Ο άνθρωπος που διέσωσε µνήµες της παλιάς Αθήνας

Ενα ζευγάρι Αγγλων, γείτονές του στην Καναπίτσα της Σκιάθου, του µίλησαν ένα βράδυ πριν από 25 χρόνια για κάποιον φίλο τους που εργάζεται ως σερβιτόρος στην πατρίδα τους και είναι απόγονος του φωτογράφου της βασίλισσας Βικτωρίας, Αλεξάντερ Λαµόντ Χέντερσον. Αυτός ο σερβιτόρος είχε ένα τµήµα του πολύτιµου αρχείου του Χέντερσον και µάλιστα µια σειρά φωτογραφιών από την επίσκεψή του στην Αθήνα το 1904. Και ήθελε να το πουλήσει.

Ο µηχανικός Πέτρος Τσεµπελής δέχτηκε να το αποκτήσει και, χάρη στην κίνησή του αυτή, διέσωσε ένα κοµµάτι της ιστορίας της Αθήνας των αρχών του 20ού αιώνα. Αργότερα, ο Πέτρος Τσεµπελής δώρισε το αρχείο µε τις 150 γυάλινες διαφάνειες στο Φωτογραφικό Αρχείο του Μουσείου Μπενάκη και τον µόνο όρο που έβαλε ήταν αυτές οι φωτογραφίες να εκτεθούν -µετά την Αθήνα- στο αγαπηµένο του νησί, στη Σκιάθο. Από την περασµένη Κυριακή 84 φωτογραφίες της Αθήνας του 1904 παρουσιάζονται σε µια ενδιαφέρουσα έκθεση στην Ιερά Μονή Ευαγγελισµού της Θεοτόκου, µε τον τίτλο «Alexander Lamont Henderson. Ταξιδιωτικές φωτογραφίες του 1904».

«Οταν το 1901 µε τον θάνατο της βασίλισσας Βικτωρίας ο Χέντερσον συνταξιοδοτήθηκε, έφυγε για ένα µεγάλο ταξίδι. Εκανε µια στάση στην Αθήνα, αλλά ο φωτογραφικός φακός του δεν στάθηκε στα µνηµεία. Εστίασε στην κοινωνική ζωή της πόλης των 120.000 κατοίκων, στις κοσµικές κυρίες, στην καθηµερινότητα των απλών πολιτών» λέει στο «Εθνος» ο κ. Τσεµπελής. Αποκαλύπτει µάλιστα πως για πρώτη φορά τότε ο πρώην βασιλικός φωτογράφος µπήκε στα εσωτερικά των ανακτόρων του Οθωνα και αργότερα του Γεωργίου, που σήµερα στεγάζεται η Βουλή των Ελλήνων και απαθανάτισε τους χώρους πριν από τη µεγάλη πυρκαγιά του 1909, η οποία κατέστρεψε ολοσχερώς την κεντρική πτέρυγα. Λόγω των διασυνδέσεών του ο Χέντερσον µπήκε και στα ανάκτορα του Τατοΐου.

«Οι φωτογραφίες είναι εκπληκτικές και δείχνουν µέρη που δεν έχουν αποτυπώσει άλλοι. Για παράδειγµα, υπάρχει µια φωτογραφία από το Κρατικό Νοσοκοµείο Αθηνών, όπου η καθαριότητα των χώρων και ο επαγγελµατισµός του προσωπικού προκαλούν εντύπωση» αναφέρει ο δωρητής.

Οι Αγγλοι γείτονες

Ο Πέτρος Τσεµπελής είναι γέννηµαθρέµµα Αθηναίος. Σπούδασε µηχανικός και εργάστηκε για χρόνια στη ναυπηγική βιοµηχανία. Πήγε για πρώτη φορά στη Σκιάθο πριν από αρκετά χρόνια και έκτοτε περνά εκεί τις καλοκαιρινές του διακοπές. Αγόρασε ένα σπίτι στην παραλία της Καναπίτσας, δίπλα ακριβώς από εκείνο του Πίτερ και της Ζέντα Τζόουνς. Ο Πίτερ Τζόουνς είναι απόστρατος ναύαρχος του Βασιλικού Ναυτικού της Βρετανίας και το ζευγάρι των φίλων του µιλούσε συχνά για τον γνωστό τους, που ήταν σερβιτόρος σε µπαρ στην Αγγλία και είχε το αρχείο του Χέντερσον.

