Το εξώδικο της Λ. Μενδώνη στο «Έθνος» και η αποκατάσταση της αλήθειας

Σε άρθρο που δηµοσιεύτηκε στο «Εθνος» της 15ης/11/2018, µε τίτλο «Η επιλεκτική αµνησία της κυρίας Μενδώνη», και στο οποίο θέταµε µια σειρά από ερωτήµατα, µας απαντά η πρώην γ.γ. του υπουργείου Πολιτισµού µε 17σέλιδο εξώδικο που απέστειλε στην εφηµερίδα και τη συντάκτρια του άρθρου Ναταλί Χατζηαντωνίου.

Ειδικότερα, αναφερόµενη στο δηµοσίευµά µας, η κυρία Λίνα Μενδώνη εκθέτει στο εξώδικό της τα εξής:

• Ότι το έργο είχε προγραµµατιστεί να ολοκληρωθεί µε το τέλος της προγραµµατικής περιόδου του ΕΣΠΑ 2007-2013, η οποία ήταν γνωστό ότι θα παρατεινόταν µέχρι την 31η/12/2015.
• Ότι το δηµοσίευµά µας επικαλείται δηµοσιεύµατα του ∆εκεµβρίου 2012, τα οποία αναφέρονται σε δηλώσεις του αναπληρωτή υπουργού Παιδείας και Θρησκευµάτων, Πολιτισµού και Αθλητισµού και δικές της, ότι το έργο επρόκειτο να ολοκληρωθεί το 2013. Οµως δεν αναφέρει ότι υπήρχαν άλλα δηµοσιεύµατα της ίδιας περιόδου, που αναφέρονται σε δηλώσεις των ανωτέρω ότι το έργο του Αρχαιολογικού Κτηµατολογίου επρόκειτο να ολοκληρωθεί στο τέλος της προγραµµατικής περιόδου του ΕΣΠΑ 2007-2013, δηλαδή το 2015.
• Ότι ο διεθνής ανοιχτός διαγωνισµός για το υποέργο «Υλοποίηση Αρχαιολογικού Κτηµατολογίου: Εργασίες ψηφιοποίησης (σάρωση, γεωαναφορά, διανυσµατοποίηση), εργασίες εντοπισµού ακινήτων/χώρων/µνηµείων και εργασίες πεδίου», που προκηρύχθηκε το 2012 µε την υπ' αριθµ. ΥΠΑΙΘΠΑ/Γ∆ΑΠΚ/ ∆ΑΑΠ/140969/43369/1722/17-12- 2012 (Α∆Α Β4ΜΡΓ-ΡΗΟ) απόφαση του αναπληρωτή υπουργού Παιδείας Θρησκευµάτων - Πολιτισµού και Αθλητισµού, µαταιώθηκε µε την ΥΠΠΟΑ/Γ∆ΑΠΚ/ ∆ΑΑΠ/253492/137560/2023/23-12 -2013 (Α∆Α ΒΛΓΦΓ-ΥΕΧ) απόφαση του υπουργού Πολιτισµού, κατόπιν εισηγήσεως της αρµόδιας υπηρεσίας του υπουργείου, και συγκεκριµένα της ∆ιεύθυνσης Απαλλοτριώσεων και Ακίνητης Περιουσίας (∆ΑΑΠ), η οποία, σύµφωνα µε τον τότε ισχύοντα οργανισµό του υπουργείου, υπαγόταν στη Γενική ∆ιεύθυνση Αρχαιοτήτων και Κληρονοµιάς.
