Οι φονικές μόδες του Διαδικτύου απειλούν τους νέους

Διαστάσεις επιδημίας λαμβάνουν σε παγκόσμιο επίπεδο τα διαδικτυακά «παιχνίδια δοκιμασιών»,  γνωστά διεθνώς ως Internet challenges. Κάποια από αυτά μπορεί να φαίνονται αστεία, κάποια ξεκίνησαν σε μια προσπάθεια να διαδοθεί ένα θετικό μήνυμα, ωστόσο δεν είναι λίγα εκείνα που καλούν τα παιδιά να υποβληθούν σε μια σειρά προκλήσεων που μπορούν να οδηγήσουν σε τραυματισμούς ή ακόμα και σε αυτοκτονίες. Τα «παιχνίδια» αυτά γίνονται γρήγορα δημοφιλή μεταξύ των παιδιών. Μία από τις προκλήσεις που έχει γίνει viral μεταξύ των ανηλίκων είναι η Momo.

Πρόκειται για μια διαδικτυακή πρόκληση δοκιμασιών, η οποία μοιάζει αρκετά με την «Μπλε Φάλαινα», που είχε θορυβήσει γονείς και ειδικούς. Εκτιμάται μάλιστα ότι στη Momo οφείλεται η αυτοκτονία ενός 12χρονου κοριτσιού στην Αργεντινή. «Πρωταγωνίστρια» η Momo, η οποία απεικονίζεται ως μια τρομακτική, αδύνατη γυναίκα με γουρλωμένα μάτια και μακριά μαλλιά. Μέσω της εφαρμογής WhatsApp, όπως εξηγεί ο Γιώργος Κορμάς, εκπρόσωπος του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου, τα παιδιά έρχονται σε επαφή μαζί της στέλνοντας ένα μήνυμα. Στη συνέχεια τα παιδιά καλούνται να συμμετάσχουν σε μια σειρά δοκιμασιών. Στην περίπτωση που δεν το κάνουν, γίνονται αποδέκτες απειλητικών μηνυμάτων, τρομακτικών φωτογραφιών και βίντεο, ενώ εκβιάζονται με την αποκάλυψη μυστικών και προσωπικών τους στοιχείων.

Είχε προηγηθεί η «Μπλε Φάλαινα», η οποία έχει χαρακτηριστεί ως η πλέον τρομακτική. Το σκεπτικό ήταν ότι όποιος συμμετείχε θα έπρεπε σε διάστημα 50 ημερών να πραγματοποιήσει σειρά δοκιμασιών κυρίως αυτοτραυματισμού, όπως το χαράκωμα με ξυράφι, φτάνοντας έως την 50ή ημέρα, κατά την οποία ο παίκτης καλούνταν να αυτοκτονήσει. Για καθεμιά από τις προηγούμενες δοκιμασίες έπρεπε να στέλνει στον «διαχειριστή» μια φωτογραφία, ενώ αν δεν το έκανε δεχόταν απειλές ότι θα τον κυνηγήσουν εφόσον είχαν τα στοιχεία του. Με την «Μπλε Φάλαινα», η οποία εκτιμάται ότι ξεκίνησε από τη Ρωσία, φαίνεται ότι συνδέεται και η αυτοκτονία ενός 15χρονου κοριτσιού στην Κατερίνη. Η δοκιμασία του πνιγμού ή της λιποθυμίας μεταδόθηκε αστραπιαία. Για να νιώσουν ένα αίσθημα ευφορίας, τα παιδιά είτε δοκίμαζαν να πνίξουν φίλους τους ή τους ασκούσαν μεγάλη πίεση στο στήθος, πρακτικές οι οποίες έχουν ήδη συνδεθεί με θανάτους ανηλίκων. Μια απλή αναζήτηση στο Ιντερνετ για το πώς  παίζεται η συγκεκριμένη πρόκληση, εμφανίζει πάνω από 790 εκατ. αποτελέσματα. Επικίνδυνη από τους ειδικούς -αν και όχι θανατηφόρα- χαρακτηρίζεται και η δοκιμασία του αλατιού και του πάγου, που θέλει τον παίκτη να βάζει πάνω στο δέρμα του αλάτι και πάγο, ο συνδυασμός των οποίων προκαλεί εγκαύματα και να τα κρατά πάνω του όσο περισσότερο χρόνο αντέχει.

Κατά διαστήματα τις παρέες των ανηλίκων έχουν απασχολήσει και άλλες «προκλήσεις», όπως η κατανάλωση κανέλας ή καυτερής πιπεριάς και στη συνέχεια γάλακτος ακόμα και η... εισπνοή προφυλακτικών μέσω της μύτης. Σε όλες τις δοκιμασίες βέβαια αναπόσπαστο στοιχείο είναι η ανάρτηση βίντεο στο Διαδίκτυο.
Αυτή την περίοδο μια άλλη «πρόκληση», αρκετά επικίνδυνη έχει κάνει την εμφάνισή της. Πρόκειται για το «kiki challenge», το οποίο είναι εμπνευσμένο από τραγούδι του ράπερ Drake. Οσοι το αποπειρώνται, καλούνται να ανοίξουν την πόρτα του αυτοκινήτου, να βγουν έξω όσο αυτό είναι εν κινήσει και να χορέψουν στον ρυθμό του τραγουδιού. Οπως έχει γραφτεί και σε διεθνή μέσα ενημέρωσης, αποτέλεσμα είναι συχνά οι επίδοξοι χορευτές να βρίσκονται σε κολόνες, να πέφτουν ακόμα και να παρασύρονται από άλλα οχήματα. Η «δοκιμασία» έχει ήδη βρει μιμητές και μεταξύ διασήμων.

