Ασυνόδευτοι πρόσφυγες: Μόνο 1 στους 3 φιλοξενείται σε κατάλληλες δομές

Εκατοντάδες παιδιά βρίσκονται στοιβαγμένα σε κρατητήρια αστυνομικών τμημάτων, μαζί με ενήλικες κρατούμενους του κοινού ποινικού δικαίου. Πολλά άλλα δίνουν αγώνα επιβίωσης σε άθλιες συνθήκες στα hot spots των νησιών και σε μη διαχωρισμένες ζώνες σε κέντρα φιλοξενίας στην ενδοχώρα. Ανήλικοι σε «γκρίζες» περιοχές φιλοξενίας, όπως καταλήψεις και διαμερίσματα με ενήλικες που δεν είναι κηδεμόνες τους, απροσδιόριστος αριθμός παιδιών άστεγων στο δρόμο ή αγνώστου διαμονής.

Πάνω από 5.000 ασυνόδευτοι ανήλικοι πρόσφυγες διαμένουν σήμερα στη χώρα μια μόλις το 1/3 απ’  αυτούς διαμένουν σε κατάλληλες ή αξιοπρεπείς και ανεκτές συνθήκες φιλοξενίας. Η εικόνα απέχει πολύ από το χαρακτηριστεί ικανοποιητική, και η αλλαγή της αποτελεί στόχο του συνολικού κυβερνητικού σχεδίου με τίτλο «Κανένα παιδί μόνο», που μπαίνει μπροστά, με επιβλέποντα και συντονιστή τον ίδιο τον πρωθυπουργό, Κυριάκο Μητσοτάκη.

Ειδικές δομές φιλοξενίας, νομοθετικός προσδιορισμός του χαρακτηρισμού «ασυνόδευτος ανήλικος», κατοχύρωση δικαιώματος αιτούντος άσυλο, θωράκιση δικαιωμάτων και παραδειγματική τιμωρία όσων τα εκμεταλλεύονται, αποτελούν ορισμένα από τα μέτρα του σχεδίου, που θα εφαρμοστεί σε συνεργασία με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες και άλλες διεθνείς οργανώσεις, με επικεφαλής της Εθνική Συντονίστρια Ανηλίκων, Ειρήνη Αγαπηδάκη και την ενεργή στήριξη της κοινωνίας των πολιτών, με πρώτο εθελοντή τον Απόστολο Δοξιάδη.
«Ουσιαστικά πρόκειται για ένα πρόγραμμα – ομπρέλα, κάτω από το οποίο θα ενταχθούμε όλες οι αρμόδιες συνεργαζόμενες υπηρεσίες και φορείς, προκειμένου να υπάρχει συνέργεια και ενιαίος συντονισμός», εξήγησε στο ethnos.gr ο πρόεδρος του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΕΚΚΕ), Περικλής Τζιάρας.

Η ζοφερή σημερινή εικόνα

Ο συνολικός εκτιμώμενος αριθμός ασυνόδευτων ανήλικων προσφύγων σήμερα στην Ελλάδα φτάνει τα 5.162 άτομα, σύμφωνα με το τελευταίο επικαιροποιημένο δελτίο του ΕΚΚΕ. Στη συντριπτική τους πλειονότητα είναι αγόρια (93,1%) και άνω των 14 ετών (92,3%). Το 43% είναι υπήκοοι Αφγανιστάν, το 24% Πακιστάν, το 10% Συρίας και 24% άλλων χωρών.

Κάτι περισσότερο από το 1/3 (συνολικά 1.836 παιδιά) διαμένουν σε κατάλληλες δομές (στις 49 δομές μακροχρόνιας φιλοξενίας, σε 20 διαμερίσματα υποστηριζόμενης αυτόνομης διαβίωσης, σε 14 ξενοδοχεία προσωρινής φιλοξενίας και σε 10 safe zones ανοικτών κέντρων φιλοξενίας στην ενδοχώρα). Στα Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης των πέντε νησιών και του Έβρου διαμένουν συνολικά 1.660 ασυνόδευτα παιδιά ενώ άλλα 160 βρίσκονται σε camp που δεν διαθέτουν safe zones.

