπουν φλόγες.