Οι εικόνες της Αθήνας ήταν σε γυάλινα σλάιντ θετικά και έφτασαν στα χέρια του κ. Τσεµπελή µέσω των φίλων του στη Σκιάθο. «Με ενδιαφέρει πολύ η ιστορία και ακόµη περισσότερο η ιστορία της Αθήνας. Είχα το αρχείο στο σπίτι µου και σκέφτηκα ότι δεν πρέπει να µένει αναξιοποίητο. Το δώρισα στο Μουσείο Μπενάκη γιατί έχει τις τεχνικές δυνατότητες να το προβάλλει. ∆εν ζήτησα κανένα οικονοµικό αντάλλαγµα, µόνο να µεταφερθεί η έκθεση, µετά την Αθήνα, στη Σκιάθο» αναφέρει. Γι’ αυτό και οι αρχές του νησιού, µε πρώτο τον πρόεδρο του Πολιτιστικού Συλλόγου «Η Σκιάθος» και πλέον δήµαρχο του νησιού, Θοδωρή Τζούµα, τον ευχαρίστησαν για τη δωρεά του, αλλά και για την ευκαιρία που δίνει στο νησί να προσελκύσει ακόµη περισσότερους τουρίστες αυτό το καλοκαίρι.

Ο Χέντερσον έφτασε στην Ελλάδα τους πρώτους µήνες του 1904. Ταξίδεψε στα Χανιά και στην Πάτρα, πέρασε όµως αρκετές µέρες στην Αθήνα. Ο φακός του στράφηκε µακριά από τα εικονογραφικά στερεότυπα της εποχής, παραλείποντας τη συστηµατική αποτύπωση των αρχαίων µνηµείων. Πέρα από τις πανοραµικές λήψεις της Αθήνας µε τα πρώτα νεοκλασικά κτίρια να προβάλλουν ολοκαίνουργια, ο φωτογράφος εστίασε στην καταγραφή της κοινωνικής ζωής της πόλης και της καθηµερινότητας, µε τους πλανόδιους πωλητές να πρωταγωνιστούν. Αφήνοντας τα στενά όρια της πόλης, ο Χέντερσον περιηγήθηκε το Φάληρο και το λιµάνι του Πειραιά, όπου φωτογράφησε µοναδικά στιγµιότυπα από τη ζωή στην περιοχή. Παρά τον περιορισµένο τους αριθµό, οι φωτογραφίες διακρίνονται για τη θεµατική τους ποικιλία, τη συνθετική ακρίβεια και την άψογη χηµική επεξεργασία και καταδεικνύουν το έργο ενός εξαίρετου επαγγελµατία φωτογράφου των αρχών του 20ού αιώνα.

Ο Αλεξάντερ Χέντερσον γεννήθηκε το 1838 στο Εδιµβούργο και από το 1860 ως το 1887 διατηρούσε φωτογραφείο στην οδό King William στο κέντρο του Λονδίνου και ένα ακόµη στην πόλη Amersham. Το 1884 η βασίλισσα Βικτωρία του απένειµε τον τίτλο του βασιλικού φωτογράφου. Στο πλαίσιο αυτό αποτύπωνε στιγµές από την καθηµερινή ζωή της βασιλικής οικογένειας, ενώ είχε αναλάβει και την εκτύπωση φωτογραφικών πορτρέτων µελών της βρετανικής αυλής σε πορσελάνη, που προορίζονταν για κοσµήµατα. Η βασίλισσα Βικτωρία ήταν στον βρετανικό θρόνο για 63 χρόνια και την ξεπέρασε µόλις το 2015 η Ελισάβετ Β’. Πέθανε τον Ιανουάριο του 1901 και ο Χέντερσον συνταξιοδοτήθηκε. Ξεκίνησε τότε ένα µεγάλο ταξίδι ανά τον κόσµο, που κράτησε έξι χρόνια. Το 1907 πέθανε, σε ηλικία 69 χρόνων.