Μαλλί από πρόβατα για θερμομόνωση και καθαρές θάλασσες

Χτίζουν τοίχους, θερμαίνουν σπίτια, καθαρίζουν πετρελαιοκηλίδες και ωριμάζουν τις φράουλες, με το... μαλλί των προβάτων. Το έριο (μαλλί προβάτων) που σήμερα οι κτηνοτρόφοι πουλούν σε εξευτελιστικές τιμές ή το ρίχνουν στις χωματερές, μπορεί να αποδειχθεί ως και ισχυρό, ανθεκτικό... δομικό υλικό. 

Επιστήμονες του τμήματος Επιστήμης Ζωικής Παραγωγής και Υδατοκαλλιεργειών του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, αλλά και της Σχολής Χημικών Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, συνεργάστηκαν σε ένα καινοτόμο και πρωτοποριακό πείραμα για τη χρήση του... ερίου των ελληνικών προβάτων ως βάση για την κατασκευή σύνθετου υλικού. Τα αποτελέσματα του πειράματος, για το οποίο χρησιμοποιήθηκαν 34 δείγματα αρσενικών και θηλυκών ζώων από δύο εγχώριες φυλές προβάτων -Κατσικά Ιωαννίνων και καλαρρύτικο- παρουσιάστηκαν πριν από λίγες μέρες στο 33ο επιστημονικό συνέδριο της Ελληνικής Ζωοτεχνικής Εταιρείας, που έγινε στην Πρέβεζα.

Μεγάλη διάρκεια ζωής

Οι επιστήμονες (Α. Πάρδου, Δ. Σεμιτέκολο, Λ. Ζουμπουλάκης, Π. Κουτσούλη, Ι. Μπιζέλης) τόνισαν ότι στην Ελλάδα η εκτροφή των προβάτων γίνεται για την αξιοποίηση του παραγόμενου γάλακτος και την παραγωγή κρέατος, ενώ η εριοπαραγωγή θεωρείται άνευ αξίας, αφενός λόγω της έλλειψης εριοπαραγωγικών φυλών κι αφετέρου λόγω της συρρίκνωσης των βιομηχανιών κατασκευής νημάτων, χαλιών κ.ά. Οι αποδόσεις των ελληνικών προβάτων σε μαλλί είναι πολύ χαμηλές και η ποιότητά του θεωρείται ακατάλληλη για την ύφανση ρούχων. Δεν ξεπερνούν τα 2 κιλά, όταν τα πρόβατα Merino δίνουν ως και 8 κιλά μαλλί ανά ζώο. Τα Merinos δεν απαντώνται στην Ελλάδα και στην Ευρώπη είναι ελάχιστα διαδεδομένα, στην Αυστραλία όμως των 140.000.000 εκτρεφόμενων προβάτων, τα 3/4 είναι Merino και αποδίδουν το 1/3 της παγκόσμιας παραγωγής μαλλιού. «Το μαλλί είναι πολύ σημαντικό προϊόν και αποτελεί την πρώτη ύλη για να φτιαχτούν υφάσματα, κουβέρτες, χαλιά, φλοκάτες, κάπες, καπέλα, για να γεμίσουν μαξιλάρια και παπλώματα και δίνει δουλειά σε πολύ κόσμο» λέει στον «Αγρότη» η λέκτορας του τμήματος Επιστήμης Zωικής Παραγωγής και Υδατοκαλλιεργειών του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, Παναγιώτα Κουτσούλη. Αναφερόμενη στη σύνθεση του μαλλιού, τονίζει ότι «είναι φυσικό προϊόν, φιλικό προς το περιβάλλον, ανακυκλώσιμο, με μεγάλη διάρκεια ζωής -πάνω από 50 χρόνια-, ασφαλές στον χειρισμό κι ως εκ τούτου μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη θερμομόνωση κτιρίων, στην ηχομόνωση, ως δομικό υλικό σε μείγματα τσιμέντου και ασβέστη για εσωτερικές επιφάνειες τοιχοποιίας».

