Πράμαντα Ιωαννίνων: Εκχιονιστικό άνοιξε το µονοπάτι για να περάσουν τα πρόβατα

Αντιµέτωποι µε όγκους χιονιού και πολικές θερµοκρασίες βρέθηκαν µετακινούµενοι κτηνοτρόφοι που ανέβαζαν τα κοπάδια τους στις κορυφές της Πίνδου. Πάνω από τα Πράµαντα των Ιωαννίνων ο δρόµος ήταν σε πολλά σηµεία κλειστός και επιστρατεύτηκαν µπουλντόζες του Δήµου Βορείων Τζουµέρκων για να καθαρίσουν τα χιόνια και να ανοίξουν το µικρό ορειβατικό µονοπάτι, το οποίο είναι από χθες γεµάτο από πρόβατα, αγελάδες και κτηνοτρόφους.

«Για εµάς η εικόνα είναι συνηθισµένη. Κάθε χρόνο τέτοια εποχή προσφέρουµε µηχανήµατα του δήµου για να καθαρίσουν το µονοπάτι που φτάνει έως τα 2.000 µέτρα, στις κορυφές της Πίνδου, όπου ξεκαλοκαιριάζουν οι κτηνοτρόφοι. Φέτος, όµως, το χιόνι ήταν περισσότερο και φέραµε επιπλέον µηχανήµατα» λέει στο «Εθνος» ο αντιδήµαρχος του ∆ήµου Βορείων Τζουµέρκων, Νίκος Βαΐτσης.

Το περασµένο Σαββατοκύριακο και τη ∆ευτέρα ο δήµος άνοιξε τον δρόµο και ήδη δεκάδες κτηνοτρόφοι ανέβασαν τα κοπάδια τους. Ο Γιάννης Μπουτζάς έχει µαζί µε τον αδελφό του 650 αιγοπρόβατα και 120 αγελάδες. Τα αιγοπρόβατα τα άφησαν σε υψόµετρο 1.800 µέτρων και τις αγελάδες στα 2.000 µέτρα. Οι άντρες µένουν στο κατάλυµα που έχουν λίγο χαµηλότερα. Αρµέγουν τα ζώα και κάθε δυο-τρεις µέρες κατεβάζουν το γάλα στα Πράµαντα. Εκεί ο γιος του Γιάννη Μπουτζά, Γιώργος, απόφοιτος της Γαλακτοκοµικής Σχολής Ιωαννίνων, τυροκοµεί, παράγοντας φέτα και γραβιέρα.

Χωρίς στρες

«Εχουµε µάθει να µοιράζουµε τον χρόνο. Τον χειµώνα είµαστε στο χωριό, στα Πράµαντα, το καλοκαίρι ανεβάζουµε τα κοπάδια το βουνό. Εκεί τρέφονται υγιεινά, δεν έχουν στρες και το γάλα τους είναι απαλλαγµένο από τοξίνες. Ετσι και το τυρί είναι βιολογικό και πεντανόστιµο» µας λέει ο Γιάννης Μπουτζάς. Στις πρόχειρες καλύβες όπου µένουν οι µετακινούµενοι κτηνοτρόφοι έχουν µόνο τα απαραίτητα. Νερό παίρνουν από τις πηγές και τις ανάγκες τους σε ρεύµα καλύπτουν κάποια µικρά φωτοβολταϊκά. Την ηµέρα έχουν πολλές ασχολίες, καθαρίζουν τους χώρους όπου µένουν τα ζώα, αρµέγουν, συνοδεύουν τα κοπάδια στο βουνό. Τη νύχτα µαζεύονται όλοι γύρω από τη φωτιά και εκεί, στην ερηµιά του βουνού, συζητούν και σχεδιάζουν τις κινήσεις τους για τις επόµενες µέρες. Μόνος τους κίνδυνος... οι λύκοι και οι αρκούδες.

