Αριστείδης Βούλγαρης: Ο Ελληνας «κυνηγός» των εκλείψεων

Ηταν εκεί όταν έσβησε το φως του ηλίου και µε τον «Ικαρό» του κατέγραψε το µοναδικό φαινόµενο της ολικής έκλειψης ηλίου, που έγινε ορατό από τη Χιλή, 550 χιλιόµετρα µακριά από την πρωτεύουσα Σαντιάγο. Ο Αριστείδης Βούλγαρης, «πρώτο βιολί» στη Συµφωνική Ορχήστρα του Δήµου Θεσσαλονίκης, είναι ο µοναδικός Ελληνας που ως µέλος ερευνητικής οµάδας βρέθηκε στη Χιλή, όπου κατέγραψε και ανέλυσε την ολική έκλειψη ηλίου που έλαβε χώρα στις αρχές Ιουλίου και έγινε ορατή από τον Νότιο Ειρηνικό Ωκεανό, τη Χιλή και την Αργεντινή.

Ηταν επίσης µεταξύ αυτών που διαπίστωσαν ότι υπάρχει µια πτώση στη µέση θερµοκρασία του ηλίου, γεγονός που εξηγείται από το ότι εδώ και λίγα χρόνια ο αστέρας είναι... κουρασµένος και όχι τόσο ενεργός. «Κάθε άνθρωπος πρέπει να δει στη διάρκεια της ζωής του τουλάχιστον µία ολική έκλειψη ηλίου. Τα συναισθήµατα που βιώνει κάποιος βλέποντας τον κρυµµένο ήλιο δεν περιγράφονται εύκολα. Είναι µαγικό όλο αυτό. Αντιλαµβάνεσαι το µεγαλείο της φύσης, το πόσο µικρός είσαι, αρχίζεις να “βλέπεις” αλλιώς τη φύση, να σέβεσαι το περιβάλλον. Με µία παρατήρηση και µόνο καταλαβαίνεις πόσο απέραντο είναι το σύµπαν. Και αυτά ακούγονται “ποιητικά λόγια”, προκαλώ τον κόσµο -όσους φυσικά µπορούν- να ταξιδέψουν στην Αργεντινή στις 14 ∆εκεµβρίου 2020, όπου πάλι θα συµβεί µια ολική έκλειψη ηλίου, ορατή εκεί» λέει στο «Εθνος» ο κ. Βούλγαρης.

Κατά τη διάρκεια της παραµονής του στη χώρα της Νότιας Αµερικής έµεινε ξάγρυπνος για µέρες, προκειµένου να συγκεντρώσει τα δεδοµένα, ενώ την επεξεργασία των δεδοµένων που ελήφθησαν από τις παρατηρήσεις ανέλαβε ο µαθηµατικός Χριστόφορος Μουρατίδης. Ο Θεσσαλονικιός ηλιακός αστρονόµος είναι µέλος µιας από τις πιο γνωστές επιστηµονικές οµάδες που παρατήρησαν το φαινόµενο, µε επικεφαλής τον Αµερικανό καθηγητή-διάσηµο κυνηγό εκλείψεων, Jay Pasachoff. Τα µέλη της οµάδας κατέγραψαν το φαινόµενο µε διάφορα όργανα, από το αστεροσκοπείο Cerro Tololo Interamerican Observatory-CTIO.

Παρατηρήσεις

Η οµάδα των ηλιακών αστρονόµων ήταν µία από τις συνολικά πέντε οµάδες, οι οποίες επιλέχθηκαν έπειτα από διαγωνισµό προκειµένου να πραγµατοποιήσουν σειρά παρατηρήσεων σε ένα από τα ιδανικότερα µέρη για αστρονοµικές παρατηρήσεις, µία από τις κορυφές του Cerro Tololo, σε υψόµετρο 2.500 µέτρα, 550 χιλιόµετρα βόρεια της πρωτεύουσας Σαντιάγο. Ο Αριστείδης Βούλγαρης, µόνιµο µέλος αυτής της διεθνούς οµάδας των ηλιακών αστρονόµων, συµµετείχε για ένατη φορά, έχοντας αναλάβει τον σχεδιασµό και την κατασκευή των οπτοµηχανικών οργάνων.

Συνολικά τρεις φασµατογράφοι ηλιακού στέµµατος, καθώς επίσης και ένα εξειδικευµένο φίλτρο Lyot αλλά και ο Φασµατογράφος Ηλιακού Στέµµατος Εγγύς Υπέρυθρου «Ικαρος», κατασκευασµένα εξ ολοκλήρου στην Ελλάδα, χρησιµοποιήθηκαν προκειµένου να αναλύσουν το φως από το ηλιακό στέµµα, προσφέροντας πολύτιµες πληροφορίες για τη σύσταση του στέµµατος και την κατανοµή των εξαιρετικά υψηλότατων θερµοκρασιών, οι οποίες ανέρχονται σε 1-2,5 εκατοµµύρια βαθµούς Kelvin. Ο µηχανισµός θέρµανσης του ηλιακού στέµµατος σε τόσο υψηλές θερµοκρασίες δεν έχει απαντηθεί και θεωρείται το “άγιο δισκοπότηρο” των ηλιακών αστρονόµων.

Κατά τη διάρκεια µιας ολικής έκλειψης ηλίου, ο ηλιακός δίσκος καλύπτεται πλήρως από τον σεληνιακό δίσκο, µε αποτέλεσµα να µειώνεται δραµατικά το εκτυφλωτικό φως του ηλίου. Αυτό έχει ως αποτέλεσµα τη ραγδαία πτώση της φωτεινότητας του ουρανού, αποκαλύπτοντας ακόµα και τα κρυµµένα αστέρια. Επιπλέον, εµφανίζεται σε όλο του το µεγαλείο το ηλιακό στέµµα: µια πολύπλοκη δοµή που περιβάλλει τον ήλιο, η οποία θεωρείται η εξωτερική ατµόσφαιρά του. Το ηλιακό στέµµα έχει λαµπρότητα σχεδόν όσο µία πανσέληνος και µε χρώµα υπόλευκο-µαργαριταρί.

Η δοµή του ηλιακού στέµµατος εξαρτάται άµεσα από την ενεργειακή δραστηριότητα του ηλίου. Τα πρώτα δεδοµένα που συλλέχθηκαν από τους φασµατογράφους έδειξαν µια πτώση στη µέση θερµοκρασία του ηλιακού στέµµατος συγκριτικά µε τις µετρήσεις της προηγούµενης ολικής έκλειψης ηλίου της 21ης Αυγούστου 2017. Αυτή η πτώση της θερµοκρασίας του στέµµατος σχετίζεται άµεσα µε την περίοδο που διανύει ο ήλιος, ο οποίος βρίσκεται σε ενεργειακό ελάχιστο (κάθε 11,2 χρόνια ο ήλιος παρουσιάζει µια περιοδικότητα στη δραστηριότητά του).