Μετάλλαξη Όμικρον: Τι ισχύει για νόσηση, μεταδοτικότητα, εγκυμοσύνη

Τα νεότερα δεδομένα για τη μετάλλαξη Όμικρον του κορονοϊού αναπτύχθηκαν από καταξιωμένους επιστήμονες στο 3o Webinar, του ΕΚΠΑ που διοργανώθηκε στο πλαίσιο της σειράς Webinars-Επίκαιρα Θέματα Δημόσιας Υγείας, με συντονιστές τον Πρύτανη του ΕΚΠΑ Καθηγητή Θεραπευτικής-Ογκολογίας-Αιματολογίας Θάνο Δημόπουλο και τον Καθηγητή Βιολογίας ΕΚΠΑ Ιωάννη Τρουγκάκο.

Ο κορονοϊός εμφανίζει ευρύ φάσμα μεταλλάξεων

Η πρώτη ομιλία του Webinar πραγματοποιήθηκε από τον Καθηγητή Ιστολογίας και Διευθυντή του Εργαστηρίου Ιστολογίας και Εμβρυολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ Βασίλη Γοργούλη, οποίος ανέλυσε τη μεταλλαξιογόνο ικανότητα του SARS-CoV-2 από την Wuhan στην Όμικρον. Ο κ. Γοργούλης σημείωσε ότι ο ιός SARS-CoV-2 εμφανίζει ευρύ φάσμα μεταλλάξεων. Σχετική μελέτη του Εργαστηρίου Ιστολογίας και Εμβρυολογίας της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ έδειξε ότι τα ένζυμα APOBEC εμπλέκονται στην εμφάνιση μεταλλάξεων στον SARS-CoV-2. Η ερευνητική ομάδα του κ. Γοργούλη διερεύνησε το ρόλο της κυτταρικής γήρανσης στην παθοφυσιολογία της COVID-19. Τα SARS-CoV-2 γηρασμένα κύτταρα παράγουν φλεγμονώδεις παράγοντες που δημιουργούν φλεγμονή στη COVID-19. Ο ιός SARS-CoV-2 προάγει τους μηχανισμούς κυτταρικής γήρανσης. Αυτό το μικροπεριβάλλον μπορεί να ευοδώσει τη δημιουργία νέων μεταλλάξεων. Σε αυτό το πλαίσιο, φάρμακα που αναστέλλουν την κυτταρική γήρανση έχουν την προοπτική κλινικής εφαρμογής.

Η πιθανότητα εμφάνισης νέων παραλλαγών του κορονοϊού, ανέφερε ο κ. Γοργούλης, δεν μπορεί να εκτιμηθεί με ασφάλεια, αλλά θα εξαρτηθεί και από τη συμπεριφορά του ανθρώπινου οργανισμού έναντι στον ιό.

Οι διαφορές της μετάλλαξης Όμικρον

Στη συνέχεια, ο Καθηγητής Μικροβιολογίας, Διευθυντής του Εργαστηρίου Μικροβιολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ και Αντιπρύτανης Διοικητικών Υποθέσεων του ΕΚΠΑ Αθανάσιος Τσακρής ανέλυσε την παθοφυσιολογία της νόσου COVID-19 και τις διαφορές της μετάλλαξης Όμικρον. Ο κ. Τσακρής σημείωσε ότι το φαινόμενο της συγκλίνουσας εξέλιξης οδήγησε στη σχεδόν ταυτόχρονη εμφάνιση της παραλλαγής Όμικρον σε όλα τα μέρη του κόσμου παρά τους αρχικούς ταξιδιωτικούς περιορισμούς που εφαρμόστηκαν. Η παραλλαγή Όμικρον εμφανίζει 26 μοναδικές μεταλλάξεις στα γονίδια που κωδικοποιούν για την πρωτεΐνη S του SARS-CoV-2. Είναι πιθανό ότι πραγματοποιήθηκε κάποιο γεγονός ανασυνδυασμού του γενετικού υλικού πιθανώς με κάποιο άλλον κορονοϊό και να οδήγησε στην επικρατούσα παραλλαγή Όμικρον με εκσεσημασμένη μεταδοτικότητα αλλά πιθανότατα μειωμένη σοβαρότητα νόσου. Οι νεότερες παραλλαγές του SARS-CoV-2 οδηγούν σε μεγαλύτερη δημιουργία συγκυτίων στους πνεύμονες, τα οποία σχετίζονται με τη σοβαρότητα της νόσου και της λοίμωξης COVID-19. Ο κ. Τσακρής τόνισε ότι έχουμε παρατηρήσει συνδυασμούς μεταλλάξεων και όχι μεμονωμένες μεταλλάξεις που οδηγούν σε διαφυγή της ανοσολογικής απόκρισης του ανθρώπινου οργανισμού και σε αυξημένη μεταδοτικότητα.