Μόλις προχθές ένας λύκος κατασπάραξε τρία µοσχάρια από έναν κτηνοτρόφο στην Πίνδο, ενώ πέρυσι είχαν έρθει αντιµέτωποι και µε αρκούδες. Στον ορεινό όγκο των Τζουµέρκων, στις κορυφές της Πίνδου, περνούν το καλοκαίρι περίπου 50 κτηνοτρόφοι από τη Βόρεια και Κεντρική Ελλάδα. ∆εν µένουν όλοι µαζί, αλλά είναι σε µια ακτίνα πολλών χιλιοµέτρων. Η οικογένεια Τσιλιγιάννη από τον Αστακό Αιτωλοακαρνανίας έχει περίπου 500 πρόβατα. Τα δύο αδέλφια µεταφέρουν στις αρχές κάθε Ιουνίου τα ζώα µε φορτηγά µέχρι τα Πράµαντα και στη συνέχεια ανεβαίνουν στο βουνό µε τα πόδια. Μαζί τους και ο 19χρονος ∆ηµήτρης Τσιλιγάννης, φοιτητής Πληροφορικής στην Αρτα. Ο νεαρός ξεκινά στις 6 το πρωί µε το κοπάδι και φτάνει στην καλύβα τους, στα Αθαµανικά Ορη, λίγο µετά τις δύο το µεσηµέρι.

Εµπειρία

«Ο δρόµος είναι δύσκολος, ανηφορικός, σε κάποια σηµεία έχει ακόµη και τώρα χιόνι. Η µετακινούµενη κτηνοτροφία είναι µια διαφορετική εµπειρία. Οι νέοι δεν προτιµούν αυτό το επάγγελµα επειδή είναι κουραστικό, θέλει συνεχή ενασχόληση και πλέον δεν αποφέρει ικανοποιητικό εισόδηµα» δηλώνει στο «Εθνος» ο ∆ηµ. Τσιλιγιάννης. Η οικογένεια Τσιλιγιάννη τυροκοµεί µε τον παλιό, παραδοσιακό τρόπο. Στη θέση Μπαίσα, όπου έχουν στήσει το κατάλυµά τους, δεν υπάρχει ηλεκτρικό ρεύµα, ούτε φυσικά ψυγεία. Αφήνουν το φρέσκο τυρί να στραγγίσει µέσα σε µια πρόχειρη καλύβα που είναι παγωµένη λόγω της κατασκευής της, το συσκευάζουν σε µικρούς τενεκέδες και κάθε βδοµάδα το κατεβάζουν στα Πράµαντα, όπου το πουλούν. Για τις άλλες τους ανάγκες (λ.χ. το µαγείρεµα) χρησιµοποιούν φιάλες υγραερίου. Στη θέση Μπαίσα είναι περίπου 10 κτηνοτρόφοι, ενώ αρκετοί βρίσκονται διασκορπισµένοι σε άλλα σηµεία στο βουνό. Η βάση όλων είναι τα Πράµαντα, ένα σχετικά δυσπρόσιτο χωριό, φωλιασµένο στις καταπράσινες πλαγιές της Πίνδου, που διατηρεί αναλλοίωτο τον παραδοσιακό του χαρακτήρα. Τα Πράµαντα µε τους 700 µόνιµους κατοίκους, απέχουν περίπου 70 χλµ. από τα Γιάννενα και βρίσκονται στα όρια Ηπείρου και Θεσσαλίας.

Ο όρος «µετακινούµενη κτηνοτροφία» δηλώνει την ετήσια µετακίνηση των κοπαδιών αιγοπροβάτων µεταξύ θερινών και χειµερινών βοσκοτόπων, ανεξάρτητα από το µέσο και την απόσταση που διανύουν. Η πρακτική της µετακίνησης βρίσκεται στον πυρήνα της πολιτισµικής και κοινωνικής συγκρότησης των ορεινών κτηνοτροφικών κοινοτήτων, ενώ έχει συµβάλει στη διαµόρφωση του τοπίου των περιοχών όπου αναπτύχθηκε ιστορικά. Ετσι, διόλου τυχαίο δεν είναι πώς η «µετακινούµενη κτηνοτροφία» εγγράφηκε το 2017 στο Εθνικό Ευρετήριο της Αϋλης Πολιτιστικής Κληρονοµιάς και ο φάκελος για την ένταξή της στον κατάλογο Αϋλης Πολιτιστικής Κληρονοµιάς για την Ανθρωπότητα της UNESCO θα εξεταστεί τον προσεχή Νοέµβριο.