Στην πιο θλιβερή κατηγορία του σχετικού πίνακα βρίσκονται τα 260 παιδιά που εντάσσονται στο καθεστώς της λεγόμενης προστατευτικής φύλαξης, δηλαδή σε κρατητήρια Αστυνομικών Τμημάτων, εν αναμονή εξεύρεσης θέσεων σε κατάλληλες δομές. Όπως έχει καταγγελθεί κατά καιρούς από Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, η κράτησή τους γίνεται μαζί με άγνωστους σε αυτούς ενήλικες, συχνά κατηγορούμενους του κοινού ποινικού δικαίου. Συνωστίζονται ως και 20 άτομα σε ένα κελί, υπό εντελώς ακατάλληλες συνθήκες, ενώ η κράτησή τους μπορεί να διαρκέσει ως και τρεις μήνες.

Συνολικά 1.246 ασυνόδευτοι ανήλικοι βρίσκονται στην «γκρίζα» κατηγορία της φιλοξενίας σε άτυπες και επισφαλείς συνθήκες στέγασης. Πρόκειται για παιδιά που διαμένουν σε διαμερίσματα με άλλους, συνήθως ενήλικες που δεν έχουν αναγνωριστεί από τον εισαγγελέα ως νόμιμοι κηδεμόνες, σε χώρους καταλήψεων, παιδιά σε αστεγία ή σε συνεχείς αλλαγές τόπου διαμονής. Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται και 81 παιδιά, για τα οποία δεν δηλώθηκε τοποθεσία διαμονής κατά τη διαδικασία παραπομπής τους. Το ΕΚΚΑ βρίσκεται σε διαδικασία επικύρωσης της πληροφορίας αυτής.

Οι 49 δομές μακροχρόνιας φιλοξενίας ασυνόδευτων ανηλίκων, που λειτουργούν σήμερα σε διάφορες περιοχές της χώρας, έχουν συνολική δυναμικότητα 1.212 θέσεων, ενώ υπό σχεδιασμό βρίσκονται άλλες δύο δομές, δυναμικότητας 72 θέσεων.

Ύπατη Αρμοστεία: Στη Σάμο τα παιδιά κοιμούνται εναλλάξ

Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ «Ταξίδια Απελπισίας» (Σεπτέμβριος 2019), μόνο 1 στα 4 (26%) ασυνόδευτα ανήλικα στην Ελλάδα είχε στέγαση κατάλληλη για την ηλικία του, με αποτέλεσμα τα υπόλοιπα να εκτίθενται σε κινδύνους όπως η σεξουαλική βία και η αστεγία.
Τους πρώτους 9 μήνες του έτους είχαν εισέλθει στην Ελλάδα συνολικά 12.900 παιδιά, εκ των οποίων τα 2.100 ασυνόδευτα ή χωρισμένα από τις οικογένειές τους.

Σχεδόν 8.300 παιδιά, εκ των οποίων 1.600 ασυνόδευτα, διαμένουν σε εντελώς ακατάλληλες συνθήκες στα Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης των νησιών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το ΚΥΤ της Σάμου, όπου παιδιά υποχρεώνονται να κοιμούνται εναλλάξ, εξαιτίας του υπερσυνωστισμού, ενώ για λόγους ασφάλειας τα κορίτσια πηγαίνουν στο μπάνιο με την συνοδεία αστυνομίας.

Η Υ.Α. απηύθυνε έκκληση στις ελληνικές Αρχές για την μεταφορά των ανήλικων σε κατάλληλες και ασφαλείς δομές φιλοξενίας.

Παράλληλα, επισήμανε κάποια θετικά παραδείγματα πρακτικών που εφαρμόζονται σε μικρή κλίμακα, όπως η υποστηριζόμενη ανεξάρτητη διαβίωση για μεγαλύτερης ηλικίας ασυνόδευτα, καθώς και η αναδοχή στο πλαίσιο της κοινότητας.

Σύμφωνα με το ΕΚΚΕ, τα 20 διαμερίσματα υποστηριζόμενης αυτόνομης διαβίωσης έχουν δυνατότητα φιλοξενίας 80 παιδιών άνω των 16 ετών, ενώ υπό σχεδιασμό βρίσκονται άλλα 45, συνολικής δημοσιότητας 180 θέσεων.

Σε ό,τι αφορά τις επανενώσεις ασυνόδευτων με τις οικογένειές τους, σύμφωνα με φετινή έκθεση των PRAKSIS και Safe Passage, ο μέσος χρόνος διαδικασιών φτάνει τους 16 μήνες.

Παρά το γεγονός ότι τα περισσότερα παιδιά έφτασαν στην Ελλάδα, την Ιταλία και την Ισπανία, το 20% όσων υπέβαλλαν αίτημα ασύλου το έκαναν στην Γερμανία, το 19% στην Ιταλία, το 14% στο Ηνωμένο Βασίλειο, το 13% στην Ελλάδα και το 6% στην Ολλανδία.