Όμικρον: ρυθμός αναπαραγωγής 8

Η μετάλλαξη Όμικρον εκτιμάται ότι έχει ρυθμό αναπαραγωγής που μπορεί να φτάνει το 8, ενώ το αρχικό στέλεχος βρισκόταν λίγο πάνω από τη μονάδα. Για συγκριτικούς λόγους αναφέρεται ότι η εξαιρετικά μεταδοτική ιλαρά έχει ρυθμό αναπαραγωγής 12. Ιδιαίτερα σημαντικό με τη μετάλλαξη Όμικρον είναι το γεγονός ότι υπάρχουν πολλοί ασυμπτωματικοί φορείς. Τα παραπάνω ανέφερε ο Επίκουρος Καθηγητής Υγιεινής και Επιδημιολογίας Γκίκας Μαγιορκίνης…

Πρόσθεσε ότι το στέλεχος Όμικρον έχει μεγάλη διεισδυτικότητα όσον αφορά στην ανοσολογική διαφυγή στα εμβόλια και σε προηγούμενη νόσο. Το κύμα της Όμικρον είναι μαζικό, αλλάζει άρδην την επιδημιολογία της νόσου παγκοσμίως, ωστόσο οι θάνατοι από COVID-19 δεν ακολουθούν αντίστοιχα την αύξηση στον αριθμό των κρουσμάτων. Με βάση τα τρέχοντα στοιχεία στη χώρα μας, το 90% των κρουσμάτων εκτιμάται ότι οφείλονται στο στέλεχος Όμικρον. Σύμφωνα με τα υπό έρευνα ακόμα στοιχεία η νέα παραλλαγή αφορά έως και το 50% των εισαγωγών στα νοσοκομεία.

Η κλινική εικόνα της COVID-19 με την παραλλαγή Όμικρον

Η Καθηγήτρια Παιδιατρικής-Λοιμώξεων, Βάνα Παπαευαγγέλου αναφέρθηκε στην κλινική εικόνα της COVID-19 με τη μετάλλαξη Όμικρον. Η κλινική εικόνα της COVID-19 με την παραλλαγή Όμικρον φαίνεται να είναι ηπιότερη και αφορά περισσότερο το ανώτερο αναπνευστικό. Οι πρώτες ενδείξεις συνηγορούν υπερ μειωμένης πιθανότητας νοσηλείας, μικρότερης διάρκειας νοσηλείας σε περίπτωση νοσηλείας και με λιγότερες πιθανότητες ανάγκης οξυγονοθεραπείας και εισαγωγής σε μονάδα εντατικής θεραπείας, καθώς και χαμηλότερη θνησιμότητα.