Απορρυπαντικό

Υπάρχουν ωστόσο και άλλες εναλλακτικές χρήσεις του, που έχουν προταθεί από την επιστημονική ομάδα, όπως στην απορρύπανση της θάλασσας σε λιμάνια και αλλού. Λόγω της ικανότητάς του να απορροφά νερό και έλαια, έχουν γίνει κατασκευές με βάση το μαλλί που μπορούν να τραβήξουν παράγωγα πετρελαίου και διάφορες χημικές ουσίες, απορρυπαίνοντας με φυσικό τρόπο υδάτινες επιφάνειες. Επιπλέον, επειδή περιέχει σημαντικά θρεπτικά συστατικά, όπως άζωτο, θείο και άνθρακα, έχει προταθεί η χρήση του ως εδαφοβελτιωτικού υλικού, δηλαδή ως λίπασμα βραδείας αποδέσμευσης σε καλλιέργειες ντομάτας, φράουλας, μαρουλιών κ.ά. «Από όλα τα παραπάνω και πολλά ακόμη που πρέπει να μελετηθούν, είναι σίγουρο πως αποτελεί μια πολύ μεγάλη πρόκληση για το μαλλί να διατηρήσει τον τίτλο της πιο χρήσιμης ίνας και στον 21ο αιώνα» λέει η κ. Κουτσούλη. Το πείραμα που παρουσιάστηκε στο επιστημονικό συνέδριο στην Πρέβεζα, απέδειξε ότι η χρήση μαλλιού προβάτων σε δομικά υλικά αυξάνει την αντοχή τους στην κάμψη και τα κάνει πιο ανθεκτικά στη διάτμηση – στην καταπόνηση από βάρος στο κέντρο ενός αντικειμένου. «Μπορεί επίσης να ενισχύσει τη θερμομονωτική συμπεριφορά σύνθετων υλικών, σε σημαντικό βαθμό, ακόμη και με πολύ μικρά ποσοστά ενίσχυσης, ενώ γενικά η ενσωμάτωση του μαλλιού σε σύνθετα δομικά υλικά μπορεί να συμβάλει στη μείωση του συνολικού κόστους του σύνθετου υλικού» αναφέρθηκε κατά την παρουσίαση, που περιείχε μαθηματικούς τύπους και πολλά γραφικά.

Σύμφωνα με στοιχεία του FAO (Παγκόσμιος Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας), στην Ελλάδα η παραγωγή σε μαλλί ήταν πριν από μερικά χρόνια 7.600 τόνοι και στην Ευρωπαϊκή Ενωση 270.000 τόνοι.

Τρίχα με αντοχή κι ελαστικότητα

Η επεξεργασία του μαλλιού και η μετατροπή των ινών του σε κλωστές ήταν γνωστή από την αρχαιότητα, καθώς οι Αιγύπτιοι, οι Βαβυλώνιοι και οι Ελληνες ήξεραν να υφαίνουν και να φτιάχνουν ενδύματα και υποδήματα.

Τον 16ο αιώνα στην αγορά έκαναν… θραύση τα εξαιρετικής ποιότητας ισπανικά μάλλινα υφάσματα από τα πρόβατα Merino. Σήμερα ωστόσο τα Merinos δεν είναι διαδεδομένα στην Ευρώπη, επειδή το μαλλί γενικά έχει χαμηλές τιμές, η συγκεκριμένη φυλή δεν είναι ιδιαίτερα γαλακτοπαραγωγική και το κρέας της είναι κακής ποιότητας.

Τα πρόβατα χωρίζονται σε τέσσερις μεγάλες κατηγορίες: τα τριχοπρόβατα, τα αναμεικτόμαλλα, τα ομοιόμαλλα και τα μερινόμαλλα (της πλούσιας σε τρίχωμα φυλής Merino). Στην Ελλάδα υπάρχουν κατά κύριο λόγο αναμεικτόμαλλα και ένα 10% είναι ομοιόμαλλα. Η δομή της τρίχας και στις δύο φυλές είναι σύνθετη και της δίνει αντοχή και ελαστικότητα. Κατ’ επέκταση, τα μάλλινα υφάσματα αντέχουν σε τριβές και ταλαιπωρίες και δεν τσαλακώνουν εύκολα, ωστόσο τα ελληνικά μαλλιά δεν είναι καλής ποιότητας και δεν ενδείκνυνται για ύφανση. Ετσι, τελευταία γίνονται πολλές πειραματικές προσπάθειες για να χρησιμοποιηθεί σε άλλες χρήσεις.