• Ότι και οι δύο ανωτέρω αποφάσεις (όπως και όλες οι σχετικές µε το Αρχαιολογικό Κτηµατολόγιο πράξεις που απαιτούσαν υπογραφή γενικής γραµµατέως και υπουργού) συνυπογράφονται από την τότε γενική διευθύντρια και από το 2015 µέχρι και σήµερα γενική γραµµατέα του υπουργείου Πολιτισµού, κυρία Μαρία Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη, η οποία προφανώς είχε πλήρη γνώση των διαδικασιών, καθώς η ∆ΑΑΠ ανήκε στην αρµοδιότητά της.
• Ότι κατόπιν της ακυρώσεως του διεθνούς διαγωνισµού το 2013 ήταν εύλογη η ανησυχία πως η χρηµατοδότηση του Αρχαιολογικού Κτηµατολογίου ετίθετο εν αµφιβόλω, ανησυχία η οποία αποτυπώθηκε σε µερίδα του Τύπου. Ως εκ τούτου, ήταν λογικό να τονιστεί από την πλευρά της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου ότι το «ΕΣΠΑ δεν χάνεται», όπως και δεν χάθηκε, καθώς η ηµεροµηνία ολοκλήρωσης του προγράµµατος ΕΣΠΑ 2007-2013 ήταν η 31η/12/2015.
• Ότι τα έργα υλοποιούνται από τις υπηρεσίες των υπουργείων. Οι υπηρεσίες, πάντα µέσα στο πλαίσιο των νόµων και των διαδικασιών της ΕΕ, εισηγούνται στην εκάστοτε πολιτική ηγεσία. Καθήκον των πολιτικών προϊσταµένων είναι να ενισχύουν και να συντονίζουν τις υπηρεσίες. Η ανανέωση των συµβάσεων της µίας ή της άλλης εταιρείας γίνεται από τις αρµόδιες υπηρεσίες ή κατόπιν εισηγήσεως των αρµοδίων υπηρεσιών µε βάση το εκάστοτε ισχύον θεσµικό πλαίσιο.
• Ότι ο φορέας υλοποίησης του έργου «Απλοποίηση των ∆ιαδικασιών του Υπουργείου Πολιτισµού» ήταν η ΚτΠ ΑΕ, µέσω προγραµµατικής σύµβασης µε το υπουργείο Πολιτισµού. Εποµένως, αναθέτουσα αρχή δεν ήταν το υπουργείο Πολιτισµού, αλλά η ΚτΠ ΑΕ, η οποία επέλεξε µε βάση τις οριζόµενες διαδικασίες ως ανάδοχο εταιρεία την Planet. Επιπροσθέτως, ότι τη δεύτερη εταιρεία που αναφέρουµε στο δηµοσίευµά µας (Iknowhow) τη γνωρίζει κατ’ όνοµα µόνον και µέσα από τα επίσηµα έγγραφα των υπηρεσιών του υπουργείου.

