Πλατείες κινδυνεύουν να γίνουν πολυκατοικίες - Στα χαρακώματα πολίτες και δήμοι

Τον... γόρδιο δεσμό των υπό απαλλοτρίωση ακινήτων, τα οποία έχουν δεσμευτεί από τους δήμους ώστε να μετατραπούν σε κοινόχρηστους κοινωφελείς χώρους, χωρίς ωστόσο ποτέ να ολοκληρωθεί η διαδικασία, έχει αποφασίσει να λύσει το υπουργείο Περιβάλλοντος. Οι εκκρεμείς απαλλοτριώσεις γίνονται αιτία να επιστρέφονται στους ιδιοκτήτες τους οικόπεδα που έχουν δεσμευτεί εδώ και πολλά χρόνια, χωρίς οι ίδιοι να αποζημιωθούν, στερώντας πολύτιμους κοινόχρηστους χώρους σε όλη την επικράτεια. Σύμφωνα µε πρόσφατους υπολογισμούς του υπουργείου Περιβάλλοντος, καθημερινά συντάσσονται έως και 50 νέες αγωγές για άρσεις απαλλοτριώσεων με βασικό επιχείρημα πως συνιστούν κατά το δίκαιο υπέρμετρη και καταχρηστική δέσμευση της ιδιοκτησίας.

Αποτέλεσμα είναι οι ραγδαίες άρσεις απαλλοτριώσεων, οι οποίες μπορούν να μετατρέψουν εκ νέου τους χώρους αυτούς σε οικοδομήσιμους, ακόμα και αν πρόκειται για... τμήματα οδικών αρτηριών, καθώς έχουν καταγραφεί και τέτοιες περιπτώσεις. Ωστόσο επειδή οι αυτοδίκαιες άρσεις απαλλοτρίωσης μετά την παρέλευση 18μήνου δεν ολοκληρώνονται, οι ιδιοκτήτες συχνά αναγκάζονται να ξεκινήσουν πολυετείς δικαστικές διαμάχες προκειμένου να ανακτήσουν το σύνολο της κυριότητας των ακινήτων τους. Δεν είναι σπάνια μάλιστα τα περιστατικά δικαστικών αγώνων που κρατούν δεκαετίες, με αποτέλεσμα και επόμενες γενιές ιδιοκτητών να κληρονομούν δεσμευμένα ακίνητα. Ετσι, πολλοί ιδιοκτήτες υπό απαλλοτρίωση ακινήτων παραμένουν δέσμιοι αλλά και φορολογούμενοι για μια περιουσία την οποία επί της ουσίας δεν μπορούν να εκμεταλλευτούν, και αυτό αποτελεί τη δεύτερη όψη της πολεοδομικής «καυτής πατάτας», χωρίς να έχει δοθεί λύση εδώ και δεκαετίες.

Το Πράσινο Ταμείο

Πλέον στόχος είναι να επισπευσθούν οι διαδικασίες των ενδιάμεσων σταδίων και να προχωρήσουν οι χρηματοδοτήσεις μέσω του Πράσινου Ταμείου, οι οποίες είναι εξασφαλισμένες γι’ αυτόν τον σκοπό, αν και έως τώρα μόνο λίγες δεκάδες έχουν προχωρήσει. Σύμφωνα με πηγές του υπουργείου Περιβάλλοντος, η σχετική νομοθετική ρύθμιση για την επίσπευση των διαδικασιών θα είναι έτοιμη τους πρώτους μήνες του 2020 και θα δίνει τη δυνατότητα στους δήμους να ολοκληρώνουν τη διαδικασία εντός του προβλεπόμενου 18μήνου. Και αυτό γιατί έως τώρα όταν οι δήμοι προχωρούν στις απαλλοτριώσεις, η διαδικασία μέχρι τη δημοσίευσή τους σε ΦΕΚ τραβάει εις μάκρος και μπορεί να φτάσει έως και τα 2,5 χρόνια.

