Από τον Αλέκο Παπαδόπουλο στον Βασίλη Κικίλια, ένα τσιγάρο δρόμος

Ήταν κοντά στο 2001 όταν ο τότε υπουργός Υγείας επί κυβερνήσεως Σημίτη Αλέκος Παπαδόπουλος επιχείρησε να εφαρμόσει για πρώτη φορά τον αντικαπνιστικό νόμο στην Ελλάδα. Περίπου 18-19 χρόνια μετά η απαγόρευση του καπνίσματος εξακολουθεί να αποτελεί ένα εγχείρημα που στο τέλος είναι άγνωστο εάν θα εφαρμοσθεί πλήρως, με πρόστιμα ή δίχως.

Ο Νόμος Παπαδόπουλου

Ο Αλέκος Παπαδόπουλος ήταν ο πρώτος υπουργός Υγείας που επιχείρησε να βάλει τέλος στο κάπνισμα στους δημόσιους χώρους, όντας μάλιστα και ο ίδιος βαρύς καπνιστής. Η είδηση είχε πέσει τότε σαν …βόμβα στα δημοσιογραφικά γραφεία ειδικά των ιατρικών συντακτών καθώς αποτελούσε κάτι πρωτόγνωρο για την ελληνική κοινωνία. Άλλωστε μόλις έναν χρόνο πριν η τότε κραταιά Ολυμπιακή Αεροπορία είχε απαγορεύσει το κάπνισμα μέσα στα αεροπλάνα, αφού μέχρι τότε επικρατούσε ….καπνικός πόλεμος μέσα στα αεροσκάφη.

Ο ίδιος ο Αλέκος Παπαδόπουλος είχε φροντίσει πάντως να διαρρεύσει νωρίτερα την είδηση για την πρόθεσή του να υιοθετήσει αντικαπνιστικό νόμο, προκειμένου να καμφθούν οι όποιες αντιδράσεις. Οι παλαιοί συντάκτες που κάλυπταν το ρεπορτάζ του υπουργείου Υγείας, θυμούνται ακόμη ότι ανακοίνωσε την απαγόρευση του καπνίσματος, σβήνοντας για τελευταία φορά όπως είχε πει το δικό του τσιγάρο μέσα στην αίθουσα των συνεντεύξεων στον ισόγειο χώρο του υπουργείου Υγείας.

Προς στιγμήν επικράτησε σοκ… στους παρευρισκόμενος δημοσιογράφους που και οι ίδιοι έσπευσαν να σβήσουν τα τσιγάρα τους που είχαν ανάψει λίγο νωρίτερα με την έναρξη της συνέντευξης Τύπου από τον Αλέκο Παπαδόπουλο. Ο νόμος ψηφίστηκε και προέβλεπε απαγόρευση του καπνίσματος σε πρώτη φάση στις δημόσιες υπηρεσίες, στα νοσοκομεία φυσικά, στους σταθμούς των τραίνων κ.λ.π. Λιγους μήνες μετά, επεκτάθηκε και στα καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος. Μία έκφραση που μέχιρ τότε δεν ήτα ιδιατερως γνωστή στο κοινό.

Ποια είναι τα καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος, είχαν σπεύσει να ρωτήσουν οι δημοσιογράφοι τον τότε υφυπουργό Έκτορα Νασιώκα που είχε αναλάβει το δύσκολο έργο της εφαρμογής του νόμου. «Τα πάντα» είχε ανταπαντήσει ο ίδιος συμπληρώνοντας: «δηλαδή μπαρ, εστιατόρια, καφετέριες κ.λπ.».

Τα γέλια που είχαν ακουστεί τότε στο πηγαδάκι στο υπουργείο Υγείας, δικαίωσαν τελικώς όσους από την αρχή πίστευαν ότι ο αντικαπνιστικός νόμος δεν θα εφαρμοσθεί ποτέ στην Ελλάδα. Όπερ και εγένετο. Ο Αλέκος Παπαδόπουλος αποχώρησε από το τότε κυβερνητικό σχήμα (13 Ιουνίου 2002) χωρίς να κατορθώσει να εφαρμόσει τον νόμο παρά τις πιέσεις που ασκούνταν από το τότε πρωθυπουργικό περιβάλλον, όπως μεταφέρουν στο ethnos.gr ισχυρά πρόσωπα της τότε κυβέρνησης.

