Πελαγία Καρπαθιωτάκη στο Εθνος: Ετσι έζησα τον εφιάλτη του κορονοϊού σε Κίνα και Ελλάδα

Τον τρόμο της πανδημίας ζει δύο φορές η καθηγήτρια του πανεπιστημίου του Πεκίνου Πελαγία Καρπαθιωτάκη η οποία ήταν στην Κίνα όταν ξέσπασε η επιδημία του κορονοϊού αλλά έφυγε λίγο πριν πάρει εφιαλτικές διαστάσεις για να βρεθεί στην Αθήνα όπου τώρα βιώνει τα περιοριστικά μέτρα που έχει πάρει η κυβέρνηση. Συγκλονισμένη μίλησε στο «Εθνος της Κυριακής», για την αγωνία της όταν λίγες μέρες πριν παρθούν τα πρώτα περιοριστικά μέτρα ο γιός της χρειάστηκε να πάει στο νοσοκομείο για μια αμυγδαλίτιδα, θυμήθηκε τους φίλους, τους γνωστούς και τους μαθητές της που έχουν μείνει πίσω στο Πεκίνο και τόνισε πως όταν μαζί με άλλους ξένους υπηκόους επιστρέψουν στην Κίνα για να συνεχίσουν την εργασία τους θα μείνουν σε καραντίνα σε… πόλεις υποδοχής για λίγες μέρες.

Η κ. Καρπαθιωτάκη που ζει στην Κίνα από το 2010 είναι από τους ελάχιστους ξένους που κατέχουν μόνιμες θέσεις διδασκαλίας σε κινεζικά πανεπιστήμια στο κρίσιμο αντικείμενο των Διεθνών Σχέσεων και Στρατηγικών Σπουδών. Εχει συνεργαστεί με την κινεζική κυβέρνηση στα πλαίσια της έρευνας της για την πρωτοβουλία «Belt and Road Initiative», τον περιβόητο «Νέο δρόμο του μεταξιού» που θέλει να δημιουργήσει η Κίνα και μίλησε στο «Εθνος της Κυριακής» για τις αλλαγές που έρχονται εξαιτίας του κορονοϊού και στην παγκόσμια οικονομία καθώς και στην αλλαγή στρατηγικής στην οποία προχωρά ο γίγαντας της Ασίας.

Πώς βιώσατε τα όσα έγιναν στην Κίνα μετά το ξέσπασμα του κορονοϊού;

Οι πρώτες ειδήσεις σχετικά με ένα νέο ιό ξεκίνησαν να προβάλλοντα στα κινεζικά ΜΜΕ από το Δεκέμβριο του 2019. Σχεδόν σε καθημερινή βάση, παρακολουθούσαμε να αυξάνονται τα κρούσματα της πνευμονίας στην περιοχή του Wuhan αλλά βέβαια κανείς τότε δεν μπορούσε να φανταστεί αυτό που βιώνει σήμερα η ανθρωπότητα. Αρχίσαμε να σκεφτόμαστε ότι είναι πιο προσεκτικοί οι γιατροί στα νοσοκομεία  όταν ο ανήλικος γιος μας την πρώτη εβδομάδα Ιανουαρίου ασθένησε με αμυγδαλίτιδα και κατά τη διάρκεια της επίσκεψης μας στο νοσοκομείο τον υπέβαλαν σε μια εξειδικευμένη εξέταση αίματος που χρειαζόταν 24 ώρες για τα αποτελέσματα και η οποία στο παρελθόν δεν είχε ποτέ ζητηθεί. Λίγες μέρες μετά από αυτή την εμπειρία και περίπου μια εβδομάδα πριν η κινέζικη κυβέρνηση επιβάλλει τα περιοριστικά μέτρα για την αντιμετώπιση του κορωνοϊού, εγώ και η οικογένεια μου αναχωρήσαμε από το Πεκίνο με προορισμό την Ελλάδα λόγω προγραμματισμένων επαγγελματικών υποχρεώσεων κατά τη διάρκεια των διακοπών της κινέζικης πρωτοχρονιάς οπότε δεν βιώσαμε άμεσα αλλά εμμέσως την κατάσταση.

