┋ Ελλάδα ┋ 05.11.2018 10:59

Google doodle o οραματιστής Μιχάλης Δερτούζος

Στις 5 Νοεμβρίου 1936 γεννήθηκε ο Μιχάλης Δερτούζος.

🕛 χρόνος ανάγνωσης: 10 λεπτά ┋

Οραματίστηκε το Διαδίκτυο, χαρτογράφησε την εξέλιξή του και 17 χρόνια μετά τον θάνατό του ο Μιχάλης Δερτούζος παραμένει επίκαιρος. Η οπτική του για μία τεχνολογία στην υπηρεσία του ανθρώπου και όχι το αντίστροφο, σχετίζεται άμεσα με το επόμενο βήμα της ανάπτυξης του Διαδικτύου, το σημασιολογικό ιστό που μαθαίνει, την «έξυπνη» αναζήτηση. Για κάποιους, το ξεκίνημα του Web 3.0. Ο φίλος και κουμπάρος του, ο καθηγητής Γιώργος Μητακίδης, Πρόεδρος του Φόρουμ Ψηφιακού Διαφωτισμού και συμμέτοχος στη δημιουργία του WWW Consortium, αναφέρει: «Ένα κομμάτι από του έργο του που ποτέ δεν έχασε την ισχύ του είναι η καθαρά επιστημονική του συμβολή. Πολλοί τονίζουν για το Μιχάλη ότι προέβλεψε πολλά πράγματα από αυτά που βλέπουμε σήμερα να συμβαίνουν στο Διαδίκτυο, όπως αναφέρει και ο τίτλος του βιβλίου του, «Τι μέλει γενέσθαι». Αυτό κατά κάποιο τρόπο τον αδικεί γιατί ο Μιχάλης συνέβαλε άμεσα στην πραγματοποίηση των οραμάτων του. Τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του '90, η θαυμάσια εφεύρεση του Τιμ Μπέρνερς Λι μπορούσε να μην είχε καταλήξει πουθενά αν ο Δερτούζος δεν είχε πάρει κάποιες πρωτοβουλίες.

»Επίσης, η επικαιρότητα της σκέψης του έγκειται και στο γεγονός ότι είχε μία ανθρωπιστική προσέγγιση για την τεχνολογία που στην εποχή της ήταν καινοτόμα. Δεν έβλεπε τις τεχνολογίες ξεχωριστά από την ανθρώπινη διάσταση. Ας μην ξεχνάμε ότι στις αρχές της δεκαετίας του 90 και πρωτύτερα, αυτός ο διαχωρισμός ήταν σαφής. Οι άνθρωποι του πνεύματος έβλεπαν τους υπολογιστές σαν κάτι ξένο προς την πνευματική διάσταση. Το Web 1.0 ένωσε υπολογιστές και αρχεία. Το Web 2.0 ένωσε ανθρώπους, δημιούργησε ένα δίκτυο ανθρώπων και, πλέον, οδεύουμε για το Web 3.0 όπου μιλάμε για την πραγμάτωση του μεγάλου οράματος, μίας παγκόσμιας βάσης δεδομένων της ανθρώπινης γνώσης. Το όραμα της παν-εγκυκλοπαίδειας του Ντιντερό όπου θα ήταν καταγεγραμμένη όλη η ανθρώπινη γνώση γίνεται μία ζωντανή πραγματικότητα που λειτουργεί με κανόνες της θεωρίας του Χάους. Πίσω από όλα αυτά τα μυαλά και τη γνώση αναδύεται μία αυτοοργάνωση. Αυτό που λένε πολλές φορές κάποιοι συνεργάτες του και έχει αξία σήμερα είναι «τι θα έλεγε για αυτό ο Μιχάλης;» Πώς θα το ανέλυε, με τι διττή του προσέγγιση; Για παράδειγμα, το 1993 οργάνωσε ένα συνέδριο και με κάλεσε να μιλήσω κι εγώ για το πώς θα αντιμετωπίσουμε το δίλημμα μεταξύ ασφάλειας και ιδιωτικότητας. Οι αρχές ήθελαν να έχουν τη δυνατότητα να σπάζουν οποιαδήποτε κρυπτογράφηση και ο Μιχάλης αναζητούσε τις σωστές ισορροπίες ανάμεσα σε αυτό και την προστασία των προσωπικών δεδομένων. Τώρα, το πρόβλημα είναι πιο σύνθετο αλλά η προσέγγιση παραμένει».