Αποτέλεσμα, πολλές από τις απαλλοτριώσεις να αίρονται στα δικαστήρια ύστερα από προσφυγές των ιδιοκτητών των υπό απαλλοτρίωση ακινήτων. Στις περιπτώσεις αυτές προβλέπεται βέβαια η δυνατότητα επανεπιβολής της απαλλοτρίωσης εκ μέρους των δήμων, οι οποίοι ωστόσο πολλές φορές δεν ενημερώνονται εγκαίρως και δεν προλαβαίνουν να προβούν σε αυτήν. Γι’ αυτόν τον σκοπό έχει ήδη συσταθεί στο υπουργείο ειδική επιτροπή, η οποία έως το τέλος Φεβρουαρίου του 2020 θα πρέπει να αξιολογήσει και να εισηγηθεί προτάσεις για την τροποποίηση του ισχύοντος νομοθετικού πλαισίου που αφορά στη διαδικασία των ρυμοτομικών άρσεων απαλλοτρίωσης. Στόχος είναι η συντόμευση και απλούστευση των διαδικασιών βάσει της νομολογίας του Συμβουλίου της Επικρατείας και των Ευρωπαϊκών Δικαστηρίων. Πρακτικά θα εντοπιστεί κάθε αλληλοεπικάλυψη αρμοδιοτήτων και διαδικασιών μεταξύ των αρμόδιων υπηρεσιών και θα ακολουθήσουν προτάσεις.

Παράλληλα, πριν από λίγες εβδομάδες το Πράσινο Ταμείο ανακοίνωσε την έναρξη νέου χρηματοδοτικού προγράμματος ύψους 15 εκατομμυρίων ευρώ για τη δημιουργία κοινόχρηστων χώρων σε όλους τους δήμους της χώρας. Το πρόγραμμα με τίτλο «Απόκτηση ελεύθερων κοινόχρηστων χώρων στις πόλεις 2019» αφορά ώριμες απαλλοτριώσεις αμιγώς κοινόχρηστων χώρων και χώρων πρασίνου που προβλέπονται σε εγκεκριμένα ρυμοτομικά σχέδια. Το νέο πρόγραμμα του Πράσινου Ταμείου αφορά στην απόκτηση των προβλεπόμενων ελεύθερων κοινόχρηστων χώρων, όπως πλατείες, άλση, χώροι πρασίνου, παιδικές χαρές κ.λπ., για την οποία το Ταμείο θα καταβάλλει την αποζημίωση για τις απαλλοτριώσεις μόνο κατά το μέρος που αφορά στις υποχρεώσεις των δήμων και όχι των τρίτων. Διευκρινίζεται μάλιστα πως στο πρόγραμμα δεν εντάσσονται κοινωφελείς χώροι, δρόμοι, πεζόδρομοι, υποδομές κ.λπ. Και αυτό γιατί στο παρελθόν έχουν παρατηρηθεί περιπτώσεις κατά τις οποίες άλλου είδους παρεµβάσεις βαφτίζονταν «πράσινες».

«Αθλιότητα»

Από την πλευρά τους οι ιδιοκτήτες ακινήτων ζητούν διαχρονικά να νοµοθετηθεί η αυτόµατη πλήρης άρση των δεσµεύσεων ακινήτων, εφόσον έχουν διαρκέσει για διάστηµα µεγαλύτερο των οκτώ ετών, µε την παράλληλη απαγόρευση επιβολής οποιασδήποτε νέας δέσµευσης που θα αφορά στα ίδια ακίνητα. «Πρέπει κάποτε να τελειώσει αυτή η αθλιότητα µε τις δεσµεύσεις ακινήτων. Ακόµα και στις άρσεις απαλλοτριώσεων, οι δήµοι σπεύδουν και επαναδεσµεύουν τα ίδια ακίνητα επικαλούµενοι άλλο λόγο χρήσης» επισηµαίνει στο «Εθνος της Κυριακής» ο πρόεδρος της Οµοσπονδίας Ιδιοκτητών Ακινήτων (ΠΟΜΙ∆Α), Στράτος Παραδιάς.

Ο ίδιος προσθέτει ότι δεν υπάρχει δήµος στη χώρα, στον οποίο να µην παρατηρείται αυτή η πρακτική. Μόνο στον ∆ήµο Αθηναίων -υπογραµµίζει- βρίσκονται σε «οµηρεία» πολίτες-ιδιοκτήτες εκατοντάδων ιδιοκτησιών, µε την αξία της δεσµευµένης ακίνητης περιουσίας ανά την Ελλάδα να εκτιµάται σε µερικά δισεκατοµµύρια ευρώ: «Γενιές ολόκληρες δεν µπορούν να εκµεταλλευτούν τα ακίνητά τους, δεν µπορούν να τα πουλήσουν, να κάνουν οτιδήποτε, αλλά από την άλλη υποχρεώνονται σε πληρωµή ΕΝΦΙΑ και άλλων φόρων, έστω και µειωµένων» προσθέτει ο κ. Παραδιάς, υπογραµµίζοντας ότι «οι ιδιοκτήτες δεν ορίζουν την ιδιοκτησία τους».