Από την πρώτη στιγμή, το πρώτο 24ωρο έλαβα σειρά μηνυμάτων από το πανεπιστήμιο στο οποίο εργάζομαι για να ενημερωθούν που βρίσκομαι και ποια είναι η κατάσταση της υγείας μου. Από εκείνη την ημέρα και σε καθημερινή βάση μέχρι και σήμερα, η αρμόδια υπηρεσία του πανεπιστημίου επικοινωνεί μαζί μου προκειμένου να ενημερώνονται για την κατάσταση της υγείας μου. Δεν σας κρύβω ότι έστω κι αν βρισκόμουν πολύ μακριά από το Πεκίνο βίωνα πολύ έντονα συναισθήματα αφενός γιατί καθημερινά οι συνάδελφοι, οι φοιτητές μου και οι φίλοι μου που βρίσκονταν στην Κίνα μου μετέφεραν τις δυσκολίες της καθημερινότητας και την ανησυχία τους για την εξέλιξη της κατάστασης κι αφετέρου διότι την ώρα που ένας λαός βίωνε μια τέτοια δοκιμασία μια μεγάλη μερίδα των διεθνών ΜΜΕ ήταν επικριτικό προκαλώντας ρατσιστικές και σινοφοβικές συμπεριφορές σε πολλές χώρες.

Ποιες ήταν οι πιο φοβερές εικόνες και τα συναισθήματα που σας συγκλόνισαν;

Αν θα μπορούσα να χρησιμοποιήσω μια λέξη που αντιπροσωπεύει τον τρόπο που οι κινέζοι αντιμετώπισαν την ανθρωπιστική κρίση καθόλη τη διάρκεια της είναι η «αλληλεγγύη». Από την πρώτη στιγμή, ήμουν σε καθημερινή επικοινωνία με τους φίλους μου, οι οποίοι μου μετέφεραν την ψυχολογική κατάσταση τους και παράλληλα μου έστελναν βίντεο από την καθημερινότητα τους. Επίσης παρακολουθούσα καθημερινά τα κινεζικά social media. Πολλές ήταν οι εικόνες που με συγκίνησαν αλλά θα ξεχωρίσω τρεις οι οποίες και με έκαναν να εκτιμήσω ακόμη περισσότερο τον κινεζικό λαό. Η πρώτη συγκινητική εικόνα αφορά το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό, που τα σημάδια στο πρόσωπο και στο σώμα τους από την πολύωρη χρήση των μέσων προστασίας μαρτυρά την υπερπροσπάθεια τους.

Η δεύτερη εικόνα, είναι από την πόλη Wuhan όπου οι άνθρωποι μετά από αρκετές ημέρες καραντίνας φώναζαν από τα παράθυρα των σπιτιών τους για να δώσουν δύναμη στον εαυτό τους και στους συναθρώπους τους. Η εικόνα αυτή τότε ήταν πρωτόγνωρη, την οποία δυστυχώς τις τελευταίες ημέρες την βλέπουμε και σε διάφορες ευρωπαϊκές πόλεις να επαναλαμβάνεται. Όμως την εικόνα που θέλω να κρατήσω γιατί είναι η αισιόδοξη πλευρά της κρίσης αφορά την αναχώρηση των νοσηλευτών και γιατρών από το τελευταίο νοσοκομείο που λειτουργούσε αποκλειστικά για την αντιμετώπιση του κορωνοϊού, οι οποίοι πετούσαν τα προστατευτικά μέσα που φορούσαν όλο αυτό το διάστημα και σε όλο το δρόμο ήταν παρατεταγμένοι πολίτες που τους επευφημούσαν και τους ευχαριστούσαν για την αυτοθυσία τους.

Επιστροφή σε... πόλεις υποδοχής

Πώς περιγράφουν ακόμα και τώρα την καθημερινότητά τους εκεί, φίλοι και συνεργάτες σας με τους οποίους εξακολουθείτε να έχετε επικοινωνία;

Πράγματι, καθημερινά έχω επικοινωνία με την Κίνα καθώς έχουμε ξεκινήσει τα μαθήματα στο πανεπιστήμιο εξ αποστάσεως. Λόγω του ότι οι κινέζοι φοιτητές μου βρίσκονται ακόμα στις ιδιαίτερες πατρίδες τους, έτσι έχω μια ολοκληρωμένη εικόνα της κατάστασης που επικρατεί στη χώρα. Σε πολλές πόλεις, η ζωή έχει επιστρέψει στους κανονικούς ρυθμούς έστω κι αν πρέπει να συνεχίσουν να φορούν μάσκες στην καθημερινότητα τους. Πολύ σύντομα θα ξεκινήσει και η λειτουργία των σχολείων και των πανεπιστημίων. Βέβαια, ο κόσμος είναι ακόμα μουδιασμένος μετά από αυτή τη δοκιμασία. Για παράδειγμα, στην πόλη Hangzhou τα μέσα μαζικής μεταφοράς είναι δωρεάν για να προτρέψουν τους πολίτες να βγουν από τα σπίτια τους και να κυκλοφορήσουν στην πόλη κανονικά χρησιμοποιώντας τα Μέσα Μεταφοράς.