Επίσης, ότι η µόνη αλήθεια είναι πως το 2015 παραδόθηκε η α’ φάση του έργου του Αρχαιολογικού Κτηµατολογίου µε την ολοκλήρωση του υποέργου 
«Ολοκληρωµένο Πληροφοριακό Σύστηµα Αρχαιολογικού Κτηµατολογίου», η οποία και παρελήφθη βάσει της υπ’ αριθµ. ΥΠΠΟΑ/Γ∆ΑΠΚ/∆∆ΕΑΜΤΠΠΑ/ Τ∆ΕΑΜΑΚ/327768/193416/9078/ 1108/25.11.2015, Α∆Α: 6Υ∆24653Π4-ΠΜ1 απόφασης του υπουργού Πολιτισµού και Αθλητισµού.

• Ότι, αν το έργο ήταν προβληµατικό, πώς και γιατί παρελήφθη από την τότε πολιτική ηγεσία; Σηµειωτέον ότι η υπουργική απόφαση για την παραλαβή του έργου συνυπογράφεται από τη νυν γενική γραµµατέα, Μαρία Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη, η οποία ως γενική διευθύντρια µέχρι τον Οκτώβριο 2014 γνώριζε την όλη πορεία του έργου.
• Ότι ο ακυρωθείς διεθνής διαγωνισµός επαναπροκηρύχθηκε δυνάµει της ΥΠΠΟΑ/Γ∆ΑΠΚ/∆ΑΑΠ/204706/120309 /1047/12.09.2014 (Α∆Α 77ΑΓΓ-Π14). Ο διαγωνισµός κατακυρώθηκε µε την υπ’ αριθµ. ΥΠΠΟΑ/Γ∆ΑΠΚ/∆∆ΕΑΜΤ Π Π Α / Τ ∆ Ε Α ΜΑ Κ / 2 0 8 0 2 6 /134044/4709/1381/2.6.2017 απόφαση του υπουργού Πολιτισµού και Αθλητισµού. Η σχετική σύµβαση υπεγράφη στις 3/7/2017, µε διάρκεια 10 ηµερολογιακούς µήνες. Εύλογο είναι το ερώτηµα γιατί χρειάστηκαν τρία χρόνια σχεδόν για να προχωρήσει η διαδικασία ενός διεθνούς διαγωνισµού και µάλιστα 10µηνης διάρκειας.
• Ότι το δηµοσίευµά µας, αν και σκοπός του ήταν, όπως προκύπτει, να «απαντήσει» στο άρθρο της στα «Νέα», δεν δίνει καµία απάντηση στο συγκεκριµένο ερώτηµα, που διατύπωσε ευθέως στο άρθρο της, γιατί δηλαδή µεσολάβησε καθυστέρηση περίπου τριών ετών για την κατακύρωση του διαγωνισµού. Επιπροσθέτως, αν δεν µεσολαβούσαν µήνες απραξίας, το 2015, και ο διεθνής διαγωνισµός διενεργείτο σε λογικά χρονικά πλαίσια, το έργο του Αρχαιολογικού Κτηµατολογίου θα µπορούσε να έχει ολοκληρωθεί εντός των ορίων της προγραµµατικής περιόδου του ΕΣΠΑ 2007-2013.

Ως προς το έργο της απλοποίησης των διαδικασιών, ότι εντάχθηκε για διαχειριστικούς λόγους στις δύο προγραµµατικές περιόδους 2007-2013 και 2014-2020, η κυρία Μενδώνη διευκρινίζει ότι στο άρθρο της στα «Νέα» αναφέρει ότι «το έργο ξεκίνησε το 2011» και δεν αναφέρει ότι το έργο εντάχθηκε στο ΕΣΠΑ το 2011. Ισχυρίζεται, δε, ότι, προφανώς για να ενταχθεί το 2013, απαιτήθηκε συστηµατική προετοιµασία και συνεργασία των αρµοδίων υπηρεσιών του υπουργείου µε την ΚτΠ ΑΕ. Το έργο ανέβηκε στο G-Cloud το 2016. Η αξία του αναφέρεται ρητά στην ιστοσελίδα της ΚτΠ ΑΕ.

Ενώ δαπανήθηκαν δεκάδες χιλιάδες ευρώ για την υλοποίηση ενός έργου που εξυπηρετεί τον πολίτη και µειώνει τη γραφειοκρατία, το υπουργείο Πολιτισµού δεν το χρησιµοποιεί.

• Ότι στο δηµοσίευµά µας γίνεται, τάχα, συστηµατική προσπάθεια µε εκφράσεις, όπως «διαβολική σύµπτωση;», να τη συνδέσουµε µε εταιρείες και ταυτόχρονα µε γεγονότα, που δεν ήταν της δικής της αρµοδιότητας ή σφαίρας επιρροής.

