Οι τελευταίοι ασπροπάρηδες των Μετεώρων

Δύο αρσενικοί ασπροπάρηδες απέµεναν µόνοι στους εµβληµατικούς βράχους των Μετεώρων, περιµένοντας εναγωνίως να επιστρέψει κάποιο θηλυκό για... παρέα. Το πλέον απειλούµενο είδος γύπα στην Ελλάδα -και ένα από τα πλέον απειλούµενα στην Ευρώπη- κινδυνεύει µε πλήρη αφανισµό. Σε όλη τη χώρα απέµειναν µόλις τρία ζευγάρια στη ∆αδιά Εβρου, στα Μετέωρα, το άλλοτε βασίλειο του είδους, βρίσκονται µόνο δύο αρσενικά άτοµα, ενώ ένα ζευγάρι που διαβιοί στην Αλβανία πετάει καθηµερινά έως τον κάµπο της Κόνιτσας στα Γιάννενα, τρέφεται και επιστρέφει στη φωλιά του.

«Ο πληθυσµός του ασπροπάρη κατέρρευσε τα τελευταία χρόνια. Ηταν ένα κοινό είδος που αποτελούσε κοµµάτι της ιστορίας και της παράδοσης της χώρας. Ηταν τόσο κοινό όπως τα χελιδόνια. Στη Θεσσαλία, µάλιστα, οι κτηνοτρόφοι τον αποκαλούσαν «τυροκόµο» επειδή ερχόταν την άνοιξη που το χορτάρι ήταν τρυφερό και τα ζώα έδιναν γάλα καλύτερης ποιότητας για την τυροκόµηση» επισηµαίνει στο «Εθνος» ο βιολόγος-ορνιθολόγος ∆ηµήτρης Βαβύλης, συνεργάτης της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας στα Τρίκαλα.

Ανάλογα απογοητευτικά είναι τα στοιχεία που έρχονται και από τα Βαλκάνια. Η παρακολούθηση του είδους για τη φετινή χρονιά έδειξε σηµαντική µείωση. Ο αριθµός των ενεργών επικρατειών µειώθηκε κατά 32% (από 74 σε 51) και των ζευγαριών κατά 37% (από 71 σε 45) µεταξύ του 2012 και του 2019. Η Βουλγαρία αποτελεί το προπύργιο του είδους στα Βαλκάνια µε 24 αναπαραγόµενα ζευγάρια, στην Αλβανία υπάρχουν εννέα επικράτειες, εκ των οποίων οι πέντε καταλαµβάνονται από ζευγάρια και οι τέσσερις από µοναδικά άτοµα, ενώ στη Βόρεια Μακεδονία έχουν καταγραφεί µέχρι στιγµές 13 αναπαραγωγικές θέσεις. Πριν από 30 χρόνια στα Μετέωρα υπήρχαν πάνω από 50 ζευγάρια -σε όλη την Ελλάδα πάνω από 250- και είχαν καταµετρηθεί κοντά στα 143 άτοµα.

Ο πληθυσµός αυτός ήταν ο µεγαλύτερος όχι µόνο της χώρας αλλά και όλης της Βαλκανικής. Σχεδόν σε κάθε τρύπα ή σχισµή των βράχων υπήρχε και ένα ζευγάρι. Η πτώση ήταν απότοµη και µεγάλη. Το 1998, οπότε εκπονήθηκε ειδική περιβαλλοντική µελέτη στην περιοχή, τα ζευγάρια ήταν περίπου δέκα, ενώ έπειτα από µία δεκαετία, το 2009, παρατηρήθηκαν µόλις πέντε. Το 2012, οπότε ξεκίνησε το πρόγραµµα LIFE+ «Η επιστροφή του ασπροπάρη», εντοπίστηκαν τέσσερις ενεργές φωλιές, αλλά τον Απρίλιο της ίδιας χρονιάς δηλητηριάστηκε το ένα από τα τέσσερα ζευγάρια. Το 2014 ο γνωστός εργένης των Μετεώρων, ο «στραβοουράς», έµεινε µόνος του, καθώς το ταίρι του δεν επέστρεψε από την Αφρική.