«Ζουν στο ίντερνετ»

«Οι περισσότερες απ’ αυτές τις δοκιμασίες είναι βέβαιο ότι ξεκινούν από άτομα διαταραγμένα. Εκτιμούμε ότι είναι πιθανό να πρόκειται για ανθρώπους οι οποίοι στερούνται αποδοχής στον πραγματικό κόσμο και, δεδομένου ότι είναι προβληματικοί, ξεκινούν αυτά τα επικίνδυνα παιχνίδια προκειμένου να αισθανθούν κυρίαρχοι» εξηγεί ο κ. Κορμάς.

Οσο για τα παιδιά που συμμετέχουν, ειδικά στις δοκιμασίες, οι οποίες είναι επικίνδυνες για τη ζωή τους, ο ίδιος επισημαίνει ότι «πολλά απ’ αυτά ζουν περισσότερο στο Διαδίκτυο απ’ ό,τι στον πραγματικό κόσμο. Αισθάνονται μοναξιά και απομόνωση. Ενδεχομένως να μην έχουν πολλούς φίλους και να προσπαθούν με αυτόν τον τρόπο να γίνουν δημοφιλείς. Σε κάθε περίπτωση πρόκειται για μια κραυγή αγωνίας από μέρους τους».

Ο κ. Κορμάς, πάντως, είναι κάθετος σε ό,τι αφορά στους διάσημους που παίρνουν μέρος σ’ αυτές τις δοκιμασίες: «Ορισμένοι απ’ αυτούς αποτελούν ο καθένας για τον δικό του λόγο πρότυπα για τα παιδιά σε ευαίσθητες ηλικίες. Θα πρέπει να γνωρίζουν ότι η συμπεριφορά τους θα υιοθετηθεί από αρκετά απ’ αυτά, ενδεχομένως και με τους χειρότερους όρους. Ειδικά για το kiki challenge θα έπρεπε να υπάρξει μια δημόσια σύσταση από την Τροχαία πριν θρηνήσουμε θύματα. Εδώ ελαφρά ατυχήματα είχαμε ακόμα και με το παιχνίδι αναζήτησης των Pokemon» σημειώνει. Μέχρις στιγμής, πάντως, η Διεύθυνση Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος της Ελληνικής Αστυνομίας δεν έχει λάβει καταγγελίες για συμμετοχή παιδιών σε επικίνδυνες προκλήσεις. Πηγές της Διεύθυνσης, πάντως, επισημαίνουν ότι αμέσως μόλις γίνει μια καταγγελία, αυτή διερευνάται, ενώ μόνο πέρυσι ενημερώθηκαν περισσότεροι από 40.000 γονείς για την ενασχόληση των παιδιών με το Διαδίκτυο.

Να σημειωθεί ότι η χώρα μας παρουσιάζει ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά υπερβολικής χρήσης του Ιντερνετ από παιδιά, ενώ όλο και περισσότερα εμφανίζουν συμπτώματα εθισμού. Σύμφωνα με τα στοιχεία της γραμμής Βοήθειας Help-Line (210-6007686) του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου, το 2017 μία στις τρεις κλήσεις που δέχτηκε η γραμμή αφορούσε περιστατικά υπερβολικής ενασχόλησης παιδιών με το Διαδίκτυο ή με διαδικτυακά παιχνίδια, «γεγονός που έρχεται να υπογραμμίσει για άλλη μια φορά την ανάγκη ευαισθητοποίησης και αφύπνισης ανήλικων και ενήλικων χρηστών». Πιο συγκεκριμένα από τις 1.640 κλήσεις που δέχτηκε η γραμμή κατά τη διάρκεια του προηγούμενου έτους, το 33% αφορούσε σε θέματα εξάρτησης. Η πλειονότητα των κλήσεων (62%) προήλθε από ενήλικες, κυρίως γονείς, που επικοινώνησαν ζητώντας οδηγίες και συμβουλές.

Η επικοινωνία και ο διάλογος με τα παιδιά είναι αυτό που οι ειδικοί θεωρούν «κλειδί» για την αποφυγή πολλών διαδικτυακών κινδύνων, αν και αναγνωρίζουν ότι δεν πρόκειται πάντα για μια εύκολη διαδικασία, ειδικά στην εφηβική ηλικία. Θεωρούν ιδιαίτερα σημαντικό οι γονείς να επιμένουν στον διάλογο ακόμα και στις περιπτώσεις που πιστεύουν ότι τα παιδιά αποφεύγουν τις συνομιλίες μαζί τους, τονίζοντας ότι ακούν, ακόμα κι αν δεν το δείχνουν. Ειδικότερα σε ό,τι αφορά τις διαδικτυακές προκλήσεις, επισημαίνουν ότι θα πρέπει να προσπαθήσουν να τα κάνουν να σκεφτούν και μόνα τους τους κινδύνους που μπορεί να κρύβονται πίσω από μια «δοκιμασία». Τονίζουν ότι όσο δύσκολο κι αν είναι να πάρεις πληροφορίες από έναν έφηβο για τη ζωή του, η προσπάθεια δεν θα πρέπει να σταματά, ενώ προτείνουν οι ερωτήσεις τους να αφορούν στη ζωή και στα προβλήματα των φίλων τους, καθώς συχνά τα παιδιά μιλούν πιο εύκολα για τον φιλικό τους κύκλο απ’ ό,τι για τον εαυτό τους.