Οι συστάσεις του υπουργείου Υγείας για τη διατροφή στα νηπιαγωγεία

Το διαιτολόγιο που προσφέρεται σε βρέφη και νήπια στους δημόσιους και ιδιωτικούς, βρεφονηπιακούς και παιδικούς σταθμούς της χώρας, καθορίζει το υπουργείο Υγείας, λαμβάνοντας υπόψη ότι οι ορθές διατροφικές συνήθειες διαμορφώνονται τα πρώτα χρόνια της ζωής.

Τα διαιτολόγια, που σχεδιάστηκαν από την Εθνική Επιτροπή Διατροφικής Πολιτικής, βασίζονται στο Μεσογειακό πρότυπο διατροφής και έχουν συνταχθεί σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και τις εθνικές διατροφικές συστάσεις, όπως αυτές ορίζονται στον Εθνικό Διατροφικό Οδηγό για Βρέφη, Παιδιά και Εφήβους.

Δόθηκε ιδιαίτερη σημασία στην επιλογή τροφίμων που είναι φρέσκα, μη επεξεργασμένα και έχουν χαμηλή περιεκτικότητα σε νάτριο, σάκχαρα και λιπαρά, δεδομένου ότι η συχνή πρόσληψη αυτών των συστατικών έχει σχετιστεί με την εμφάνιση προβλημάτων υγείας όπως παχυσαρκία, καρδιαγγειακά νοσήματα και σακχαρώδης διαβήτης.

Στοιχεία για την διατροφή των παιδιών

Το υπουργείο Υγείας ζήτησε από όλους τους δημόσιους και ιδιωτικούς βρεφικούς, βρεφονηπιακούς και παιδικούς σταθμούς να καταθέσουν στοιχεία αναφορικά με τη διατροφή των παιδιών. Έως σήμερα έχουν αποστείλει στοιχεία, σταθμοί από 130 Δήμους, οι οποίοι κατά το περσινό έτος φιλοξενούσαν συνολικά 40.589 παιδιά (7.315 βρέφη και 33.274 νήπια). Επίσης στοιχεία απέστειλαν και 37 ιδιωτικοί σταθμοί που φιλοξενούσαν συνολικά 1.438 παιδιά. Τα σημαντικότερα ευρήματα της ανάλυσης των στοιχείων δείχνουν ότι το σύνολο των σταθμών που παρέχει γεύματα στα παιδιά έχει στο πρόγραμμα διατροφής καθημερινά φρέσκα φρούτα και γαλακτοκομικά, τηρώντας τις σχετικές συστάσεις που προβλέπουν καθημερινή κατανάλωση τουλάχιστον μιας μερίδας από αυτές τις ομάδες τροφίμων. Η πλειονότητα των σταθμών (~85%) ακολουθεί το πρότυπο εβδομαδιαίας κατανομής που προτείνεται στις υγειονομικές διατάξεις για τα διαιτολόγια των νηπίων και στηρίζεται στο μεσογειακό διατροφικό πρότυπο, παρέχοντας τουλάχιστον 1 φορά/εβδ ψάρι, 1 φορά/εβδ όσπρια, 1 φορά/εβδ λαδερά λαχανικά, 1 φορά/εβδ κοτόπουλο και 1 φορά/εβδ κόκκινο κρέας. Τα περισσότερα διαιτολόγια περιλαμβάνουν δύο μερίδες την ημέρα δημητριακών ή αμύλου (ψωμί, δημητριακά, πατάτες, ρύζι, ζυμαρικά κλπ), ποσότητα που ανταποκρίνεται στις συστάσεις.

Όμως, ενώ τόσο οι υγειονομικές διατάξεις όσο και οι εθνικές διατροφικές συστάσεις τονίζουν την προτίμηση σε δημητριακά και προϊόντα ολικής άλεσης, μόνο το 14% των σταθμών δίνει καθημερινά κάποιο προϊόν ολικής άλεσης (κυρίως ψωμί ολικής άλεσης). Ενώ προτείνεται η καθημερινή κατανάλωση 1 μερίδας λαχανικού την ημέρα (εξαίρεση αποτελεί η μέρα που ως κυρίως γεύμα είναι τα όσπρια), η εν λόγω σύσταση τηρείται μόνο από το 60% των σταθμών, ενώ το 28% παρέχει λαχανικά μόνο 1-2 φορές την εβδομάδα. Αν και οι υγειονομικές διατάξεις συστήνουν την αποφυγή των τροφίμων που περιέχουν πρόσθετη ζάχαρη, φάνηκε ότι μόνο το 53% των σταθμών δεν περιλαμβάνουν τέτοιες τροφές στα διαιτολόγια τους. Το 33% των σταθμών προσφέρει κάποιο γλύκισμα τουλάχιστον 2 φορές την εβδομάδα, με περισσότερο συχνά τρόφιμα τις βρεφικές κρέμες (μπισκοτόκρεμες, φαρίν λακτέ), το τυποποιημένο κέικ, τα μπισκότα και τα τσουρέκια. Από τα ανωτέρω αποτελέσματα, προκύπτει ότι ένα μεγάλο μέρος των βρεφικών, βρεφονηπιακών και παιδικών σταθμών έχει καταφέρει να συμμορφωθεί με τις συστάσεις των πρόσφατων υγειονομικών διατάξεων, όμως, υπάρχει η δυνατότητα περαιτέρω βελτίωσης.