Για τον λόγο αυτό, η κυρία Μενδώνη, µε το εξώδικό της, µας ζητά να ανακαλέσουµε:

• Ότι είχε οποιαδήποτε σχέση µε οποιαδήποτε εταιρεία που ανέλαβε έργα στο υπουργείο Πολιτισµού, και δη αυτά που αφορούν την υλοποίηση του Αρχαιολογικού Κτηµατολογίου και της απλοποίησης των διοικητικών διαδικασιών, και ότι είχε ανάµειξη στην ανανέωση ή µη των σχετικών συµβάσεων πέραν όσων ο νόµος ορίζει.  
• Ότι οι αναφορές της νυν υπουργού Πολιτισµού Μυρσίνης Ζορµπά για τα ως άνω έργα αφορούν το πρόσωπό της και τη θητεία της στο υπουργείο Πολιτισµού. 
• Ότι δεν προχώρησε σωστά η υλοποίηση των έργων, στον βαθµό που αφορά στο πλαίσιο άσκησης των αρµοδιοτήτων της ως γενικής γραµµατέως.
• Ότι η ίδια δεν είχε την παραµικρή σχέση µε το γεγονός ότι η Κοινωνία της Πληροφορίας ΑΕ, ως φορέας υλοποίησης του έργου «Απλοποίηση των ∆ιαδικασιών του Υπουργείου Πολιτισµού» µέσω προγραµµατικής σύµβασης µε το υπουργείο Πολιτισµού, επέλεξε µε βάση τις υφιστάµενες διαδικασίες ως ανάδοχο την εταιρεία Planet και ότι δήθεν αναθέτουσα αρχή ήταν το υπουργείο Πολιτισµού, ενώ ήταν η ΚτΠ ΑΕ

Η απάντηση του «Έθνους»

Προφανώς, το δηµοσίευµά µας δεν είχε σκοπό να πλήξει, ούτε να αµφισβητήσει την προσωπικότητα της κυρίας Λ. Μενδώνη, ούτε αναφερόταν σε κανένα σηµείο σε αυτήν ως πρόσωπο. Επίσης, σε κανένα σηµείο δεν ισχυρίζεται, ούτε αφήνει υπόνοιες για κάποια προσωπική σχέση της κυρίας Λ. Μενδώνη µε τις εταιρείες που είχαν αναλάβει τα έργα, αλλά αναφερόταν στη σχέση που απέρρεε εκ της θέσεώς της ως γ.γ. του υπουργείου Πολιτισµού, µε αρµοδιότητα για όλα τα έργα ΕΣΠΑ του υπουργείου Πολιτισµού.

Και σίγουρα δεν αναφέραµε ως «αναθέτουσα αρχή» για το έργο της απλοποίησης διαδικασιών το ΥΠΠΟΑ, αφού η ακριβής αναφορά στο άρθρο µας ήταν «τα δύο σχετικά υποέργα ως ΕΣΠΑ για το υπουργείο Πολιτισµού ξεκίνησαν αρχικά από την Κοινωνία της Πληροφορίας το 2013 (και όχι το 2011, όπως ισχυρίζεται) και, καθώς δεν ολοκληρώθηκαν ούτε αυτά το 2015, εντάχθηκαν και στο ΕΣΠΑ 2014-2020 έπειτα από πλήθος τροποποιήσεων».

Από κει και πέρα, όµως, η κριτική σε πρόσωπα που ασκούν ή άσκησαν δηµόσιο λειτούργηµα και υπόκεινται στον κοινωνικό έλεγχο είναι όχι απλώς δικαίωµα αλλά υποχρέωση του δηµοσιογράφου. Η έκφραση γνώµης επί πολιτικών επιλογών, πράξεων και παραλείψεων αποτελεί αναφαίρετο δικαίωµα και έκφανση της ελευθερίας έκφρασης, αλλά και υποχρέωση των ΜΜΕ.

