Οι τελευταίοι μύστες του αρχαίου ελληνικού κάλλους (pics+vid)

Μια ανάσα από τα χνάρια των αρχαίων Μακεδόνων, στην Πέλλα, επτά έμπειροι εκμαγείς εργάζονται, πυρετωδώς, προσπαθώντας να μιμηθούν πιστά και να διαδώσουν την τέχνη των αρχαίων ομότεχνών τους.

Το εργαστήριο εκμαγείων της Πέλλας, το μεγαλύτερο στη Βόρεια Ελλάδα με 80 κωδικούς παραγωγή εκ των οποίων οι 50 είναι μακεδονικής προέλευσης (150-200.000 κομμάτια ετησίως) μαζί με το εργαστήριο στο Ρέντη της Αθήνας και στην Καβάλα δίνουν καθημερινά υπεραξία στους θησαυρούς του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού που βρίσκονται στις προθήκες των ελληνικών μουσείων φτιάχνοντας χειροποίητα πιστά αντίγραφά τους από γύψο.

Συνολικά και στα τρία εργαστήρια που λειτουργούν στη χώρα παράγονται 450 κωδικοί πιστών αντιγράφων ενώ παράγονται περισσότερα από 1 εκατ. κομμάτια ετησίως.

Η διαδρομή από το εργαστήριο στο πωλητήριο 

Από νωρίς το πρωί στο εργαστήριο του Ταμείου Αρχαιλογικών Πόρων (ΤΑΠ) στην Πέλλα ανάβει το χυτήριο και οι επτά έμπειροι εκμαγείς έχοντας «ξεφουρνίσει» χιλιάδες πιστά αντίγραφα  φορούν τις ποδιές, τα γάντια και τις μάσκες τους. 

Όλα περιστρέφονται γύρω από το γύψο, ένα υλικό το οποίο είναι αμετάβλητο και δεν αυξομειώνεται ο όγκος του και βγαίνει ακριβώς όπως είναι το αρχαίο είπε στο ethnos.gr ο συντονιστής του εργαστηρίου που τροφοδοτεί γύψινα εκμαγεία σε όλα τα πωλητήρια της χώρας, ο Θανάσης Πραγκαλάκης. 

Χρησιμοποιώντας καλούπια που είναι από σιλικόνη  και έχοντας αποτυπώσει όλες τις λεπτομέρειες των αρχαίων αντικειμένων χυτεύουν μέσα σε αυτά το υλικό. Οι τεχνίτες ενώνουν με μία ζώνη τις δύο πλευρές των καλουπιών. Ο ρευστός γύψος χρειάζεται περίπου μισή ώρα για να πήξει. Μόλις «δέσει» γίνεται από τους εκμαγείς ρετούς, κλείνοντας όλες τις ραφές και ατέλειες που έχει. Μόλις το εκμαγείο στεγνώσει οι καλλιτέχνες περνούν στο τελευταίο στάδιο, την «πατίνα» το βάφουν και το συσκευάζουν παίρνοντας το δρόμο για το πωλητήριο. 

«Όταν βλέπω ένα κομμάτι πιστό αντίγραφο σε κάποιο σπίτι ή γραφείο, νιώθω  ωραία γιατί λέμε το κάναμε εμείς. Είναι συγκλονιστικό όταν από τα χέρια σου διασώζεται το πνεύμα του Αρχαίου Πολιτισμού» είπε στο ethnos.gr o Θανάσης Πραγκαλάκης. 

Την ομάδα του εργαστηρίου της Πέλλας και από τις πιο έμπειρες στη χώρα εκπαίδευσε και δίδαξε την τέχνη το 1987 ο συνταξιούχος σήμερα εκμαγέας Γιώργος Κωστόπουλος. Έκτοτε πέρασαν πολλά χρόνια και ο 58χρονος σήμερα Κωνσταντίνος Χατζηευσταθίου ετοιμάζεται να βγει στη σύνταξη.

«Νιώθω περίεργα. Δεν έχω πλήξει ούτε ένα λεπτό μέσα στο εργαστήριο. Συνέχεια βγάζαμε νέους κωδικούς. Το εργαστήριο είναι το σπίτι μας. Κάθε εκμαγείο που φτιάχνουμε, παράγουμε κάτι από τον τόπο μας. Γιατί όλα αυτά βρέθηκαν σε αυτά τα χώματα. Και τα εκμγαεία είναι πολιτισμός» είπε στο ethnos.gr ο κ. Χατζηευσταθίου 

Αγοράζουν Ελλάδα 

«Παίρνοντας στις αποσκευές τους ένα εκμαγείο οι τουρίστες, αισθάνομαι ότι αγοράζουν Ελλάδα. Και το συναίσθημα που βιώνω είναι μοναδικό» είπε στο ethnos.gr ένας από τους πιο παλιούς εκμαγείς της χωράς μετρώντας στην πλάτη του περισσότερα από 30 χρόνια ιστορίας και συντονιστής του μεγαλύτερου εργαστηρίου που βρίσκεται στο Ρέντη Λάζαρος Βουδούρης. 