Tim Berners Lee: Αν δεν υπήρχε ο Μιχάλης, ίσως να μην υπήρχε το World Wide Web

Ο Μιχάλη Δερτούζος έζησε από κοντά όλα τα μεγάλα γεγονότα της εποχής του. Από την ουρά για το συσσίτιο στην κατεχόμενη Αθήνα του '40, στα σαλέ του Νταβός στην Ελβετία του '97. Ξενάγησε την ηγεσία του πλανήτη στον δικό του ψηφιακό κόσμο, ο οποίος εκτός από υπολογιστές, διέθετε και ανθρώπινο πρόσωπο. Οραματίστηκε την ηλεκτρονική αγορά της πληροφορίας, πολύ πριν υπάρξει το Διαδίκτυο. Η ιστορία του αρχίζει να εκτυλίσσεται στις 5 Νοεμβρίου 1936. Σε ένα βρεφοκομείο της πρωτεύουσας, ο Μιχάλης Δερτούζος παίρνει την πρώτη του ανάσα. Η βιρτουόζος πιανίστρια και ο ναύαρχος σύζυγός της θα αγκαλιάσουν την τρυφερή ύπαρξή του, έχοντας τη συγκίνηση ζωγραφισμένη στα πρόσωπά τους. Για αυτούς τους δύο ανθρώπους, πολλά χρόνια αργότερα, ο Μιχάλης έκανε 200 ταξίδια στην Ελλάδα, από τη μόνιμη κατοικία του στις ΗΠΑ. Πίστευε ότι το έκανε για να τους δίνει τη δυνατότητα να τον βλέπουν αν και μετά την απώλειά τους, διαπίστωσε ότι «εγώ είχα την ανάγκη να τους επισκέπτομαι».

Στα πρώτα του χρόνια, τα άρματα του πολέμου πηγαινοέρχοταν στους δρόμους της ελληνικής πρωτεύουσας και οι στρατιώτες έπαιρναν τον τραχύ δρόμο για το Μέτωπο. Ο πατέρας του αναγκάστηκε να ανταποκριθεί στο πολεμικό κάλεσμα και να βρίσκεται συνεχώς εν πλω στο Αιγαίο και τη Μεσόγειο. Ο ναύαρχος κάλεσε το 5χρονο γιο του και του είπε: «Εγώ πρέπει να φύγω. Τώρα εσύ είσαι ο αρχηγός της οικογένειας». Ο μικρός Μιχάλης πήρε το «αρχηγικό του πόστο», γαντζωμένος στο φόρεμα της μητέρας του, περιμένοντας στην ουρά μαζί με τους συμπολίτες του για λίγο ψωμί και ένα πιάτο φαγητό. Η παιδική του ηλικία ήταν γεμάτη από ασπρόμαυρες εικόνες κακουχίας και αποχωρισμού. «Υπήρχε πολύς θάνατος ολόγυρα» είχε πει. «Τα εκρηκτικά είχαν γίνει παιχνίδια για μένα. Θεέ μου! Αναρωτιέμαι πώς κατάφερα να επιβιώσω από εκείνη την περίοδο...».

