Πανελλήνιες 2022 - Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία: Τα κλειδιά που εξασφαλίζουν άριστο γραπτό

Μετά τους μαθητές των ΕΠΑΛ στη μάχη των Πανελληνίων 2022 ρίχνονται και οι μαθητές των Γενικών Λυκείων της χώρας που δοκιμάζονται την Παρασκευή 3 Ιουνίου στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας.

Όσον αφορά Νεοελληνική Γλώσσα, οι μαθητές και οι μαθήτριες πρέπει να μπορούν να απαντούν σε ερωτήματα / ερωτήσεις που απορρέουν από κείμενα που αναφέρονται σε κάποιον ή κάποιους από τους θεματικούς άξονες, όπως αυτοί ορίζονται στο Πρόγραμμα Σπουδών

Ειδικότερα, οι μαθητές και οι μαθήτριες καλούνται:

• α) να κατανοούν τη γλωσσική μορφή των κειμένων και τα κειμενικά τους χαρακτηριστικά, τη σχέση που έχει η γλώσσα και η οργάνωση του κειμένου με την περίσταση και τον σκοπό της επικοινωνίας,
• β) να ερμηνεύουν και να προσεγγίζουν κριτικά τα κείμενα με στόχο τη διερεύνηση του τρόπου με τον οποίο αναπαριστώνται ιδέες, αντιλήψεις, προκαταλήψεις για τον άνθρωπο, την κοινωνία και τον κόσμο,
• γ) να συγκρίνουν κείμενα ως προς τις δύο προηγούμενες διαστάσεις με στόχο τον εντοπισμό ομοιοτήτων και διαφορών μεταξύ των κειμένων ως προς τη γλώσσα, το μέσο, τους σημειωτικούς τρόπους, το κειμενικό είδος, τις αναπαραστάσεις της πραγματικότητας, τον τρόπο προσέγγισης του θέματος κ.λπ.
• δ) να παράγουν κείμενα, με βάση τα μελετώμενα κείμενα με στόχο:

i) τον μετασχηματισμό των γλωσσικών και νοηματικών δομών (σημασιών) των κειμένων ή/και
ii) τη συνοπτική παρουσίαση του περιεχομένου των κειμένων και
iii) τη διατύπωση και έκφραση δικών τους απόψεων, σε επικοινωνιακό πλαίσιο, σχετικά με συγκεκριμένα ερωτήματα που τίθενται στα κείμενα αναφοράς.

Για τη Λογοτεχνία, οι μαθητές και οι μαθήτριες θα πρέπει να είναι σε θέση να τοποθετούνται/ανταποκρίνονται με ένα ερμηνευτικό σχόλιο στο θέμα ή ερώτημα που οι ίδιοι/ες πιστεύουν ότι θέτει το κείμενο, αξιοποιώντας συνδυαστικά κειμενικούς δείκτες μεταξύ τους ή και με στοιχεία συγκειμένου, με σκοπό να τεκμηριώνουν τις προσωπικές θέσεις και ανταποκρίσεις τους.
Πιο συγκεκριμένα, ο/η μαθητής/-ήτρια αναμένεται να είναι σε θέση: - να εντοπίσει ποιο είναι, κατά τη γνώμη του/της, το θέμα του κειμένου - να καταγράψει το ερώτημα ή τα ερωτήματα που απορρέει/-ουν από τον τρόπο που χειρίζεται ο/η συγγραφέας το θέμα του/της - να αξιολογήσει ποιο από τα ερωτήματα παρουσιάζει μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τον ίδιο/-α και σε αυτό να στηρίξει το ερμηνευτικό του/της σχόλιο. Τέλος, οι μαθητές και οι μαθήτριες οφείλουν να τεκμηριώνουν τις απαντήσεις τους με αναφορές στο κείμενο ή σε συγκεκριμένους κειμενικούς δείκτες.

Ο τρόπος εξέτασης

Σύμφωνα με το alfavita.gr για την εξέταση του μαθήματος «Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία» Γενικής Παιδείας, οι υποψήφιοι/ες αξιολογούνται σε ενιαία τρίωρη εξέταση στην κατανόηση και παραγωγή λόγου.

