Ο θρύλος του Λάμπρου Κατσώνη επιστρέφει στη Σκιάθο

Κολύμπησε 9 ώρες μέσα στη θάλασσα που ξερνούσε τα πτώματα των συντρόφων του κι έφτασε στις ακτές της Σκιάθου, ενώ το υποβρύχιο στο οποίο υπηρετούσε, το θρυλικό «Υ1 Λάμπρος Κατσώνης» βυθιζόταν, χτυπημένο από το γερμανικό ανθυποβρυχιακό UJ-2101-το πρώην ελληνικό ναρκαλιευτικό-ναρκοθετικό «Στρυμών». 

Ήταν 14 Σεπτεμβρίου του 1943 και ο ύπαρχος του πλοίου, Ηλίας Τσουκαλάς ήταν ο μοναδικός αξιωματικός που σώθηκε, μαζί με δύο υπαξιωματικούς, τον υποκελευστή Τάσο Τσίγκο, με τον οποίο έφτασαν κολυμπώντας στην ακτή Καστρονησίων της Σκιάθου και τον ναύκληρο Αντώνη Αντωνίου, που βγήκε στα ανοιχτά του Πηλίου.

Εκείνη την μοιραία νύχτα σκοτώθηκαν 32 αξιωματικοί και ναύτες, μαζί με τον κυβερνήτη, Βασίλη Λάσκο, ενώ 17 μέλη του πληρώματος -οι περισσότεροι τραυματισμένοι- αιχμαλωτίστηκαν από τον εχθρό. Στον Ηλία Τσουκαλά και στο υποβρύχιο «Κατσώνης» που έγραψε μια από τις πιο ηρωικές σελίδες της ιστορίας του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού, είναι αφιερωμένες οι τριήμερες εκδηλώσεις που ξεκινούν αύριο στην Σκιάθο.

Ο δήμος Σκιάθου τιμά την 76^η επέτειο της βύθισης του υποβρυχίου και σε συνεργασία με την Διοίκηση Υποβρυχίων, διοργανώνει ομιλίες, προβολές, την έκθεση «Τα καΐκια που πληγώναμε» με το Μουσείο Ναυτικής και Πολιτιστικής Παράδοσης, ενώ την Κυριακή το πρωί μετά την επιμνημόσυνη δέηση και την κατάθεση στεφάνων στο μνημείο των πεσόντων θα αποδοθούν τιμές στο στίγμα του ναυαγίου, στο οποίο προσκεκλημένοι θα φτάσουν με καΐκι.

Αξιωματικός ευφυής, με μυαλό μαθηματικό και κρίση κοφτερή, με θάρρος και υψηλό αίσθημα του καθήκοντος, ο Ηλίας Τσουκαλάς, εγκατέλειψε τελευταίος το βυθιζόμενο πλοίο, αφού πρώτα βοήθησε όσους είχαν εγκλωβιστεί σε αυτό. Την συγκλονιστική μαρτυρία της περιπέτειας και της δραματικής βύθισης του υποβρυχίου, την έγραψε μόλις λίγα χρόνια μετά σε ένα βιβλίο, το οποίο πέρσι έκανε την Ζ΄ έκδοση από την Υπηρεσία Ιστορίας Ναυτικού. Η πρώτη του έκδοση ήταν το 1951, κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Ίκαρος» και όπως αποκαλύπτει στο ethnos.gr, η κόρη του, γνωστή δημοσιογράφος, Μπήλιω Τσουκαλά, το εξώφυλλο και την προμετωπίδα φιλοτέχνησε ο σπουδαίος ζωγράφος, καθηγητής στη Σχολή Καλών Τεχνών κι ένας από τους επιφανέστερους Έλληνες καλλιτέχνες του 20^ου αιώνα, Γιάννης Μόραλης, εγκαινιάζοντας έτσι την συνεργασία του με τον συγκεκριμένο εκδοτικό οίκο.

