Μεγάλες ανακαλύψεις: Οι Έλληνες που λύνουν τα μυστήρια του Διαστήματος

Ένα «όσκαρ» επιστήμης για τις μαύρες τρύπες και μια σπουδαία ανακάλυψη στο Σύμπαν έγιναν αντικείμενο συζήτησης παγκοσμίως τις τελευταίες μέρες. Τ

α επιτεύγματα αυτά φέρουν ελληνική υπογραφή και προστίθενται στον κατάλογο των επιτυχιών που έχουν οι Ελληνες επιστήμονες στην εξερεύνηση του Διαστήματος. Τον γύρο του κόσμου έκανε πριν από λίγα 24ωρα η είδηση ότι ανακαλύφθηκε νερό σε έναν εξωπλανήτη ο οποίος έχει χαρακτηριστικά παρόμοια με αυτά της Γης και, άρα, παρουσιάζει αυξημένες πιθανότητες να διαθέτει κάποιες μορφές ζωής έστω και σε μικροβιακό επίπεδο.

Η ανακάλυψη έγινε από ομάδα με επικεφαλής τον Αγγελο Τσιάρα, ερευνητή του Τμήματος Φυσικής και Αστρονομίας του Πανεπιστημιακού Κολεγίου του Λονδίνου (UCL). Ο Ελληνας επιστήμονας και η ομάδα του μελέτησαν με τη βοήθεια του διαστημικού τηλεσκοπίου Hubble έναν εξωπλανήτη που βρίσκεται σε απόσταση 110 ετών φωτός από εμάς, στον αστερισμό του Λέοντα.

Ο K2-18b, όπως είναι η κωδική ονομασία του, εντοπίστηκε το 2015 από το διαστημικό τηλεσκόπιο Kepler. Πρόκειται για έναν βραχώδη πλανήτη με μάζα περίπου οκτώ φορές μεγαλύτερη από αυτή της Γης. Bρίσκεται στην αποκαλούμενη «κατοικήσιμη ζώνη» του συστήματος του, δηλαδή σε απόσταση τέτοια από το μητρικό του άστρο ώστε οι συνθήκες που υπάρχουν σε αυτόν να είναι (θεωρητικώς τουλάχιστον) φιλικές στη ζωή. Ενας βραχώδης πλανήτης όπως η Γη που βρίσκεται στην κατοικήσιμη ζώνη είναι λογικό ότι θα τραβούσε το ενδιαφέρον.

Η ομάδα του κ. Τσιάρα αποφάσισε να μελετήσει τον Κ2-18b και κατάφερε να εντοπίσει στην ατμόσφαιρά του υδρατμούς. Προς το παρόν δεν μπορεί να προσδιοριστεί αν το νερό βρίσκεται σε υγρή μορφή στην επιφάνεια ή μόνο στην ατμόσφαιρα, αλλά η ανακάλυψη, έτσι και αλλιώς, δεν είναι μόνο σημαντική, αλλά και ιστορική, αφού είναι η πρώτη φορά που εντοπίζεται το νερό σε πλανήτη κατοικήσιμης ζώνης. Οπως είναι ευκόλως κατανοητό, η επιστημονική κοινότητα θα συνεχίσει να μελετά τον Κ2-18b για να εντοπίσει πιθανά ίχνη ζωής. Ο Αγγελος Τσιάρας αποφοίτησε από το Τμήμα Φυσικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και πήρε το διδακτορικό του στην Αστρονομία από το UCL, ειδικευόμενος στις ατμόσφαιρες εξωπλανητών.

Το «Όσκαρ»

Λίγες μέρες πριν από την ανακάλυψη του εξωπλανήτη που διαθέτει νερό, τα ελληνικά επιστημονικά… χρώματα είχαν καταγράψει άλλη μια επιτυχία, αφού το φετινό Βραβείο Breakthrough Φυσικής πήρε η ομάδα που κατάφερε να καταγράψει για πρώτη φορά μια φωτογραφία από μια μαύρη τρύπα. Στην ερευνητική ομάδα συμμετείχε ο καθηγητής Aστρονομίας του Πανεπιστημίου της Αριζόνα, Δημήτρης Ψάλτης, ο οποίος είχε, μάλιστα, καθοριστική συμβολή στο επίτευγμα.