Δίνονται στους/στις υποψηφίους/ες δύο ή τρία μη διδαγμένα κείμενα, συνολικής έκτασης έως τρεις σελίδες, ένα εκ των οποίων είναι λογοτεχνικό, σε ολοκληρωμένη ή αποσπασματική μορφή, (ποίημα, διήγημα, μυθιστόρημα ή θεατρικό έργο)· τα υπόλοιπα κείμενα μπορεί να είναι σε ολοκληρωμένη, ελαφρώς διασκευασμένη ή αποσπασματική μορφή: δημοσιογραφικά άρθρα, συνεντεύξεις, κριτικές, δοκίμια, επιστημονικά κείμενα, αφίσες με λεζάντα, πληροφοριακά κείμενα με εικόνες, σκίτσα, πίνακες ή διαγράμματα κ.ά.), διαφορετικά μεταξύ τους ως προς το κειμενικό είδος, ώστε να αποτιμάται η αναγνωστική ικανότητα των υποψηφίων σε ποικιλία κειμενικών ειδών. Τα κείμενα μπορούν να συνοδεύονται από σύντομο εισαγωγικό σημείωμα χωρίς ερμηνευτικά σχόλια.

Για τα κείμενα αυτά τίθενται τέσσερα συνολικά θέματα μέσω των οποίων αποτιμάται η ικανότητα των υποψηφίων να κατανοούν το περιεχόμενο των κειμένων, να ερμηνεύουν και να αξιολογούν στάσεις, αξίες, ιδέες κ.ά. βασιζόμενοι/ ες σε στοιχεία των κειμένων, καθώς επίσης να παράγουν ερμηνευτικό και κριτικό λόγο.

Τα θέματα προτείνεται να είναι διαβαθμισμένης δυσκολίας και να τίθενται περιορισμοί στην έκταση των απαντήσεων (όπου χρειάζεται). Το νοηματικό περιεχόμενο των μη λογοτεχνικών κειμένων πρέπει να είναι συναφές με κάποιον ή κάποιους από τους θεματικούς άξονες που προσδιορίζονται στο Πρόγραμμα Σπουδών για το μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας. Τα κείμενα συνοδεύονται από τα εξής θέματα:

Το πρώτο θέμα σχετίζεται με τα μη λογοτεχνικά κείμενα και αφορά στη συνοπτική νοηματική απόδοση από τους/τις υποψηφίους/ες μέρους ενός κειμένου ή τη συνοπτική απόδοση των απόψεων που διατυπώνονται σε ένα κείμενο για κάποιο ζήτημα. Το πρώτο θέμα βαθμολογείται με δεκαπέντε (15) μονάδες.

Το δεύτερο θέμα σχετίζεται με τα μη λογοτεχνικά κείμενα και αναλύεται σε τρία ερωτήματα, διαφορετικά μεταξύ τους, με δυνατότητα κάποιο/κάποια από αυτά να είναι κλειστού τύπου και με ενδεχόμενη αιτιολόγηση της απάντησης. Ένα από αυτά μπορεί να διαιρείται σε δύο υποερωτήματα.

Τα ερωτήματα σχετίζονται με:

α) Την αξιοποίηση του πλαισίου των κειμένων (κοινωνικού, ιστορικού, πολιτιστικού, του χώρου και του χρόνου) με σκοπό την κατανόηση των λόγων και των ενεργειών των υποκειμένων (ατομικών και συλλογικών) που αναφέρονται στα κείμενα, και των σχέσεων μεταξύ τους,

β) τον εντοπισμό και την ερμηνευτική προσέγγιση σκοπών, στάσεων, βασικών θέσεων και προθέσεων του συντάκτη/συντακτών των κειμένων, καθώς και την τεκμηρίωση της βασικής ιδέας του κειμένου,

γ) την αξιολόγηση της συνάφειας ιδεών, επιχειρημάτων, τίτλων, υπότιτλων, εικόνων κ.ά. με μια θέση, άποψη ή ζήτημα που θέτει το κείμενο και της αποδεικτικής τους αξίας,

δ) τον εντοπισμό και τη συσχέτιση συγκεκριμένων κειμενικών δεικτών που οργανώνουν το κείμενο ως σημασιοδοτημένη κατασκευή - δηλαδή, οι υποψήφιοι/ες να εντοπίζουν μέσα στο κείμενο δείκτες (π.χ. λεξιλόγιο, ρηματικά πρόσωπα, στίξη, εκφραστικά μέσα, τρόπους σύνταξης, κ.ά.) και να αναγνωρίζουν τη λειτουργία τους στο κείμενο,

ε) την αναγνώριση και την ερμηνευτική προσέγγιση του τρόπου σύνδεσης και οργάνωσης ιδεών, προτάσεων, παραγράφων ή διαφόρων σημειωτικών τρόπων σε ένα κείμενο, αφού λάβουν οι υποψήφιοι/ες υπόψη το επικοινωνιακό πλαίσιο και τα κοινωνικά συμφραζόμενα,

στ) τη σύγκριση των μη λογοτεχνικών κειμένων ως προς τις θέσεις, τον τρόπο πραγμάτευσης του θέματος, την πειστικότητα, την αποτελεσματική μετάδοση του νοήματος κ.α.