Παιδικά χρόνια εγκλωβισμένα στα συντρίμμια μίας πόλης, μίας κοινωνίας. Ο μικρός Δερτούζος ήταν ένα από τα παιδιά-φαντάσματα εκείνης της εποχής και αναζήτησε αργότερα, όσα δεν έζησε στην παιδική ηλικία.
Από την άλλη, η ανικανοποίητη ευφυΐα του εμποτίστηκε με το στοιχείο του ανθρωπισμού. Οραματίστηκε την ηλεκτρονική αγορά των πληροφοριών πολύ πριν υπάρξει ο παγκόσμιος ιστός, όπως ονειρεύτηκε και τον υπολογιστή που υπηρετεί τον άνθρωπο κι όχι το αντίστροφο. «Κάναμε ένα μεγάλο λάθος 300 χρόνια πριν όταν διαχωρίσαμε την τεχνολογία από τον άνθρωπο», είχε πει ο Δερτούζος σε μία συνέντευξή του στο Scientific American. «Είναι καιρός να τα ξαναενώσουμε». Ο Πρόεδρος του MIT, Τσαρλς Βεστ, εξήρε την προσωπικότητα του Έλληνα επιστήμονα για αυτό το παιδικό του «κουσούρι». «Ο Μιχάλης ήταν ταυτόχρονα ηγέτης, εργάτης, οραματιστής και ένα τρυφερό ανθρώπινο πλάσμα. Ελάχιστοι είχαν τόσο ξεκάθαρα μέσα τους τις ηθικές και επαγγελματικές αρχές τους. Θα μου λείψει πολύ η φιλία του και οι συμβουλές του».

Η έξοδος του κόσμου από τον πόλεμο και η προσπάθεια για επιστροφή στην ομαλότητα βρίσκει το Μιχάλη στα θρανία του Κολεγίου Αθηνών. Ανόρεχτος στην αρχή, πέρασε τρεις χρονιές με κακούς βαθμούς στα μαθηματικά και στην έκθεση. Χρειάστηκε η παρέμβαση ενός μαθηματικού, ο οποίος χρησιμοποίησε τις τιράντες του Μιχάλη σαν σφεντόνα για να τον εξακοντίσει στον «ουρανό» της γνώσης και της εκπαίδευσης με μία τροχιά που ξεκίνησε από το Κολέγιο Αθηνών και κατέληξε στο MIT. «Ο καθηγητής της Άλγεβρας», διηγούταν ο Μιχάλης, «τράβηξε τις τιράντες μου την ώρα που μου έλεγε επιτακτικά ότι θα έπρεπε να μελετήσω Άλγεβρα και μετά τις άφησε να με κτυπήσουν με δύναμη στο στήθος μου. Από τότε μεταμορφώθηκα από μαθητής του Γ σε μαθητής του Α και άνοιξε ο δρόμος των πιθανών επιτυχιών μπροστά μου». Ήταν τόσο έντονη η επίδραση του κτυπήματος στο νεαρό μαθητή που όχι μόνο του έδωσε ώθηση για να φθάσει στην εκπαιδευτική αφρόκρεμα των ΗΠΑ αλλά τον έκανε να ασχοληθεί ιδιαίτερα και με το ρόλο του καθηγητή στη διαμόρφωση των μαθητών. «Οι δάσκαλοι να μην ξεχνούν ποτέ την επιρροή που έχει η αγάπη στη μόρφωση! Αν ο δάσκαλος αγαπάει το μαθητή, νοιάζεται πραγματικά για αυτόν, τον επιπλήττει αν δεν κάνει το σωστό και του εξηγεί τι πρέπει να κάνει, τότε η εκπαίδευση μπορεί να γίνει απίστευτα διαφορετική».