Ο θεσμός των βραβείων Breakthrough ξεκίνησε το 2012 από τον Ρωσοαμερικανό δισεκατομμυριούχοεξ αυτών συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο ύψους 3 εκατ. δολαρίων! Ο Δημήτρης Ψάλτης πήρε το πτυχίο Φυσικής από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Εκανε το διδακτορικό του στο Πανεπιστήμιο του Ιλινόι και υπήρξε μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Κέντρο Αστροφυσικής Χάρβαρντ - Σμιθσόνιαν, στο Πανεπιστήμιο ΜΙΤ και στο Ινστιτούτο Προωθημένων Μελετών του Πανεπιστημίου Πρίνστον. Είναι καθηγητής Αστρονομίας και Φυσικής στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνα όπου διδάσκει από το 2003.

Τέσσερα έτη φωτός μακριά

Μια επίσης σημαντική ανακάλυψη που κέρδισε τα φώτα της δημοσιότητας ήταν ο εντοπισμός ενός πλανήτη που κινείται γύρω από το κοντινότερο στην Γη άστρο, τον Εγγύτατο του Κενταύρου, που βρίσκεται σε απόσταση περίπου τεσσάρων ετών φωτός από εμάς. Ερευνητική ομάδα στην οποία συμμετείχε ο δρ Γιάννης Τσάπρας, αστροφυσικός στο Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης, εντόπισε τον Proxima b, έναν πλανήτη που βρίσκεται εντός της κατοικήσιμης ζώνης του συστήματός του και είναι πιθανότατα βραχώδης.

Ηδη πολλές ερευνητικές ομάδες κάνουν προσπάθεια να αποκρυπτογραφήσουν τις γεωατμοσφαιρικές συνθήκες του Proxima b, ευελπιστώντας ότι είναι φιλικός στη ζωή. Ο δρ Γιάννης Τσάπρας έχει MSc στη Ραδιοαστρονομία από το Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ και PhD στην Αστρονομία από το Πανεπιστήμιο του Αγίου Ανδρέα στη Σκωτία. Είναι αστροφυσικός στο Astronomisches Rechen-Institut, που αποτελεί μέρος του Κέντρου Αστρονομίας του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης.

«Θα ψάξουμε και για άλλους τέτοιους πλανήτες»

Ο Αγγελος Τσιάρας μίλησε στο «Εθνος της Κυριακής» για την ανακάλυψη της ομάδας του: «Είναι η πρώτη ανακάλυψη νερού σε έναν πλανήτη με θερμοκρασία κατάλληλη για τη δημιουργία ωκεανών στην επιφάνειά του. Η πρώτη ανακάλυψη νερού σε εξωπλανήτη έγινε πριν από 12 χρόνια στην ατμόσφαιρα ενός αερίου γίγαντα πλανήτη. Από τότε ξεκίνησαν οι προσπάθειες για την ανακάλυψη νερού σε μικρότερους πλανήτες, με στέρεη επιφάνεια, όπου θα μπορούσαν να δημιουργηθούν ωκεανοί. Πιστεύαμε ότι τέτοιοι πλανήτες υπάρχουν, αλλά δεν ήμασταν σίγουροι.

Σήμερα, με την ανακάλυψη αυτή, οι προσδοκίες μας γίνονται πραγματικότητα. Στο άμεσο μέλλον θα ψάξουμε και για άλλους τέτοιους πλανήτες. Εφόσον υπάρχει ένας, γιατί να μην υπάρχουν και άλλοι; Φυσικά η ανακάλυψή μας δεν οδηγεί στο συμπέρασμα ότι μπορούμε να ζήσουμε σε αυτόν τον πλανήτη. Είναι όμως ο καταλληλότερος υποψήφιος μέχρι τώρα. Σε μερικά χρόνια, οι παρατηρήσεις θα μας δείξουν αν έχει και άλλα απαραίτητα συστατικά για τη ζωή, όπως είναι για παράδειγμα ο άνθρακας! Ελπίζω πως στις επόμενες δεκαετίες θα μάθουμε πολύ περισσότερα, όπως το εάν υπάρχουν σημάδια ζωής!».