Αντιμετώπιση και διαχείριση των ασθενών

Σχετικά με την αντιμετώπιση και τη διαχείριση των ασθενών, ο Καθηγητής Παθολογίας-Λοιμώξεων Ευάγγελος Γιαμαρέλλος-Μπουρμπούλης ανέλυσε τις θεραπευτικές επιλογές έναντι της Όμικρον. Καίριο σημείο όπως είπε, για την αντιμετώπιση των ασθενών με COVID-19 αποτελεί η έγκαιρη ανίχνευση των ασθενών που βρίσκονται σε κίνδυνο για σοβαρή νόσο ώστε να μειωθούν οι εισαγωγές σε ΜΕΘ, να μειωθεί η θνητότητα και να αυξηθεί η ίαση, συμπεριλαμβανομένων και των μακροχρόνιων επιπλοκών της νόσου. Ο κ. Γιαμαρέλλος αναφέρθηκε στη στρατηγική SAVE που στηρίζεται στην πρώιμη ανίχνευση των ασθενών σε κίνδυνο από την υπερέκφραση των ιντερλευκινών 1α και 1β που οδηγούν σε υπέρμετρη φλεγμονώδη αντίδραση με τη μελέτη του βιοδείκτη suPAR.

Ο αντίκτυπος της Όμικρον στη λειτουργία των Κλινικών Εντατικής Θεραπείας

Ο Καθηγητής Εντατικής Θεραπείας, Διευθυντής της Γ ? Κλινικής Εντατικής Θεραπείας, της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ στο «ΕΥΓΕΝΙΔΕΙΟ» Θεραπευτήριο Γεώργιος Δημόπουλος αναφέρθηκε στον αντίκτυπο του μεταλλαγμένου στελέχους Όμικρον στη λειτουργία των Κλινικών Εντατικής Θεραπείας. Ο κ. Δημόπουλος σημείωσε ότι κατά την πορεία της νόσου COVID-19 ο ασθενής μπορεί από την κατάσταση της «καλής» υποξίας όπου ο οργανισμός έχει τις εφεδρείες να ανταποκριθεί στη χορήγηση συμπληρωματικού οξυγόνου, μπορεί να μεταπέσει σε κατάσταση «κακής» υποξίας όπου οι εφεδρείες πλέον δεν επαρκούν και είναι αναγκαίος ο μηχανικός αερισμός των πνευμόνων. Οι διασωληνωμένοι ασθενείς στη ΜΕΘ είναι ασθενείς με ιδιαίτερες απαιτήσεις καθώς μπορεί να εμφανίσουν επιπλοκές κατά τη διάρκεια της νοσηλείας τους όπως θρομβώσεις και δευτερογενείς λοιμώξεις με την ασπεργίλλωση να αναφέρεται ως ένα ιδιαίτερο πρόβλημα στους διασωληνωμένους ασθενείς με COVID-19. Η παρουσία συμπαραμαρτούντων νοσημάτων όπως παχυσαρκία, σακχαρώδης διαβήτης και ανοσοκαταστολή περιπλέκουν την αντιμετώπιση των ασθενών.

Λοίμωξη από το μεταλλαγμένο στέλεχος Όμικρον κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης

Το σύνολο των επιστημονικών σωμάτων και εταιρειών συστήνουν όλο και σαφέστερα τον εμβολιασμό κατά του SARS-CoV-2 στην κύηση, ανέφερε ο Καθηγητής Μαιευτικής και Γυναικολογίας-Εμβρυομητρικής και Περιγεννητικής Ιατρικής Γεώργιος Δασκαλάκης. Υπογράμμισε ότι ο εμβολιασμός και στην κύηση αποτελεί το μοναδικό τρόπο μείωσης των κινδύνων από τη νόσο COVID-19 καθώς μειώνει το ποσοστό σοβαρής νόσησης και την ανάγκη νοσηλείας σε μονάδα εντατικής θεραπείας. Επιπλέον, ο Καθηγητής σημείωσε ότι οι άμεσες ανεπιθύμητες δράσεις του εμβολίου στις εγκύους έχουν την ίδια επίπτωση με τις μη εγκύους γυναίκες.