Το άρθρο µας κάνει αυτό ακριβώς: ασκεί κριτική και θέτει ερωτήµατα µε αφορµή ένα άρθρο της κυρίας Λ. Μενδώνη που τέθηκε στον δηµόσιο διάλογο (δηµοσιεύτηκε στην εφηµερίδα «Τα Νέα» στις 13/11/2018) σχετικά µε την πορεία ψηφιακών έργων ΕΣΠΑ του υπουργείου Πολιτισµού, και δη του Αρχαιολογικού Κτηµατολογίου (στο οποίο η κυρία Λ. Μενδώνη ήταν, επιπλέον, «συντονίστρια έργου»), για τα οποία το «Εθνος» έχει δηµοσιεύσει σειρά από ρεπορτάζ µε στοιχεία για τα προβλήµατα και τις δυσλειτουργίες που παρουσιάζουν.

Η κυρία Λ. Μενδώνη, ως πολιτικό πρόσωπο που άσκησε δηµόσια διοίκηση επί σειρά ετών, δεν µπορεί να θεωρεί ότι εξαιρείται από την άσκηση δηµόσιας κριτικής για τις απόψεις που διατυπώνει. ∆εν µπορεί, δηλαδή, να υπάρχουν δύο µέτρα και δύο σταθµά: όταν αρθρογραφεί η κυρία Μενδώνη, να συµφωνούµε όλοι ότι µπορεί -και πολύ καλά κάνει- να ασκεί ελεύθερα κριτική, και µάλιστα οξεία, αλλά όταν αρθρογραφεί άλλος (εν προκειµένω το «Εθνος») για να της ασκήσει κριτική, να θεωρείται «δόλια ενέργεια» και «προσβολή προσωπικότητας» και να απαντιέται µε εξώδικο.

Κάτι τέτοιο θα µπορούσε να εκληφθεί και ως απόπειρα φίµωσης του δηµοσιογραφικού µας λόγου, προκειµένου να σταµατήσουµε τη διενεργούµενη έρευνα και τη δηµοσιοποίηση στοιχείων για τα έργα αυτά.Για να µπούµε και στην ουσία όµως: τα όσα αναφέρονται στο επίµαχο δηµοσίευµα σε καµία περίπτωση δεν αποτελούν «αναληθείς και ανυπόστατους ισχυρισµούς».

Το αποδεικνύει το ίδιο το εξώδικο, στις 17 σελίδες του οποίου η κυρία Λ. Μενδώνη δεν διαψεύδει στην ουσία κανένα από τα στοιχεία που παρατίθενται (άλλωστε, είναι όλα τεκµηριωµένα µε έγγραφα διαθέσιµα στον οποιονδήποτε στη «∆ιαύγεια»), τουναντίον φαίνεται να παραπέµπει σε ευθύνες τρίτων, λ.χ. των υπηρεσιών του ΥΠΠΟΑ.

Βέβαια και εδώ υπάρχει ένα ζήτηµα: προφανώς οι υπηρεσίες του ΥΠΠΟΑ είχαν και έχουν την πρώτιστη διοικητική ευθύνη, όµως δεν υπάρχει πολιτική ευθύνη στις πολιτικές ηγεσίες; Είναι κάπως περίεργη η συλλογιστική της κυρίας Λ. Μενδώνη ότι, για ό,τι αφορά το διάστηµα πριν από το 2015, η όποια καθυστέρηση ή δυσλειτουργία βαρύνει τις υπηρεσίες και όχι την τότε πολιτική ηγεσία, ενώ από το 2015 και µετά όλες οι καθυστερήσεις οφείλονται στην πολιτική ηγεσία του ΥΠΠΟΑ. Για εµάς τους δηµοσιογράφους, όµως, που δεν έχουµε δύο µέτρα και δύο σταθµά, οι πολιτικές ηγεσίες φέρουν εξίσου ευθύνες, είτε ήταν πριν το 2015 είτε µετά.

Πολιτική ευθύνη φέρει και η νυν υπουργός κυρία Ζορµπά να φέρει στο φως τις αποδείξεις για τις «γκρίζες ζώνες» και τη «φαυλότητα» που κατήγγειλε για ψηφιακά έργα του ΥΠΠΟΑ. Μάλιστα, απορούµε γιατί η κυρία Λ. Μενδώνη ζητά από εµάς να «απολογηθούµε» ή να ερµηνεύσουµε δηλώσεις της κυρίας Ζορµπά, αντί να το ζητά από την ίδια την υπουργό.