Μάστιγα οι φόλες

Οι φόλες είναι η βασική αιτία για την εξαφάνιση του ασπροπάρη. «Η χρήση δηλητηριασµένων δολωµάτων στην ύπαιθρο απειλεί τόσο την άγρια ζωή όσο και την οικόσιτη, µε τους σκύλους να πληρώνουν τα µεγαλύτερο τίµηµα. Κάθε δηλητηριασµένο δόλωµα που τοποθετείται στην ύπαιθρο είναι ο αρχικός κρίκος µιας αλυσίδας θανάτου, το τελευταίο θύµα της οποίας δεν γνωρίζουµε» προειδοποιεί η Ρούλα Τρίγκου από την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, προσθέτοντας ότι στις υπόλοιπες αιτίες για τη θνησιµότητα του ασπροπάρη είναι «η καταστροφή και η υποβάθµιση των οικοτόπων, η εγκατάλειψη της υπαίθρου και της παραδοσιακής κτηνοτροφίας, η ηλεκτροπληξία, η σύγκρουση µε ανεµογεννήτριες και η λαθροθηρία».

Ο ασπροπάρης δεν ξεχνά. Διαχειµάζει στην Υποσαχάρια Αφρική και κάθε Μάρτιο διανύει πάνω από 5.000 χιλιόµετρα προκειµένου να επιστρέψει εκεί όπου έχει τη φωλιά του. Αγαπά το καλοκαίρι στην Ελλάδα, αλλά όπως φαίνεται δεν περνά καλά στη χώρα µας και έτσι αναζητά άλλες περιοχές, περισσότερο ασφαλείς. Ενδεικτικό του καλού κλίµατος που βρίσκει εδώ είναι ότι σε ένα πειραµατικό πρόγραµµα απελευθέρωσης ασπροπάρηδων σε αιχµαλωσία που έγινε στη Βουλγαρία -όλα τα πουλιά δακτυλιώθηκαν- βρέθηκε ένα άτοµο µε το όνοµα «Παντελέι» στην Κρήτη. Στην περιοχή του ∆άσους ∆αδιάς - Λευκίµµης - Σουφλίου στον Εβρο υπάρχουν φέτος τρία ζευγάρια, ενώ µια αισιόδοξη παρατήρηση έγινε πριν από λίγο καιρό στο Καρπενήσι, όπου εντοπίστηκε ένα άτοµο. Αλλα δύο βρίσκονται στην Κρήτη.

Ο ασπροπάρης είναι ο µικρότερος από τα τέσσερα είδη γύπα που βρίσκονται στην Ελλάδα και ο µοναδικός που µεταναστεύει. Ξεχωρίζει από το κιτρινοπορτοκαλί χωρίς φτερά πρόσωπο και τα ασπρόµαυρα φτερά. Τρέφεται µε πτώµατα, έντοµα, ερπετά, µικρά θηλαστικά, ακόµη και µε σκουπίδια. Επειδή, ωστόσο, αγαπηµένο του έδεσµα είναι οι χελώνες, στον Θεσσαλικό Κάµπο τον αποκαλούν και «χελωνοφάη», ενώ στην Ηπειρο είναι γνωστός ως «κουκάλογο», καθώς πιστεύεται ότι κουβαλάει στην πλάτη του τον κούκο από την Αφρική και µαζί φέρνουν την άνοιξη. Φτιάχνει τη φωλιά του σε απόκρηµνα βράχια, κοντά σε οικισµούς ή στάνες. Θεωρείται ένα από τα εξυπνότερα πουλιά του πλανήτη, όχι µόνο διότι χρησιµοποιεί εργαλεία, αλλά και επειδή «διδάσκει» σε άλλα άτοµα του είδους πώς να επιλέγουν τις κατάλληλες πέτρες και να τις χρησιµοποιούν για να σπάσουν αβγά στρουθοκάµηλου.