Πριν από λίγες ηµέρες µάλιστα η ΠΟΜΙ∆Α απέστειλε σχετικό υπόµνηµα στον υπουργό Εσωτερικών, Τάκη Θεοδωρικάκο, στο οποίο µεταξύ άλλων επαναλαµβάνει ότι «πολλοί ΟΤΑ σε όλη τη χώρα έχουν δεσµεύσει επί δεκαετίες πολλές χιλιάδες ακίνητα ιδιωτών για τη δηµιουργία κοινόχρηστων χώρων και εγκαταστάσεων, χωρίς πραγµατική πρόθεση και δυνατότητα για την υλοποίησή τους, και χωρίς ποτέ πράγµατι να αίρονται οι δεσµεύσεις αυτές σε κάποιο λογικό χρονικό διάστηµα, ακόµη και µετά την έκδοση τελεσίδικων δικαστικών αποφάσεων». Σύµφωνα µε την ΠΟΜΙ∆Α, µάλιστα, η πρακτική αυτή δηµιουργεί στους δήµους υποχρέωση να εµφανίζουν στους προϋπολογισµούς τους δεσµευµένα ποσά για καταβολές αποζηµιώσεων, τα οποία ουσιαστικά δεν έχουν εξασφαλίσει, µε αποτέλεσµα τη στρέβλωση της δηµοσιονοµικής εικόνας τους.

«Αγκάθι»

Ενα από τα βασικά «αγκάθια» για την ολοκλήρωση των απαλλοτριώσεων είναι το γεγονός ότι εκτός των δήµων, και οι παρόδιοι ιδιοκτήτες των χώρων, δηλαδή όσοι έχουν ιδιοκτησίες που «βλέπουν» στον κοινόχρηστο χώρο, πρέπει επίσης να πληρώσουν το ποσό που τους αναλογεί, έξοδο το οποίο ειδικά στα χρόνια της οικονοµικής κρίσης αδυνατούσαν να επωµιστούν. Το πρόβληµα αυτό είχε προσπαθήσει να επιλύσει η ρύθµιση της προηγούµενης ηγεσίας του υπουργείου Περιβάλλοντος, η οποία είχε ενταχθεί σε σχέδιο νόµου για τις αναπλάσεις, που όµως λόγω των εκλογών ουδέποτε κατατέθηκε στη Βουλή.

Όπως επισηµαίνει η πολεοδόµος και συντονίστρια της οµάδας εργασίας του νοµοσχεδίου, Μάρω Ευαγγελίδου, η βασική πρόβλεψη ήταν η υλοποίηση Επιχειρησιακών Προγραµµάτων Εφαρµογής Σχεδίου Πόλης και Εξασφάλισης Κοινόχρηστων Χώρων, ώστε να καταγραφούν όλα τα σχετικά στοιχεία. Είναι χαρακτηριστικό ότι σύµφωνα µε τα στοιχεία που είχε παρουσιάσει ο αρχιτέκτονας-πολεοδόµος και µέλος της οµάδας εργασίας του συγκεκριµένου νοµοσχεδίου, Βασίλης Γκοιµίσης, από την ηλεκτρονική βάση καταγραφής του υπουργείου, στην οποία µέχρι πριν από λίγους µήνες είχαν υποβάλει στοιχεία µόλις οι 50 από τους 325 δήµους και αφορούν σε συνολική έκταση 2.228 στρεµµάτων, προκύπτει ότι για το 77% αυτών εκκρεµεί η συντέλεση της απαλλοτρίωσης.

Φαίνεται όµως ότι η ολοκλήρωση αυτών των απαλλοτριώσεων είναι πρακτικά αδύνατη για πολλούς δήµους, καθώς για το 81,5% της συνολικής έκτασης, δηλαδή για περίπου 1.815 στρέµµατα, το απαιτούµενο κόστος υπολογίζεται ότι ανέρχεται σε 525 εκατοµµύρια ευρώ!