Ο Νόμος Αβραμόπουλου

Μετά την τετραετία κυβερνήσεως ΠΑΣΟΚ, αναλαμβάνει τα ηνία της χώρας η κυβέρνηση Κ. Καραμανλή  (2004 και 2007). Ο πρώτος υπουργός Υγείας Νικήτας Κακλαμάνης, ως μάλλον γνώστης της ελληνικής κουλτούρας, απέφυγε να ασχοληθεί με το κάπνισμα. Όχι όμως και ο αντικαταστάτης του Δημήτρης Αβραμόπουλος που ανέλαβε τον Φεβρουάριο του 2006. Μέχρι το τέλος της θητείας του (7 Οκτωβρίου 2009) ο κ. Αβραμόπουλος προσπάθησε με κάθε τρόπο να εφαρμόσει τον δικό του αντικαπνιστικό νόμο που προέβλεπε επίσης πρόστιμα. Ωστόσο ούτε αυτός ο νόμος διείσδυσε ποτέ στην ελληνική πραγματικότητα, παρότι ο τότε υπουργός Υγείας είχε γεμίσει με συνθήματα και τεραστίων διαστάσεων αφίσες όλη την Αθήνα με το σύνθημα: «Η Ελλάδα σβήνει το τσιγάρο». Τελικά ούτε με τον δικό του νόμο οι Έλληνες έσβησαν το τσιγάρο.

Ο Νόμος της Μαριλίζας Ξενογιαννακοπούλου

Μετά τον Δημήτρη Αβραμόπουλο έφθασε στο υπουργείο Υγείας -με τις ίδιες …αντικαπνιστικές προθέσεις -η Μαριλίζα Ξενογιαννακοπούλου (7 Οκτωβρίου 2009 - 7 Σεπτεμβρίου 2010 -Κυβέρνηση Γ. Παπανδρέου 2009).

Η ίδια είχε δηλώσει ότι θα συνέχιζε την εφαρμογή του Νόμου Αβραμόπουλου παροτρύνοντας μάλιστα τους καπνιστές να βγαίνουν έξω από τα κτίρια για να καπνίσουν φλερτάροντας ταυτόχρονα με τους άλλους καπνίζοντες, κάνοντας όπως είχε πει… «smirting». Μία σύμπτυξη των λέξεων Smoking και flirting. Τελικά όμως ούτε το… φλέρτ ήταν αρκετά ελκυστικό για να κόψουν δημοσίως το κάπνισμα οι Έλληνες.

Ο Νόμος Λοβέρδου και το «τσιγαρόσημο»

Με αντίστοιχη αισιοδοξία έφθασε στο υπουργείο Υγείας και ο Ανδρέας Λοβέρδος (7 Σεπτεμβρίου 2010 -17 Μαΐου 2012). Από τα πρώτα πράγματα που έσπευσε να εφαρμόσει ήταν ο αντικαπνιστικός νόμος. Ένας νέος νόμος που ψηφίστηκε στη Βουλή και προέβλεπε μάλιστα αυστηρά πρόστιμα για τα μπαρ, τις καφετέριες, τα εστιατόρια κ.λ.π. Μετά από αλλεπάλληλες αντιδράσεις των καταστηματαρχών που απειλούσαν με συνεχείς κινητοποιήσεις, ο Ανδρέας Λοβέρδος υπέκυψε και προχώρησε σε εξαιρέσεις.

Άφησε απ’ έξω από τον νόμο με διορθωτικές νομοθετικές  ρυθμίσεις τα casino ενώ προέβλεψε και τη διαμόρφωση ειδικών χώρων καπνιζόντων για τα μπουζούκια, ορίζοντας συγκεκριμένα τετραγωνικά μέτρα για την κάθε πλευρά (καπνίζοντες και μη καπνίζοντες).

