Όταν ψάρια και λαχανικά µεγαλώνουν παρέα

Λαβράκια του γλυκού νερού και µαρούλια υδροπονικής καλλιέργειας µεγαλώνουν... παρέα, ανταλλάσσοντας µεταξύ τους νερό και θρεπτικά συστατικά που είναι απαραίτητα για την ανάπτυξή τους. Το νερό ανακυκλώνεται και δεν χάνεται, τα λιπάσµατα δεν απορρίπτονται στο περιβάλλον, ενώ επιτυγχάνεται εξοικονόµηση ενέργειας αλλά και αυξηµένη παραγωγή.

Η ενυδρειοπονία, που συνδυάζει την ιχθυοκαλλιέργεια µε την υδροπονική καλλιέργεια φυτών, είναι ένα πρωτοποριακό, αειφορικό σύστηµα παραγωγής τροφής, που παρέχει υψηλής ποιότητας τρόφιµα, απαντώντας ταυτόχρονα στις παγκόσµιες προκλήσεις της µειωµένης χρήσης ενέργειας και νερού αλλά και της βιοασφάλειας. Εφαρµόζεται ήδη σε εµπορική κλίµακα σε χώρες όπως η Γερµανία, η Ολλανδία και το Βέλγιο, ενώ η Ελλάδα ακολουθεί, µε µόλις 2-3 εγκαταστάσεις σήµερα στη χώρα, όλες ερασιτεχνικού επιπέδου. Ερευνητική οµάδα της Σχολής Γεωπονικών Επιστηµών του Πανεπιστηµίου Θεσσαλίας, αποτελούµενη από µέλη των Τµηµάτων Φυτικής Παραγωγής & Αγροτικού Περιβάλλοντος και Ιχθυολογίας & Υδάτινου Περιβάλλοντος, έχει ολοκληρώσει σε εργαστηριακή κλίµακα το πείραµα ενυδρειοπονίας και ετοιµάζεται να στήσει το επόµενο διάστηµα το πρώτο πιλοτικό σύστηµα παράλληλης καλλιέργειας ψαριών και λαχανικών σε πραγµατικό µέγεθος, στις εγκαταστάσεις του, στο Βελεστίνο της Μαγνησίας, µέσω του ερευνητικού έργου FoodOASIS.

Η συνεργασία

«Η ενυδρειοπονία παίρνει δύο συστήµατα και τα παντρεύει µεταξύ τους ώστε να λειτουργούν ταυτόχρονα και σε συνεργασία: από τη µία ένα σύστηµα ιχθυοκαλλιέργειας και από την άλλη ένα σύστηµα υδροπονίας, δηλαδή καλλιέργειας φυτών σε υπόστρωµα, αντί για χώµα» εξηγεί στο «Εθνος» ο αναπληρωτής καθηγητής Νικόλαος Κατσούλας, επιστηµονικά υπεύθυνος του ερευνητικού έργου και διευθυντής του Εργαστηρίου Γεωργικών Κατασκευών και Ελέγχου Περιβάλλοντος του Πανεπιστηµίου Θεσσαλίας. Το κλειστό κύκλωµα αξιοποιεί το νερό που περισσεύει από το κάθε ένα σύστηµα και το στέλνει στο άλλο και αντίστροφα.

Ο καθηγητής εξηγεί τον τρόπο: «Στην ιχθυοκαλλιέργεια χρειάζεται να πετάµε σε τακτά διαστήµατα ένα µέρος του νερού της δεξαµενής και να το αντικαθιστούµε µε καθαρό. Αυτό γίνεται αφενός γιατί τα ψάρια δεν τρώνε το σύνολο της τροφής που τους χορηγείται και αφετέρου γιατί εκκρίνουν αµµωνία, η οποία µετατρέπεται σε νιτρικό άζωτο και από ένα σηµείο και µετά γίνεται τοξικό. Αυτό το νερό που αφαιρούµε από τη δεξαµενή δεν το απορρίπτουµε στο περιβάλλον, αλλά το διοχετεύουµε στην υδροπονική καλλιέργεια, καθώς το φυτό χρειάζεται τόσο το άζωτο από τις εκκρίσεις των ψαριών όσο και τον φώσφορο που προκύπτει από την τροφή τους» ανέφερε. Μετά το πότισµα των φυτών της υδροπονικής καλλιέργειας µε το νερό από τις δεξαµενές της ιχθυοκαλλιέργειας, οι ρίζες των φυτών φιλτράρουν το άζωτο και τον φώσφορο. Το νερό που περισσεύει από το υπόστρωµα της καλλιέργειας συγκεντρώνεται καθαρό και επιστρέφεται πίσω στις δεξαµενές των ψαριών. Ετσι επιτυγχάνεται ένα κλειστό κύκλωµα, που ανακυκλώνει το νερό µεταξύ των δύο καλλιεργειών, εξασφαλίζοντας την αειφορία.

