Πώς η ελονοσία έφτασε στη μόλυνση ανθρώπων; Η ανακάλυψη που «έλυσε» το μυστήριο

Οι επιστήμονες έλυσαν ένα μυστήριο 100 ετών σχετικά με τους εξελικτικούς δεσμούς μεταξύ των παρασίτων της ελονοσίας που μολύνουν τους ανθρώπους και τους χιμπατζήδες. Ανακάλυψαν ότι το παράσιτο P. malariae -ένα από τα έξι είδη που μεταδίδουν την ελονοσία στους ανθρώπους- προήλθε από τους αφρικανικούς πιθήκους πριν εξελιχθεί ώστε να μολύνει τους ανθρώπους.

Ειδικότερα, το πλασμώδιο -το παράσιτο της ελονοσίας- δεν είναι ιός ή βακτήριο, αλλά βρίσκεται πιο κοντά στα φυτά. Τους ανθρώπους πάντως μολύνουν έξι είδη, ενώ πολλά περισσότερα περνούν ένα στάδιο του κύκλου ζωής τους στο αίμα θηλαστικών, ερπετών ή πτηνών προτού μεταδοθούν μέσω των εντόμων.

Καθώς τα περισσότερα παρασιτικά είδη που μολύνουν τον άνθρωπο δεν μολύνουν άλλα σπονδυλωτά, οι επιστήμονες έχουν προβληματιστεί σχετικά με την προέλευσή τους. Από τα είδη που μολύνουν τους ανθρώπους, το πιο διαδεδομένο είναι το P. Falciparum και, μάλιστα, είναι και πιο πιθανό να σκοτώσει.

Ωστόσο, η προέλευση του P. Μalariae έχει αποδειχθεί πιο ενδιαφέρουσα. Τώρα, μετά από 100 χρόνια ερευνών και αποριών, μια έρευνα από τη Nature Communications υποστηρίζει ότι έχει επιτέλους απάντηση.

Σημειώνεται πως τη δεκαετία του 1920, εντοπίστηκαν παράσιτα στο αίμα των χιμπατζήδων που έμοιαζαν με το P. Μalariae. Έτσι, προέκυψε το ερώτημα αν αυτό σήμαινε πως το ίδιο παράσιτο μόλυνε ανθρώπους και χιμπατζήδες. Άλλωστε, είναι γνωστό πως το P. Knowlesi το κάνει αυτό.

Έπειτα, το ζήτημα έγινε πιο περίπλοκο λόγω της ανακάλυψης του P. Βrasilianum, μιας φαινομενικά παρόμοιας μορφής ελονοσίας που μολύνει τους πιθήκους της Αμερικής.

Για τους παραπάνω λόγους, ο Δρ. Lindsey Plenderleith του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου και οι συνεργάτες του συνέκριναν το DNA του P. Malariae με αυτό των αντίστοιχων πιθήκων και διαπίστωσαν πως υπήρχαν τρία ξεχωριστά είδη:

Το ένα, το οποίο οι ειδικοί αποκαλούν P. Celatum, είναι ευρέως διαδεδομένο στους χιμπατζήδες και τους γορίλες, αλλά παρά την εμφάνισή του, δεν μοιάζει τόσο γενετικά με τις ανθρώπινες ποικιλίες. Ωστόσο, το άλλο είναι πολύ πιο κοντά και ονομάζεται P. malariae-like.

Η σύγκριση μεταξύ P. Malariae-like και P. Malariae επέτρεψε στους επιστήμονες να εξερευνήσουν τη γενετική ιστορία του παρασίτου. Τότε, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το P. Malariae εξελίχθηκε από ένα παράσιτο που μολύνει τους πιθήκους σε ένα παράσιτο που μολύνει τους ανθρώπους.

Η διαδικασία είναι πολύ παρόμοια με αυτή που πιστεύεται ότι «πέρασε» το P. Falciparum όταν εξελίχθηκε από ένα παράσιτο γορίλλα.

Από την άλλη πλευρά, το P. Brasilianum φαίνεται να είναι ένα «κομμάτι» του P. Malariae που πέρασε από τον άνθρωπο στους πιθήκους, αφού μεταφέρθηκε στην Αμερική, πιθανότατα με το εμπόριο σκλάβων, αναφέρεται σε δημοσίευμα του IFL Science. Γρήγορα μόλυνε πάνω από 30 είδη πιθήκων.

«Τα ευρήματά μας θα μπορούσαν να παρέχουν ζωτικής σημασίας ενδείξεις για το πώς το παράσιτο έχει καταστεί ικανό να μολύνει ανθρώπους και μπορούν να βοηθήσουν τους ερευνητές να εκτιμήσουν εάν είναι πιθανά άλλες μεταφορές υπάρχοντων παρασίτων σε πιθήκους, ανθρώπους», είπε ο Plenderleith.

Τέλος, η κατανόηση άλλων παρασίτων της ελονοσίας θα μπορούσε να βοηθήσει στη βελτίωση της ικανότητάς μας να καταπολεμούμε το P. Falciparum, το οποίο παραμένει μία από τις μεγαλύτερες αιτίες θανάτου που μπορούν να προληφθούν, ειδικά στα παιδιά.