Διατροφικές συστάσεις

Από την κατηγορία των δημητριακών και ψωμιού να προτιμώνται προϊόντα ολικής άλεσης, ώστε να εξασφαλίζεται η επαρκής πρόσληψη φυτικών ινών από τα παιδιά. Το μεσημεριανό γεύμα να περιλαμβάνει καθημερινά μία μερίδα λαχανικού, είτε ως ωμή σαλάτα (π.χ. ντομάτα, αγγούρι, λάχανο), είτε ως βραστά (π.χ. μπρόκολο) ή μαγειρεμένα λαχανικά (π.χ. φασολάκια, μπριάμ) προτιμώντας τα λαχανικά εποχής. Επισημαίνεται ότι, τα βρέφη και νήπια έχουν έμφυτες προτιμήσεις για τις γλυκές και τις αλμυρές γεύσεις και απέχθεια για τις πικρές γεύσεις. Όμως, οι προτιμήσεις για υγιεινές τροφές μπορούν να καλλιεργηθούν και η επαναλαμβανόμενη χορήγηση ποικιλίας λαχανικών στις μικρές ηλικίες έχει αποδειχτεί ότι αυξάνει μακροπρόθεσμα την προτίμηση για τα λαχανικά που αποτελούν μια από τις βασικές ομάδες τροφίμων της παραδοσιακής Μεσογειακής Διατροφής. Εξάλλου, ένα βρέφος ή μικρό παιδί μπορεί να χρειαστεί να λάβει μια νέα γεύση τουλάχιστον 8 έως 10 φορές πριν από την τελική αποδοχή της.

Επιπλέον θα πρέπει να λαμβάνεται ιδιαίτερη μέριμνα για τη μη χορήγηση ειδών διατροφής που περιέχουν συντηρητικές χρωστικές, τεχνητές γλυκαντικές ουσίες, αυξημένη περιεκτικότητα σε ζάχαρη ή σε αλάτι. Στο μαγείρεμα θα πρέπει να χρησιμοποιείται αποκλειστικά ελαιόλαδο το οποίο συστήνεται να προστίθεται στο τέλος του μαγειρέματος. Επίσης θα πρέπει να χρησιμοποιείται όσο το δυνατόν λιγότερο αλάτι, το οποίο συστήνεται να είναι ιωδιούχο. Δεν επιτρέπεται η χορήγηση αναψυκτικών, συσκευασμένων χυμών εμπορίου, αλλαντικών και προπαρασκευασμένων προϊόντων κρέατος.

Διατροφή βρεφών

Αναφορικά με τα τρόφιμα που προσφέρονται στα βρέφη (6-18 μηνών) επισημαίνεται η σημασία της προσαρμογής της υφής στις αναπτυξιακές δυνατότητες του βρέφους. Σύμφωνα με τις «Συστάσεις για την εισαγωγή στερεών τροφών στον 1ο χρόνο της ζωής» η πολτοποίηση των τροφών συνίσταται να έχει σταματήσει μέχρι τον 10ο μήνα ζωής και οι αλεσμένες τροφές να αντικατασταθούν σταδιακά από ψιλοκομμένες και εν συνεχεία από μικρά κομμάτια που το βρέφος θα μπορεί να πιάσει και με τα χέρια του.

Η παράταση της πολτοποίησης μετά την ηλικία αυτή έχει διαπιστωθεί ότι αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης προβλημάτων μάσησης και κατάποσης των στερεών τροφών μετά τον 1ο χρόνο ζωής, γεγονός που θα δυσκολέψει σημαντικά τη μετάβαση του παιδιού στο κανονικό φαγητό. Επιπλέον, τα βρέφη από την ηλικία των 12 μηνών θα πρέπει να πίνουν κατά κύριο λόγο από φλιτζάνι ή εκπαιδευτικό κύπελλο και όχι από μπιμπερό. Σύμφωνα με το σχετικά (5), κατά τον 1ο χρόνο της ζωής τα βρέφη δεν πρέπει να καταναλώνουν φρέσκο, μη τροποποιημένο γάλα εμπορίου, αλάτι και τρόφιμα που το περιέχουν, ζάχαρη και τρόφιμα που την περιέχουν, μέλι, χυμούς φρούτων, φρουτοποτά, αναψυκτικά, τσάι και άλλα αφεψήματα, ολόκληρους ξηρούς καρπούς ή ολόκληρα στρογγυλά φρούτα. Τέλος, τονίζεται ότι τα βρέφη πρέπει να σιτίζονται σε καθιστή αναπαυτική θέση, σε ασφαλές περιβάλλον και με τα κατάλληλα σκεύη για την ηλικία τους και πάντα υπό την επίβλεψη ενήλικα. Η ώρα του φαγητού θα πρέπει να είναι ευχάριστη, να επιτρέπεται στο βρέφος να πειραματίζεται με τις νέες τροφές και να τρώει μόνο του ανάλογα με τις αναπτυξιακές του δυνατότητες.