Το δεύτερο θέμα βαθμολογείται με 40 μονάδες, που επιμερίζονται σε κάθε ερώτημα ανάλογα με τη βαρύτητά τους (15+15+10). Τα υποερωτήματα, επίσης, βαθμολογούνται ανάλογα με τη βαρύτητά τους.

Το τρίτο θέμα σχετίζεται με το λογοτεχνικό κείμενο και αφορά στην παραγωγή ερμηνευτικού σχολίου, με το οποίο επιδιώκεται οι υποψήφιοι/ες, αφενός να αναπτύσσουν κρίσιμα θέματα/ερωτήματα που πραγματεύεται το λογοτεχνικό κείμενο, αξιοποιώντας συνδυαστικά κειμενικούς δείκτες ή και στοιχεία συγκειμένου, αφετέρου να τοποθετούνται/ανταποκρίνονται στα θέματα/ ερωτήματα αυτά, τεκμηριώνοντας τις προσωπικές τους θέσεις. Η προβλεπόμενη έκταση της απάντησης μπορεί να κυμαίνεται από 100 έως 200 λέξεις.

Το τρίτο θέμα βαθμολογείται με 15 μονάδες. Στα παραπάνω θέματα χρειάζεται να είναι σαφής και προσεκτική η διατύπωση των ερωτημάτων, ώστε να αποφεύγονται επικαλύψεις στις απαντήσεις των υποψηφίων.

Το τέταρτο θέμα σχετίζεται με τα μη λογοτεχνικά κείμενα και αφορά στη γραπτή παραγωγή κριτικού λόγου, 300 έως 400 λέξεις (ανάλογα με τη βαρύτητα του θέματος), το οποίο ανταποκρίνεται σε συγκεκριμένο επικοινωνιακό πλαίσιο (σκοπό, πομπό, αποδέκτες, κειμενικό είδος) και ζητεί από τους/τις υποψηφίους/ες την ανάπτυξη τεκμηριωμένης προσωπικής γνώμης, τη συμφωνία ή τη διαφωνία τους με προβλήματα, θέσεις, στάσεις, στερεότυπα, προκαταλήψεις κ.ά. που θέτει το κείμενο/θέτουν τα κείμενα αναφοράς.

Το τέταρτο θέμα βαθμολογείται με 30 μονάδες.