Στο δικό µας άρθρο, πάντως, δεν αποδώσαµε ευθύνες ούτε σε πρόσωπα ούτε σε «θητείες» στο ΥΠΠΟ, απλώς µεταφέραµε τις δηλώσεις της κυρίας Ζορµπά για «ευθύνες που θα διερευνηθούν».

Σε κάθε περίπτωση, οι διαρκείς τροποποιήσεις, οι καθυστερήσεις, οι παρατάσεις συµβάσεων σε ανάδοχες εταιρείες και ο κίνδυνος µη ολοκλήρωσης κάποιων από τα ψηφιακά έργα του υπουργείου Πολιτισµού, που σχεδιάστηκαν και ανακοινώθηκαν το 2011 και το 2012, είναι γεγονός που αποδεικνύεται τόσο από τα αναρτηµένα στη «∆ιαύγεια» έγγραφα όσο και στην πράξη.

Το Αρχαιολογικό Κτηµατολόγιο, που σύµφωνα µε τον σχεδιασµό θα ολοκληρωνόταν το αργότερο το 2015, παρουσιάστηκε σε στελέχη του ΥΠΠΟ µόλις τον Νοέµβριο του 2018 – και βέβαια καµία πρόσβαση των πολιτών σε αυτό (που ήταν βασικός στόχος του έργου, σύµφωνα µε τον σχεδιασµό του) δεν έχει υπάρξει, ούτε έχει εξαγγελθεί χρονοδιάγραµµα για κάτι τέτοιο.

Να το δούµε αναλυτικά; Το έργο αυτό κατακυρώθηκε το 2012 (Α∆Α: Β4ΜΛΓΒΑΙ) στην ένωση εταιρειών «VELTI – I know How ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΑΕ – ΤΕΛΕΝΑΒΙΣ» και θα έπρεπε να είχε υλοποιηθεί εντός 15 µηνών (έως 31/3/2014). Ωστόσο, έπειτα από 4 τροποποιητικές πράξεις παράτασης (στις 31/3/2014 για 2,5 µήνες, στις 16/6/2014 για 4 µήνες, στις 30/10/2014 για 3 µήνες, στις 23/1/2015 για 2 µήνες), ανήλθε σε διάρκεια 27 µηνών. Μάλιστα, η τέταρτη παράταση του έργου υπογράφηκε µόλις δύο ηµέρες πριν από τη διενέργεια των εθνικών εκλογών της 25ης Ιανουαρίου 2015. Εντυπωσιακό είναι, επίσης, το γεγονός ότι στην πρώτη τροποποίηση της σύµβασης για το έργο αυτό (όπως έχει αναρτηθεί στο ΚΗΜ∆ΗΣ ΕΣΗ∆ΗΣ:14SYMV0 02128134) καταργήθηκε ο όρος που προέβλεπε ότι «αν ο ανάδοχος δεν παραδώσει έγκαιρα συµβατικές υπηρεσίες (…) κηρύσσεται έκπτωτος». Ούτε για αυτό υπάρχουν πολιτικές ευθύνες;

Αρνούµαστε ότι θίξαµε ή αφήσαµε υπόνοιες για το πρόσωπο της κυρίας Μενδώνη. Αλλά δεν θα παραιτηθούµε σε καµία περίπτωση από το δικαίωµά µας να ασκούµε τεκµηριωµένη κριτική στις πράξεις και στις παραλείψεις και να υπενθυµίζουµε την πολιτική ευθύνη των εκάστοτε πολιτικών ηγεσιών, όσο κι αν αυτό, όπως φαίνεται, ενοχλεί.