Ο κ. Βουδούρης ανήκει στην γενιά των περίπου τριάντα εκμαγέων που θήτευσαν στην αντίστοιχη σχολή που δημιούργησε η Μελίνα Μερκούρη και λειτούργησε μόλις δύο χρόνια . Έκτοτε δεκάδες νέα παιδιά και καλλιτέχνες έμαθαν την τέχνη δίπλα του.  «Μετά από τόσο χρόνια εξακολουθώ να πιστεύω ότι είναι μια καταπληκτική δουλειά. Θα έπρεπε όμως η πολιτεία να δώσει μια μεγαλύτερη ώθηση στα εργαστήρια όπως είχε σκύψει πάνω στο θέμα παλιότερα η Μελίνα Μερκούρη» έσπευσε να πει.

Στο εργαστήριο του Ρέντη απασχολούνται σήμερα συνολικά 55 άτομα μεταξύ των οποίων ζωγράφοι, γλύπτες, εκμαγείς και εργάτες και παράγονται ετησίως 
περίπου 800.000 πιστά αντίγραφα. 

Σύμφωνα με τον ίδιο ο βαθμός πιστότητας των εκμαγείων αγγίζει το 95%. «Οι διαστάσεις και όλες οι λεπτομέρειες είναι ίδιες με το πρωτότυπο έκθεμα. Το μόνο που αλλάζει είναι το υλικό και αντί για μάρμαρο είναι γύψινο» είπε ο κ Βουδούρης και πρόσθεσε:

«Ο Ερμής του Πραξιτέλη είναι ένα από τα πιο δύσκολα αντίγραφα. Απαιτούνται δεκαπέντε μέρες για να το φιλοτεχνήσεις. Χρειάζεται να γίνει σε τρία κομμάτια και διπλά καλούπια». Δύσκολο στην κατασκευή είναι σύμφωνα με τους εκμαγείς και το η κόρη από την Ακρόπολη η οποία αποτελείται από τέσσερα κομμάτια.

Όσο για τα κινέζικα αγάλματα, «είναι κακά αντίγραφα, κιτς και σε καμία περίπτωση δεν απειλούν την δουλειά των Ελλήνων καλλιτεχχνών» συμπλήρωσε ο κ. Βυδούρης. 

Τα Best Seller πιστά αντίγραφα 

Ανάμεσα στους περίπου 450 κωδικούς που παράγουν και τα τρία εργαστήρια εκμαγείων της χώρας το πιο ευπώλητο όπως είπε ο κ. Βουδούρης είναι ένα αναθηματικό ειδώλιο περιστεριού και ακολουθεί το κεφάλι της Θεάς υγείας από την Τεγέα της Πελοποννήσου. 

Δημοφιλή είναι σύμφωνα με τον κατάλογο του υπουργείου Πολιτισμού γυναικεία ειδώλια από τη Νάξο και τη Σίφνο καθώς και ο δίσκος της Φαιστού.  Ανάμεσα σε αυτά που «φεύγουν» περισσότερο είναι και το κεφάλι αγάλματος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, το κεφάλι της Αφροδίτης, μια πινακίδα με Γραμμική Α γραφή από το Καστέλι Χανίων, το Κεφάλι της Υγείας από την Επίδαυρο και ένα ανάγλυφο με Αθηναϊκή Τριήρη.

Οι πιο δημοφιλείς κωδικοί είναι τα πιο φτηνά εκμαγεία λόγω και της κρίσης σύμφωνα με τον κ. Πραγκαλάκη.  Στα best seller συγκαταλέγονται και το κεφάλι του Αλέξανδρου Πανά και το χέρι του Σεβάζιου. 

Οι νέες πρωτοβουλίες του Υπουργείου Πολιτισμού για τα εκμαγεία και τα εργαστήρια  

Από το Δεκέμβριο το υπουργείο Πολιτισμού ξεκίνησε μια προσπάθεια αναγέννησης των εργαστηρίων εμπλουτίζοντας την μόνιμη συλλογή με νέους κωδικούς αλλά και πειραματισμούς σε τεχνικές. 