ΤΟ ΜΙΤ, το Πανεπιστήμιο της Μασαχουσέτης με έφεση στην τεχνολογία ήταν ο χώρος μέσα στον οποίο ο Δερτούζος ξεδίπλωσε όλες τις πνευματικές αρετές του. «Προέβλεψε ένα απίστευτο ποσοστό των όσων θα ακολουθούσαν στην επιστήμη των υπολογιστών», θυμάται ο καθηγητής και συνεργάτης του, Χάρολντ Άμπελσον. «Ήταν ο πρώτος που υποστήριξε ότι πρέπει να χρησιμοποιηθούν ευρέως οι υπολογιστές στην εκπαίδευση, όταν στο ΜΙΤ είχαμε όλους κι όλους 10 υπολογιστές. Το 1975, περιέφερε παντού την τρελή ιδέα του ότι κάποια ημέρα οι υπολογιστές θα βρίσκονται στα σπίτια».
Έγινε καθηγητής του Πανεπιστημίου το 1964 και διευθυντής του περίφημου Εργαστηρίου για την Επιστήμη των Υπολογιστών (LCS) το 1974. Με την καθοδήγηση του Δερτούζου, το LCS δημιούργησε, μεταξύ άλλων, τα spreadsheets, το δίκτυο Ethernet, τη λογική της χρονοχρήσης υπολογιστών, την κρυπτογραφία με δημόσιο κλειδί, το γραφικό σύστημα επικοινωνίας με τον υπολογιστή, την ταμπλέτα γραφικών, τα X Windows και σειρά άλλων σημαντικών τεχνολογιών. Για τους αμύητους της επιστήμης των υπολογιστών ίσως αυτά να φαίνονται κινέζικα ιδεογράμματα, αποτέλεσαν, όμως, δομικούς λίθους στην πρόοδο της «ανολοκλήρωτης επανάστασης». Έτσι αντιλαμβανόταν ο Δερτούζος την «έκρηξη» της πληροφορίας και αυτήν την ονομασία χρησιμοποίησε σε ένα από τα 7 βιβλία του.

«Η νέα προσέγγιση έχει αρχίσει να σχηματίζεται στο μυαλό μου εδώ και περισσότερο από μία δεκαετία», γράφει στο ομότιτλο πόνημά του. «Ξεκίνησε λόγω της απογοήτευσης που αισθανθήκαμε τόσο εγώ όσο και οι άλλοι όταν επιχειρήσαμε επανειλημμένα να χαλιναγωγήσουμε τους υπολογιστές για τις ανάγκες μας και τελικά ανακαλύψαμε ότι εμείς είμαστε εκείνοι που φοράμε το χαλινάρι. Ονόμασα τη νέα προσέγγιση ανθρωποκεντρική χρήση των υπολογιστών για να δώσω έμφαση στο ότι από εδώ και πέρα, τα συστήματα υπολογιστών θα πρέπει να εστιάζουν στις ανάγκες και τις δυνατότητές μας, αντί να μας αναγκάζουν να υποτασσόμαστε στις πολύπλοκες, ακατανόητες και μηχανιστικές τους λεπτομέρειες».

Η ανθρωπιστική έννοια που έδινε ο Δερτούζος στην πληροφορική και γενικότερα στην τεχνολογία και την επιστήμη και η πολιτική διάσταση που είχε το έργο του τον έφεραν συχνά σε δημόσιες θέσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες αλλά και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Δούλεψε υπό την προεδρεία του Τζίμι Κάρτερ πάνω στον επανασχεδιασμό των πληροφορικών συστημάτων για το Λευκό Οίκο και αντιπροσώπευε τις ΗΠΑ σε θέματα τεχνολογίας στη διάσκεψη των G7 του 1995. Ταυτόχρονα, υπήρξε για χρόνια σύμβουλος της ελληνικής κυβέρνησης σε θέματα τεχνολογίας. Τιμήθηκε για την προσφορά του στην Ελλάδα με το Μεγαλόσταυρο του Τάγματος της Τιμής.

Πολύ σημαντική ήταν η συμβολή του στη δημιουργία του World Wide Web Consortium. Ο εφευρέτης του World Wide Web και του υπερσυνδέσμου, Τιμ Μπέρνερς Λι, αναφερόμενος στη συμμετοχή του στενού του φίλου σε αυτήν την προσπάθεια είχε πει: «Σε εκείνο το χρονικό σημείο είχα μία ημιτελής τρελή ιδέα. Ο Μιχάλης έπαιξε σημαντικό ρόλο στην υλοποίησή της. Πήρε τα κομμάτια από τις σκέψεις μου και τα συνέθεσε για να δημιουργήσει τη συνολική εικόνα. Μόνο αυτός θα μπορούσε να το κάνει. Αν δεν υπήρχε ο Μιχάλης πιθανότατα να μην υπήρχε και το World Wide Web Consortium. Η καθαρότητα της σκέψης του και η ζεστασιά της καρδιάς του ήταν μία συνεχής υποστήριξη για μένα».

Διαβάστε ακόμη