Επίσης, στην πόλη Wuhan θα γίνει άρση των μέτρων στις 8 Απριλίου. Αυτή τη στιγμή, η κινεζική κυβέρνηση ετοιμάζει σχέδιο υποδοχής για όλους τους ξένους που βρισκόμαστε ακόμη στο εξωτερικό προκειμένου να επιστρέψουμε στην εργασία μας με ασφάλεια και χωρίς να μεταφέρουμε ξανά τον ιό εντός της κοινωνίας. Για το λόγο αυτό κατά την επιστροφή μας θα παραμείνουμε σε καραντίνα για 14 μέρες σε πόλεις υποδοχής που προετοιμάζονται γι αυτό το σκοπό κι όχι απαραίτητα στις πόλεις που είναι ο τελικός προορισμός.

Τώρα βιώνετε μια αντίστοιχη κατάσταση στην Ελλάδα αν και σε πολύ μικρότερη κλίμακα. Πώς αισθάνεστε για αυτό που ζείτε και όλα όσα συμβαίνουν;

Είναι μια πρωτόγνωρη κατάσταση για όλους μας. Παρόλα αυτά «ζώντας» μέσω του κοινωνικού μου κύκλου το προηγούμενο διάστημα το κλίμα του «μένουμε σπίτι» στην Κίνα, μάλλον υποσυνείδητα ήμουν προετοιμασμένη για να αντιμετωπίσω παρόμοιες συνθήκες στην Ελλάδα. Επίσης, το ότι βρίσκομαι στην πατρίδα μου μάλλον κάνει αυτή την περίοδο πιο εύκολη σε σχέση με το να το βίωνα στην Κίνα. Βέβαια, δεν σας κρύβω την ανησυχία μου για το γεγονός ότι το ελληνικό δημόσιο σύστημα έχει εξαιρετικές αδυναμίες, οι οποίες οφείλονται τόσο στην πρόσφατη οικονομική κρίση αλλά και σε λανθασμένες πολιτικές του παρελθόντος. Εύχομαι όταν τελειώσει με το καλό αυτή η κρίση, οι πολιτικοί μας να αντιληφθούν το ρόλο της δημόσιας υγείας και εκπαίδευσης για τo μέλλον της χώρας μας.

Η εμπειρία της Κίνας

Τι πρέπει να κάνουν πολίτες και πολιτεία για να αντιμετωπίσουν καλύτερα την κατάσταση; Τι σας έχει διδάξει η εμπειρία της Κίνας;

Ένα σημαντικό στοιχείο της κινεζικής κοινωνίας που βέβαια σχετίζεται με το ιστορικό και πολιτικό υπόβαθρο της χώρας, και έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην αντιμετώπιση της κρίσης και μπορεί να αποδειχθεί εξαιρετικά σημαντικό και χρήσιμο σε κρίσιμες περίοδους είναι η κυριαρχία του δημοσίου συμφέροντος έναντι του ιδιωτικού. Πιο συγκεκριμένα, όσον αφορά την αντιμετώπιση της τωρινής κατάστασης η στρατηγική που ακολούθησε η Κίνα δεν έχει καμία σχέση με την ελληνική. Βέβαια, κάθε χώρα αντιμετωπίζει τις προκλήσεις με τα μέσα που διαθέτει. Οι ασιατικές χώρες έχοντας την εμπειρία του SARS το 2003 ήταν σαφώς καλύτερα προετοιμασμένες. Όσον αφορά την Κίνα, το δημόσιο σύστημα υγείας είναι καλό και συνεχώς βελτιώνεται, παρόλα αυτά χρειάστηκε να δημιουργηθούν και νέες δομές σε εντυπωσιακά σύντομο χρονικό διάστημα για να αντιμετωπιστούν οι ανάγκες. Επιπλέον, ο πληθυσμός όλης της χώρας φορούσε σε κάθε δημόσια μετακίνηση του προστατευτικές μάσκες από την πρώτη μέρα και μέχρι σήμερα καθώς δεν ήταν σε θέση οι αρμόδιες υπηρεσίες να γνωρίζουν ποιος είναι φορέας του ιού και ποιος όχι ενώ ταυτόχρονα πραγματοποιούνταν τεστ ελέγχου σε μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού προκειμένου οι θετικοί στον ιό να απομονωθούν.  