«Τα εκμαγεία είναι σύνθεση, ισορροπία και κάλος. Είναι όλες αυτές οι αρχές που και σήμερα βρίσκουμε σε ένα έργο τέχνης με πολύ έντονο συμβολικό χαρακτήρα για μας. Υπάρχει ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός που τον συντηρούμε, τον αναδεικνύουμε και θέλουμε να κάνουμε τη γέφυρα μέσω αυτού στην σύγχρονη Ελλάδα,  στη νέα Ελλάδα» είπε στο ethnos.gr η γενική συντονίστρια του ΤΑΠ Βορείου Ελλάδος Αρχαιολόγος-Ιστορικός Τέχνης Χαρά Αυλωνίτου. 

Μέχρι σήμερα στα εργαστήρια εκμαγείων δεν κατασκευάζονται κοσμήματα, υφασμάτινα και γραφική ύλη καθώς δεν υπάρχουν οι αντίστοιχες υποδομές. Ωστόσο σύμφωνα με την διδάκτορα και υπεύθυνη Τομέα Πολιτιστικών Προϊόντων, Πωλητηρίων και Εκλαϊκευμένων Εκδόσεωντου Ταμείου Αρχαιλογικών Πόρων Μιμίκα Γιανοπούλου το ΤΑΠ βγάζει μήτρες από αρχαία κοσμήματα και μέσω διαγωνιστικών διαδικασιών και με ειδικές επιτροπές ποιοτικού ελέγχου και προδιαγραφών τα αναθέτει σε κοσμηματοποιούς ειδικούς στην κατασκευή πιστών αντιγράφων. 

Ένας τέτοιος διαγωνισμός  με σχέδια που για πρώτη φορά θα παρουσιαστούν από εκμαγεύσεις αρχαίων κοσμημάτων στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης ετοιμάζεται για τις αρχές Ιουλίου.  Παράλληλα, μια νέα τεχνική που εφαρμόζεται για πρώτη φορά σε πειραματικό στάδιο είναι επιζωγραφισμένα με χρώμα ανάγλυφα και επιχρυσωμένη η κεφαλή του Διαδούμενου από τη Δήλο.

«Τα εκμαγεία δείχνουν την αισθητική του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού. Θέλουμε να δείξουμε στον κόσμο πως είναι τα γνήσια και πως είναι τα κακέκτυπα που είναι στο Μοναστηράκι και στα τουριστικά μαγαζιά στη Ρόδο» είπε στο ethnos.gr η κ. Γιανοπούλου.

Ενεργοποιούνται αδρανή πωλητήρια στη Βόρεια Ελλάδα 

Σύμφωνα με την προγραμματίστηκε και ήδη τέθηκε  σε εφαρμογή η ενεργοποίηση των θέσεων πώλησης προϊόντων ΤΑΠ στη Βόρεια Ελλάδα που ήταν αδρανής ή εκκρεμούσε επί σειρά ετών. Στο πλαίσιο αυτό στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας ενεργοποιείται πωλητήριο στην Αρχαιολογική Συλλογή Κοζάνης, στην Ανατολική Μακεδονία Αρχαιολογικό στο Μουσείο Σερρών και στη Θράκη στο Μουσείο Αβδήρων Ξάνθης στον αρχαιολογικό χώρο Μεσημβρίας Ζώνης Έβρου και Σαμοθράκης Έβρου.

Το επόμενο βήμα μετά την ενεργοποίηση των παραπάνω θέσεων είναι να υποστηριχτούν οι χώροι που τέθηκαν σε ενεργοποίηση και να εμπλουτιστούν, όσο είναι εφικτό, με νέα και σύγχρονα πολιτιστικά προϊόντα που θα
ανταποκρίνονται στις ανάγκες των επισκεπτών του κάθε χώρου και παράλληλα να ενεργοποιηθούν και άλλοι χώροι πώλησης πολιτιστικών προϊόντων ΤΑΠ (π.χ.Χαλκιδική, Αρχαιολογικό Μουσείο Δράμας).

Τα πρώτα εκμαγεία στη χώρα 

Τα εργαστήρια πιστών αντιγράφων ξεκίνησαν να λειτουργούν από τη δεκαετία του ’70. Εκμαγεία και αντίγραφα γίνονται από την εποχή της ίδρυσης του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, όπου υπήρχαν καλλιτέχνες, γλύπτες που δημιούργησαν τα πρώτα αντίγραφα για τις ανάγκες κυρίως των μελετητών αρχαιολόγων, για εκπαιδευτικούς σκοπούς και για τις γυψοθήκες της Ευρώπής

Φωτογραφίες: Άθα Σκοταρά