Όμως το πρωτοποριακό του Νόμου Λοβέρδου ήταν άλλο: είχε προβλέψει το περιβόητο «τσιγαρόσημο». Ένα ειδικό τέλος που μπορούσαν να πληρώνουν οι ιδιοκτήτες καταστημάτων υγειονομικού ενδιαφέροντος προκειμένου το μπαρ τους ή η καφετέρια τους να μετατραπεί σε χώρο καπνιζόντων. Είχε μάλιστα εκδοθεί και ειδικό αυτοκόλλητο το οποίο τοποθετούνταν στο εξωτερικό τζάμι των καταστημάτων. Έτσι οι επισκέπτες γνώριζαν εάν επιτρεπόταν ή όχι το τσιγάρο.

Με βάση τους υπολογισμούς Λοβέρδου, με το «τσιγαρόσημο» τα ταμεία του κράτους θα γέμιζαν με κοντά 50 εκατ. ευρώ ετησίως, τα οποία θα δίνονταν για δομές υγείας. Ακόμη όμως και αυτό το ευφάνταστο κόλπο, γρήγορα ατόνησε. Το κάπνισμα άρχισε να επεκτείνεται από το ένα μαγαζί στο άλλο, χωρίς ποτέ να εφαρμοσθεί ο νόμος.

Ο αντικαπνιστικός Ξανθού

Ο υπουργός Υγείας της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ Ανδρέας Ξανθός επιχείρησε επίσης να εφαρμόσει αντικαπνιστικό νόμο, υπενθυμίζοντας συχνά πυκνά τι προέβλεπε ειδικά για τα πρόστιμα. Μάλιστα με εγκύκλιό του απαγορεύτηκε το τσιγάρο και στους οδηγούς αυτοκινήτων όταν μεταφέρουν παιδιά κάτω των 12 ετών. Μία ρύθμιση που ενείχε τσουχτερά πρόστιμα. Παρά τις όποιες προθέσεις όμως του Ανδρέα Ξανθού, δεν ήταν στις προθέσεις της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ να προτάξει τον αντικαπνιστικό νόμο. Άλλωστε υπήρχε και υπάρχει πάντα ο κίνδυνος- όπως λένε οι καταστηματάρχες- να μπει λουκέτο σε πολλά νυχτερινά μαγαζιά λόγω της απαγόρευσης. Και κάπως έτσι μπήκαν στο συρτάρι οι έλεγχοι.

Ο νόμος Κικίλια

Τα πράγματα όμως με την κυβέρνηση Μητσοτάκη φαντάζουν κάπως διαφορετικά. Ο ίδιος ο πρωθυπουργός είναι μανιώδης αντικαπνιστής και επιχειρεί με κάθε τρόπο να εφαρμοσθεί ο νέος νόμος. Από την άλλη, και ο Βασίλης Κικίλιας ως πρώην αθλητής και λάτρης της υγιεινής ζωής, δηλώνει αποφασισμένος να τον εφαρμόσει. Η πρόθεσή του να κάνει οτιδήποτε χρειασθεί διεφάνη και από την τοποθέτησή του ότι «ακόμη και θερμάστρες θα επιδοτήσει» στα καταστήματα προκειμένου να μην επιτρέπουν μέσα το κάπνισμα και να προτρέπουν τους πελάτες τους να βγαίνουν στους εξωτερικούς χώρους.

Ο νόμος Κικίλια αναμένεται να τεθεί σε πλήρη εφαρμογή στις 19 Νοεμβρίου οπότε και θα αρχίσει η επιβολή προστίμων. Η αισιοδοξία Κικίλια πάντως ότι θα τηρηθεί ο νόμος ακόμη και στα μπουζούκια, όπου όπως είπε: «θα ακούμε τον Αντώνη χωρίς τσιγάρο» (εννοώντας τον Αντώνη Ρέμο), παραμένει άγνωστο εάν στην πράξη θα ισχύσει. Άλλωστε είναι γνωστό ότι ο ελληνικός λαός είναι απείθαρχος...