Ολόκληρη η χώρα σχεδόν ταυτόχρονα μπήκε σε καραντίνα και απαγόρευση των μετακινήσεων ενώ τα σχολεία και τα πανεπιστήμια αλλά και πολλές βιομηχανίες λόγω της κινέζικης πρωτοχρονιάς ήταν κλειστές πολύ πριν την επίσημη ημερομηνία επιβολής των μέτρων. Η προστασία της δημόσιας υγείας τέθηκε πάνω από κάθε άλλο δικαίωμα. Ο κινεζικός λαός συμμορφώθηκε με τα μέτρα από την πρώτη μέρα. Από την άλλη, στην Ελλάδα λόγω των δομικών αδυναμιών του δημόσιου συστήματος υγείας, η στρατηγική της κυβέρνησης είναι να περιορίσει τη μετάδοση του ιού σε μεγάλο αριθμό πολιτών, το δημόσιο σύστημα υγείας να αντιμετωπίσει τις επείγουσες καταστάσεις ώστε να περιοριστούν οι ανθρώπινες απώλειες και παράλληλα οι πολίτες να αναλάβουν σημαντικό μέρος της προστασίας της δημόσιας υγείας. Χαίρομαι γιατί βλέπω ότι οι συμπολίτες μας ανταποκρίνονται εντυπωσιακά στα μέτρα σε σχέση με τους υπόλοιπους Ευρωπαίους.

Οταν έρθει η ώρα της οικονομίας

Το σχέδιο της Κίνας «Belt and Road Initiative» στο οποίο έχετε δραστηριοποιηθεί, πόσο εύκολο θα είναι να προχωρήσει στη νέα κατάσταση;

Το BRI είναι η δομική εξωτερική πολιτική της Κίνας για τον 21ο αιώνα και δεν είναι ένα επενδυτικό σχέδιο. Για να μπορέσουμε να αναλύσουμε το μέλλον του BRI στην post-coronavirus εποχή θα πρέπει να κατανοήσουμε τον φιλοσοφικό πυρήνα του, το BRI. H στρατηγική του BRI είναι καινοτόμα τόσο ως προς τη σύλληψη όσο και ως προς την εφαρμογή του καθώς συμπεριλαμβάνει ένα στοιχείο της κινέζικης κουλτούρας που είναι η «προσαρμοστικότητα». Είναι παραπάνω από βέβαιο ότι η Κίνα θα συνεχίσει την εφαρμογή του BRI το οποίο θα προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες. Απόδειξη του παραπάνω είναι ότι ο κινέζος πρόεδρος Xi ανακοίνωσε ότι σχεδιάζει το Health Silk Road που θα ασχολείται με επενδύσεις και συνεργασίες στον τομέα της υγείας. Να θυμίσω ότι υπάρχει ήδη το Digital Silk Road, το Arctic Silk Road κ.α. που είναι τμήματα του BRI κι έχουν συγκεκριμένες θεματικές στοχεύσεις.

Τίθεται θέμα αλλαγής στρατηγικής και αναδιάταξης επενδυτικών στόχων από την Κίνα;

Η παγκόσμια οικονομική και ανθρωπιστική κρίση που όπως δείχνει θα ακολουθήσει της πανδημίας και η ανάγκη για επενδύσεις σε πολλές χώρες παγκοσμίως είναι πολύ πιθανό να καταστήσει πολύ πιο ελκυστικό το BRI για πολλές χώρες. Από την άλλη, η Κίνα είναι πιθανό να αναπροσαρμόσει τις γεωγραφικές προτεραιότητες της ενώ ήδη ο κινέζος πρόεδρος Xi στη σύνοδο των G20 ανέφερε ότι θα αυξήσει τις κινέζικες εισαγωγές προϊόντων και των επενδύσεων εκτός Κίνας και ζήτησε από την παγκόσμια κοινότητα να συνεργαστεί.