15 Αυγούστου: Ο τορπιλισμός του καταδρομικού «Έλλη»

«Απόφασίς μου εις αντίστασιν μέχρις εσχάτων. Διστακτικοί εις τούτο οι Υπουργοί» (12.8.1940). «Όλοι φοβούνται. Μόνος εγώ ενεργώ» (13.8.1940). «Τορπιλλισμός “Έλλης”...» (15.8.1940). «Τώρα όλοι πέρα πέρα μαζί μου». «Ο Θεός βοηθός». Αυτά είναι τα γραφόμενα στο ημερολόγιο του Ιωάννη Μεταξά. «Πράξις εγκληματική» γράφει το «'Εθνος». Αγωνία για το αύριο, πόνος, φόβος και ηρωισμός διέπει το φρόνημα των Ελλήνων. Είμαστε στην αυγή του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.

Πώς φτάσαμε στη βύθιση

Αρχές Ιουλίου 1940: Ο Χίτλερ διαβεβαιώνει τον Τσιάνο ότι η Μεσόγειος και το Αιγαίο αποτελούν ζωτικό χώρο της Ιταλίας, στον οποίο η Γερμανία δεν επρόκειτο να επέμβει. Και επισήμως, λοιπόν, η Ελλάδα θεωρείται από τις δυνάμεις του Άξονα σφαίρα επιρροής των Ιταλών.

Τον Αύγουστο αρχίζει συντονισμένη επίθεση του ιταλικού Τύπου κατά της χώρας μας και σειρά προκλητικών ενεργειών εναντίον ελληνικών πλοίων. Κατά τον Ιταλό πρέσβη στην Αθήνα, Γκράτσι, οι ενέργειες αυτές οφείλονται σε πρωτοβουλίες του Τσιάνο και του διοικητή των Δωδεκανήσων Ντε Βέκι, ο οποίος ήταν πεπεισμένος ότι το βρετανικό ναυτικό χρησιμοποιούσε τα ελληνικά νησιά και τα πλοία.

Στις 14 Αυγούστου, οι ιταλικές εφημερίδες κατηγορούν την ελληνική κυβέρνηση για τον φόνο του Αλβανού ληστή Νταούτ Χότζα, επιτιθέμενες κατά του βασιλιά Γεωργίου και του «amletico» Μεταξά.

Η ημέρα του τορπιλισμού

Στις 15 Αυγούστου, οι προκλήσεις της γείτονος φτάνουν στον ύψιστο βαθμό κλιμάκωσης και θράσους. Η Τήνος ετοιμαζόταν να υποδεχτεί τους χιλιάδες πιστούς στην εκκλησία της Μεγαλόχαρης, για την εορτή του Δεκαπενταύγουστου. Το καταδρομικό «Έλλη» είχε γίνει πόλος έλξης για τους επισκέπτες. Στο κατάστρωμα, ναύτες και αξιωματικοί ντυμένοι με στολές «εξόδου».

Οι δείκτες του ρολογιού δείχνουν 8.20 το πρωί. Το πλήρωμα του ιταλικού υποβρυχίου «Delfino» λαμβάνει το σήμα: «Βυθίσατε το “Έλλη”». 8.25: Ξαφνικά όλα παγώνουν και άπαντες σιωπούν. «Τορπίλη ακριβώς στη μέση!». Η τορπίλη 053 Whitehead Fiume πλησίαζε. Η τρομακτική έκρηξη σήκωσε το πλοίο στον αέρα, κόβοντάς το στα δύο. Άνδρες στη θάλασσα, κραυγές, πόνος, νεκροί.

Εν τω μεταξύ, άλλες δύο τορπίλες εξερράγησαν πάνω στον λιμενοβραχίονα, έχοντας προφανώς ως στόχο τα επιβατηγά που βρίσκονταν μέσα στο λιμάνι της Τήνου, τα «Έλση» και «Έσπερος». Προφανώς, επρόκειτο για τρομοκρατική ενέργεια. Γρήγορα διαπιστώνεται ότι τορπίλη έχει πλήξει το «Έλλη» στο μέσον του δεξιού τμήματος της, κάτω από το λεβητοστάσιο το οποίο εξερράγη. Από τύχη δεν συμβαίνει το ίδιο και στην κοντινή αποθήκη πυρομαχικών, ενδεχόμενο που θα είχε ολέθριες συνέπειες για όλη τη Χώρα της Τήνου.

Σε μια πολεμική ενέργεια, λοιπόν, κατά του ελληνικού λαού, ενώ η Ελλάδα τιμούσε την κοίμηση της Θεοτόκου και τη μετάστασή της στους Ουρανούς, το ιταλικό υποβρύχιο «Delfino», τορπιλίζει το καταδρομικό «Έλλη», που είχε αγκυροβολήσει στο λιμάνι της Τήνου.

Υπερήφανο και σημαιοστολισμένο, το «Έλλη» και το μαρτυρικό πλήρωμά του, πριν από 79 χρόνια, πέφτουν από το άνανδρο χτύπημα των ιταλικών δυνάμεων, εισερχόμενοι στο Πάνθεον των ηρώων του έθνους. Αθάνατοι!

Ωστόσο, το φρόνημα των Ελλήνων δεν κάμπτεται ούτε τότε. Ο Μεταξάς σε διαβεβαίωση του προς την αγγλική κυβέρνηση, απηχώντας τη λαϊκή βούληση, υποστηρίζει: «Είμαστε αποφασισμένοι να αντισταθούμε σε κάθε επιβουλή του Άξονα κατά της Ελλάδος. Προτιμούμε την καταστροφή της χώρας από την ταπείνωσή της».

Ποιο ήταν το «Έλλη»

Σύμφωνα με τη Wikipedia, ναυπηγήθηκε το 1912–1913 στις HΠA για λογαριασμό της κινεζικής κυβέρνησης με το όνομα «Fei-Hung», όμως η παραγγελία ακυρώθηκε λόγω εθνικιστικής επανάστασης που ξέσπασε στην Κίνα την περίοδο εκείνη. 

Αγοράστηκε τελικά από την ελληνική κυβέρνηση το 1914. Το 1917 κατασχέθηκε από τους Γάλλους μαζί με τα υπόλοιπα πλοία του ελληνικού στόλου. Έλαβε μέρος στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο υπό γαλλική σημαία και στη συνέχεια υπό ελληνική κατα τη Μικρασιατική Εκστρατεία.

Υποβλήθηκε σε μετασκευή ευρείας κλίμακας στη Γαλλία από το 1925 έως το 1927, η οποία άλλαξε ριζικά τον ρόλο και την εμφάνιση του πλοίου. Απο ελαφρύ καταδρομικό σε ελαφρύ ναρκοθετικό καταδρομικό, με δυνατότητα ταχείας πόντισης 100 ναρκών και με αναβαθμισμένο πυροβολικό κατά πλοίων και αεροσκαφών καθώς και με υιοθέτηση 2 τορπιλοσωλήνων των 18''.