Χρήσιμες επισυμάνσεις για την εξέταση

• - Στο πρώτο θέμα δεν ξεχνάμε ότι η συνοπτική απόδοση μέρους του κειμένου είναι μια άσκηση πύκνωσης λόγου και όχι σχολιασμού, ερμηνείας ή αξιολόγησης απόψεων, χωρίων και πληροφοριών του κειμένου. Η σύνοψη δεν πρέπει να αποδίδεται αυτολεξεί, με την παράθεση, δηλαδή, αυτούσιων φράσεων του κειμένου, αλλά με παράφραση και πάντοτε τηρώντας το όριο των λέξεων. Στην τμηματική περίληψη καλό θα ήταν να αναδεικνύεται το θεματικό κέντρο του αποσπάσματος.
• - Στο δεύτερο θέμα, η μεγάλη ποικιλία των τύπων των ερωτήσεων είναι αρκετά απαιτητική. Όπως γνωρίζουμε, στο Θέμα Β οι μαθητές/-τριες αξιολογούνται στην κατανόηση του κειμένου (τα τελευταία χρόνια με μια κλειστού τύπου ερώτηση Σ/Λ) ή στον εντοπισμό του τρόπου οργάνωσης μιας παραγράφου και πώς αυτός υπηρετεί την πρόθεση του κειμένου ή στην καταγραφή των τρόπων σύνδεσης περιόδων ή παραγράφων και της αποτελεσματικότητας των διαρθρωτικών λέξεων ή στην ερμηνεία γλωσσικών επιλογών, στην κριτική των υφολογικών επιλογών, στην αναγνώριση του κειμενικού είδους ή τύπου και της περίστασης επικοινωνίας, στη σύγκριση των μη λογοτεχνικών κειμένων μεταξύ τους σε επίπεδο νοηματικό, υφολογικό, ερμηνείας, σημειολογίας κτλ. Οι απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά πρέπει να δίνονται μετά από προσεκτική ανάγνωση του κειμένου, ώστε να αξιολογείται το εκάστοτε φαινόμενο με βάση το συγκείμενο και τον επιδιωκόμενο στόχο και όχι με άκριτη αναπαραγωγή τής εν γένει γνώσης για το ζητούμενο φαινόμενο (λχ. το ερωτηματικό μπορεί να έχει ποικίλες λειτουργίες, όπως να εκφράζει γνήσια απορία για κάτι ή να είναι ρητορικό ή να εκφράζει αβεβαιότητα κ.ο.κ. Επομένως, οι μαθητές θα πρέπει να μελετούν προσεχτικά το χωρίο στο οποίο περιέχεται, για να διαπιστώσουν τι ισχύει στη συγκεκριμένη περίπτωση). Ειδικά, σε σχέση με τις ερωτήσεις Σ/Λ, χρειάζεται παρατηρητικότητα και βαθιά κατανόηση του χωρίου του κειμένου, ώστε να μην υπάρχει αμφιβολία για το Σωστό ή Λάθος. Θα πρέπει, λ.χ., να δίνεται προσοχή αν υπάρχει άρνηση (δεν, μην) ή στην ύπαρξη απόλυτων λέξεων / επιρρημάτων, όπως μόνο, αποκλειστικά, κυρίως, ποτέ ή αν υπάρχουν συνώνυμοι όροι στην εκφώνηση που δεν αλλάζουν το νόημα του κειμένου ή αν έχει αλλάξει η σειρά των πληροφοριών συγκριτικά με το κείμενο κ.ο.κ.
• - Στο τρίτο θέμα υπάρχουν ποικίλες διατυπώσεις: είτε ζητείται από τους μαθητές/-τριες η κλασική διατύπωση (να γράψουν το ερμηνευτικό τους σχόλιο στο λογοτεχνικό κείμενο) είτε η διατύπωση του θέματος ή ερωτήματος που θέτει το κείμενο είτε ο εντοπισμός μιας ανθρώπινης κατάστασης που αναδεικνύεται σ’ αυτό (λ.χ. ποια είναι η συναισθηματική φόρτιση του ποιητικού υποκειμένου, η πολιτική στάση του κ.ά.) είτε ο σχολιασμός συγκεκριμένου χωρίου κ.τ.λ. Σε κάθε περίπτωση οι μαθητές/-τριες απαντούν με βάση τη συγκεκριμένη ερώτηση, εντάσσοντας όμως την απάντησή τους στο ευρύτερο θέμα/ερώτημα που θέτει το κείμενο συνολικά. Και, φυσικά, γράφουν πάντοτε την τεκμηρίωσή τους με διαφορετικούς κειμενικούς δείκτες. Τέλος, καταθέτουν την προσωπική τους στάση είτε υπάρχει ως ερώτημα είτε όχι, εκτός αν ζητείται η στάση του αφηγητή/ ποιητικού υποκειμένου/συγγραφέα. Θα πρέπει να είναι προσεκτικοί στη διατύπωση της ερώτησης. Επιπλέον, προσέχουν να διατυπώνουν με πυκνότητα το θέμα και να μην αναδιηγούνται απλώς «τι λέει το κείμενο», να κρίνουν το θέμα με βάση το συναισθηματικό κλίμα του κειμένου, να μη γράφουν όλους τους «δείκτες» που υπάρχουν σ’ αυτό αλλά τους πιο συναφείς με το θέμα και, το πιο σημαντικό, να τους διαπλέκουν με αυτό.
• - Τέλος, στο τέταρτο θέμα καλό είναι ο/η μαθητής/-τρια να θυμάται ότι η επάρκεια των ιδεών – επιχειρημάτων δεν είναι θέμα ποσότητας αλλά ποιότητας και κρίνεται από την ωριμότητα αντιμετώπισης του θέματος και όχι από «έτοιμες», «προκαθορισμένες» ιδέες. Επίσης, ότι δεν αναμένεται ο/η μαθητής/-τρια να γράψει (ή να μην γράψει) κάτι υποχρεωτικά, αλλά προέχει η άποψή του/της να βρίσκεται σε αρμονία με τα ζητούμενα. Άλλωστε, αυτό που αξιολογείται είναι η επιχειρηματολογία του/ της και όχι η απλή παράθεση ισχυρισμών.  έλος, θα πρέπει να αξιοποιεί τα κείμενα αναφοράς, χωρίς να παραθέτει, όμως, αυτούσιες τις ιδέες τους.

Διαβάστε ακόμη

ΣΥΡΙΖΑ: Η απώλεια της αξιωματικής αντιπολίτευσης, το τάιμινγκ και οι κινήσεις των στρατοπέδων

ΠΑΣΟΚ: Restart στην Αξιωματική Αντιπολίτευση - Το μεγάλο crash test

Γιατί ο ΟΑΣΑ προσανατολίζεται σε περισσότερους ιδιώτες στις συγκοινωνίες - Οι γραμμές... ανά παραγγελία

Στεγαστικό επίδομα για τους σπουδαστές των ΙΕΚ: Οι προθεσμίες για τις αιτήσεις και τα δικαιολογητικά