«Τα οφέλη µιας τέτοιας εγκατάστασης είναι τόσο οικονοµικά όσο και περιβαλλοντικά. Εξοικονοµείται νερό και λιπάσµατα, ενώ η απόδοση του συνδυασµένου συστήµατος είναι καλύτερη από το αν λειτουργούσε το κάθε σύστηµα χωριστά» τονίζει ο κ. Κατσούλας. Η ελληνική συµµετοχή στην παγκοσµίως εξελισσόµενη έρευνα που αφορά την ενυδρειοπονία είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη καινοτόµων τεχνολογιών στον εγχώριο αγροτικό τοµέα. Η Ευρωπαϊκή Ενωση προωθεί την ανάπτυξη ανάλογων συστηµάτων σε ευρεία κλίµακα στα επόµενα χρόνια, ενώ το ίδιο επιθυµεί και η Ελλάδα, η οποία χρηµατοδότησε το συγκεκριµένο ερευνητικό έργο του Πανεπιστηµίου Θεσσαλίας. «Στο πλαίσιο του ερευνητικού έργου µελετάµε ποιος θα είναι ο βέλτιστος συνδυασµός ψαριών και φυτών, δηλαδή ποιες εκκρίσεις ποιων ειδών ψαριών ταιριάζουν σε ποια αντίστοιχα φυτά, µε βάση τις ιδιότητες και τις ανάγκες τους.

Επίσης, αναπτύσσουµε τους αυτοµατισµούς µιας τέτοιας εγκατάστασης, που θα διοχετεύει το νερό µε τα θρεπτικά συστατικά από το ένα σύστηµα στο άλλο και αντίστροφα» ανέφερε ο επικεφαλής του προγράµµατος. Τον περασµένο µήνα (16-20 Ιουνίου) η ερευνητική οµάδα βρέθηκε στο Angers της Γαλλίας, όπου συµµετείχε και παρουσίασε το έργο της στο ∆ιεθνές Συµπόσιο για τις προηγµένες τεχνολογίες στη διαχείριση καινοτόµων θερµοκηπίων. Το συµπόσιο δίνει την ευκαιρία σε ερευνητές, τεχνικούς και επαγγελµατίες να παρουσιάσουν καινοτόµες έρευνες πάνω σε θερµοκηπιακές καλλιέργειες, συµβάλλοντας στην παραγωγή αειφορικής τροφής και στην καλύτερη διαχείριση του θερµοκηπιακού περιβάλλοντος προς όφελος και του παραγωγού αλλά και του καταναλωτή.

Σε πρακτικό επίπεδο, στην Ελλάδα είναι δυνατό να γίνει σήµερα εµπορική εφαρµογή ενός συνδυασµένου συστήµατος ενυδρειοπονίας µε την εγκατάσταση θερµοκηπίου υδροπονικής καλλιέργειας φυτών δίπλα σε ένα ιχθυοτροφείο ψαριών του γλυκού νερού που βρίσκεται σε φυσική δεξαµενή (λίµνη ή ποτάµι). Ωστόσο, υπάρχει νοµικό κενό στην αδειοδότηση µιας αντίστοιχης εγκατάστασης που περιλαµβάνει τεχνητές δεξαµενές ιχθυοκαλλιέργειας. Η έρευνα για το έργο FoodOASIS υλοποιείται στο πλαίσιο της ∆ράσης «Ερευνώ - ∆ηµιουργώ - Καινοτοµώ» και συγχρηµατοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ενωση και εθνικούς πόρους µέσω του Επιχειρησιακού Προγράµµατος «Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηµατικότητα & Καινοτοµία» (ΕΠΑνΕΚ).