«Ο πατέρας μου έγραψε το βιβλίο αυτό, εξιστορώντας όλα όσα έζησε χωρίς να υποκύψει στο συναίσθημα, με θαυμαστή ακρίβεια, ζωντάνια, σφρίγος. Χωρίς κομπασμό για τις ηρωικές πράξεις ή υπεροψία για τα δραματικά γεγονότα που περιγράφονται, αλλά με ψυχραιμία, ακόμη και χιούμορ και αυτοσαρκασμό. Στόχος του ήταν να αφηγηθεί τι συνέβη τότε και όχι να προβάλλει τον εαυτό του ως ήρωα», μας λέει η Μπ. Τσουκαλά, που θα είναι το Σάββατο από τους βασικούς ομιλητές της εκδήλωσης, η οποία με τίτλο «Κατσώνης, 76 χρόνια μετά, ανάδυση από τα βάθη της μνήμης», φιλοξενείται στην Αίθουσα του Δημοτικού Συμβουλίου Σκιάθου. Θα μιλήσουν ακόμη ο υποναύαρχος Μηχανικών, Γιώργος Μπαμπλένης, διευθυντής Εξοπλισμού του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού και ο πλοίαρχος, Κωνσταντίνος Κοντογιαννάκος, διοικητής υποβρυχίων. Μαζί τους και ο Στέλιος Ευσταθόπουλος, παραγωγός του ντοκιμαντέρ «Υ1-Στη σιωπή του Βυθού», που ολοκληρώνεται, σε συνεργασία με την Μπήλιω Τσουκαλά και με πηγή έμπνευσης το βιβλίο του πατέρα της. Το ντοκιμαντέρ θα προβληθεί από την ΕΡΤ το 2020, ενώ η ίδια ομάδα παραγωγής ανέλαβε για λογαριασμό του δήμου Σκιάθου την παραγωγή ενός φιλμ διάρκειας 30 λεπτών, που έχει θέμα την διάσωση των ναυαγών του υποβρυχίου και την πορεία τους από την Σκιάθο.

Ο 29χρονος Ηλίας Τσουκαλάς -που ήταν και πρωταθλητής κολύμβησης- και ο Τάσος Τσίγκρος κολυμπούσαν για 9 ολόκληρες ώρες. «Η θάλασσα ήταν ζεστή, είχα καλή φυσική κατάσταση και ήμουν ερωτευμένος με μια κοπέλα, για χάρη της οποίας ήθελα να βγω ζωντανός και να γυρίσω πίσω», εξομολογήθηκε αργότερα στην κόρη του. Οι δύο άντρες βγήκαν στην ακτή Καστρονησίων και ανεβαίνοντας μια ρεματιά, έφτασαν στο σπίτι του μπαρμπα-Ζαμπούρα, όπου έμειναν για λίγες ώρες. Εκεί, έφαγαν, κοιμήθηκαν για να ξεκουραστούν και αναχώρησαν. Ο Ηλίας Τσουκαλάς ήθελε να φτάσει στην βάση των υποβρυχίων στην Βηρυτό, αλλά για να το πετύχει αυτό έπρεπε να φύγει από το νησί. Κατάφερε να περάσει απέναντι στην παραλία Κουλούρι στο Πήλιο, που βρίσκεται στα όρια των νομών Μαγνησίας-Λάρισας, αλλά εκεί εγκλωβίστηκε για περίπου 40 μέρες. Επιβιβάστηκε σε μια βενζινοκίνητη βάρκα και με μεγάλες δυσκολίες έφτασε στα τουρκικά παράλια. Από εκεί πέρασε στη Συρία και μετά στο Λίβανο.

Γόνος ναυτικής οικογένειας από την Ζάκυνθο -ο πατέρας του Πελοπίδας όπως και ο θείος του Λυκούργος ήταν αξιωματικοί του πολεμικού ναυτικού-, ο Ηλίας Τσουκαλάς αποφοίτησε πρώτος σε σειρά επιτυχίας από το Πρακτικό Τμήμα της Βαρβάκειου Πρυτύπου Σχολής το 1931 και τον ίδιο χρόνο εισήχθη στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων. Αποστρατεύτηκε εθελούσια το 1956 σε ηλικία μόλις 42 χρόνων, αλλά παρέμεινε ένας θρύλος για το πολεμικό ναυτικό μέχρι το θάνατό του το 2000, αλλά και μέχρι σήμερα. «Ο ήρωας ύπαρχος του Κατσώνη. Που με το παράδειγμά του ενέπνεε και καθοδηγούσε -και ακόμη εμπνέει και καθοδηγεί το φρόνημα των ανδρών του ελληνικού ναυτικού», λέει με συγκίνηση η Μπήλιω Τσουκαλά.