Xορήγηση αναμνηστικής δόσης

Στη συνέχεια, ο Καθηγητής Θεραπευτικής - Αιματολογίας της Θεραπευτικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ Eυάγγελος Τέρπος ανέλυσε την αντισωματική απάντηση μετά από εμβολιασμό και το βαθμό της προστασίας απέναντι στην Όμικρον. Ο κ. Τέρπος σημείωσε την αναγκαιότητα της χορήγησης αναμνηστικής δόσης του εμβολίου καθώς συμβάλλει ουσιαστικά στην ανάπτυξη ικανοποιητικής αντισωματικής απάντησης έναντι του SARS-CoV-2 στον ανθρώπινο οργανισμό. Τα διαθέσιμα στοιχεία έως σήμερα αφορούν στη χορήγηση αναμνηστικών δόσεων με εμβόλια mRNA σε άτομα που είχαν προηγουμένως εμβολιαστεί είτε με εμβόλια mRNA είτε με το εμβόλιο της Johnson & Johnson. Σημαντικό είναι επίσης το όφελος από την αναμνηστική δόση σε ασθενείς με δυσλειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Η αναμνηστική δόση του εμβολίου BNT162b2 δημιουργεί εξουδετερωτικά αντισώματα σε πάνω από τους μισούς ασθενείς με πολλαπλούν μυέλωμα που δεν είχαν αντισώματα μετά τη δεύτερη δόση σύμφωνα με τα δεδομένα σχετικής μελέτης της Θεραπευτικής Κλινικής του ΕΚΠΑ.

Ανίχνευσης της μετάλλαξης Όμικρον στα λύματα

Ο Καθηγητής Αναλυτικής Χημείας του Τμήματος Χημείας της Σχολής Θετικών Επιστημών του ΕΚΠΑ Νικόλαος Θωμαΐδης, περιέγραψε τη μέθοδο και τα αποτελέσματα της ανίχνευσης της μετάλλαξης Όμικρον στα λύματα. Τα ευρήματα από τη μελέτη των λυμάτων μπορούν να δώσουν πολύτιμες πληροφορίες που προηγούνται χρονικά έως και 5 ημέρες της επιδημιολογικής εικόνας στην κοινότητα. Τα ευρήματα από την αλληλούχηση επόμενης γενιάς στα λύματα της Αττικής έδειξαν μια σαφή αλλαγή στο επιδημιολογικό φορτίο. Από τα δείγματα που συλλέχθησαν μεταξύ 1 και 15 Δεκεμβρίου 2021 η επικράτηση του στελέχους Δέλτα ήταν σαφής σε ποσοστό άνω του 99% των δειγμάτων. Κατά το διάστημα 16 έως 26 Δεκεμβρίου 2021 τα αποτελέσματα έδειξαν αύξηση του ποσοστού των γενετικών δεικτών του στελέχους Όμικρον σε ποσοστό 34% με ταυτόχρονη μείωση των γενετικών δεικτών του στελέχους Δέλτα.

Όσον αφορά στον προσδιορισμό μεταλλαγμένων στελεχών του SARS-CoV-2 σε δείγματα λυμάτων, ο Καθηγητής Κλινικής Βιοχημείας του Τμήματος Βιολογίας της Σχολής Θετικών Επιστημών του ΕΚΠΑ Ανδρέας Σκορίλας ανέλυσε μια νέα μοριακή μεθοδολογία που αναπτύχτηκε στο ΕΚΠΑ με στόχο διεθνή πατέντα. Η τεχνολογία αλληλούχησης νέας γενιάς ανοίγει νέους ορίζοντες για την έρευνα σε μοριακό επίπεδο, σημείωσε. Τα αποτελέσματα της πρόσφατης ανάλυσης ανέδειξαν την επικράτηση σε ποσοστό 87% με σημαντική πολυμορφία της παραλλαγής Όμικρον και την ταυτόχρονη σημαντική μείωση των αντίστοιχων γενετικών δεικτών του στελέχους Δέλτα. Προσδιορίστηκαν ειδικές μεταλλάξεις του γονιδίου S (spike) της παραλλαγής Όμικρον. Αξίζει να σημειωθεί ότι διαπιστώθηκε για πρώτη φορά η παρουσία δύο στελεχών της παραλλαγής Όμικρον τα οποία φέρουν (συγχαρτογραφούνται) επιπλέον μεταλλάξεις που έχουν αναφερθεί στην παραλλαγή Mu και Βήτα.