Τι είναι η μικροβιακή αντοχή και γιατί αποτελεί πρόβλημα για την παγκόσμια υγεία;

Εκτός των κύκλων των ειδικών, η AMR, ή αλλιώς μικροβιακή αντοχή, παραμένει ένα ελάχιστα γνωστό πρόβλημα παρότι, κάθε χρόνο, εξαιτίας των επιπτώσεών της, εκατομμύρια άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους. Οι εμπειρογνώμονες λένε ότι, η αντιμετώπιση της μικροβιακής αντοχής είναι ζήτημα ζωτικής σημασίας ενώ τονίζουν ότι, τα μέτρα που θα πρέπει να παρθούν, αφορούν όλους τους τομείς – από την υγεία έως τη γεωργία.

 Τι είναι η AMR

Η μικροβιακή αντοχή (AMR) προκύπτει όταν τα μικρόβια που προκαλούν τις ασθένειες - βακτήρια, ιοί, μύκητες και παράσιτα – αναπτύσσουν τρόπους αντίστασης στα φάρμακα που, παραδοσιακά, χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπισή τους. Οι νέοι, ανθεκτικοί παθογόνοι μικροοργανισμοί αποκαλούνται μερικές φορές «υπερβακτήρια».

 Πώς συμβαίνει;

Πρόκειται για μία φυσική διαδικασία που συμβαίνει με την πάροδο του χρόνου. Ωστόσο, η υπερβολική και άσκοπη χρήση φαρμάκων -και ιδίως αντιβιοτικών- την επιταχύνει, και μάλιστα όχι μόνο στους ανθρώπους, αλλά και στα ζώα και τα φυτά. Αυτό συμβαίνει επειδή η έκθεση στα φάρμακα βοηθά τους παθογόνους μικροοργανισμούς να μάθουν πώς να αντιστέκονται.

 Πόσο μεγάλο πρόβλημα αποτελεί;

Πρόκειται ήδη για ένα αρκετά σημαντικό πρόβλημα. Τα - ανθεκτικά στα αντιβιοτικά - μικρόβια, το 2019, ήταν άμεσα υπεύθυνα 1.270.000 θανάτους παγκοσμίως, το 2019 ενώ πιστεύεται ότι έμμεσα συνέβαλαν σε 4.950.000 θανάτους.

Η μικροβιακή αντοχή κάνει πολύ πιο δύσκολη τη θεραπεία των λοιμώξεων ενώ καθιστά άλλες μορφές θεραπείας πολύ πιο δύσκολες. Για παράδειγμα, οι καρκινοπαθείες είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι στις λοιμώξεις λόγω ανοσοκαταστολής που μπορεί να προκληθεί από την αντικαρκινική θεραπεία. Αυτό συμβαίνει και με τους λήπτες μοσχευμάτων, οι οποίοι  υποβάλλονται σε ανοσοκατασταλτική φαρμακευτική αγωγή, προκειμένου να αποτραπεί η απόρριψη των μοσχευμάτων από τον οργανισμό τους.

Τι γίνεται με τα νέα φάρμακα;

Υπάρχει σοβαρή έλλειψη στην έρευνα για τα αντιβιοτικά νέας γενιάς. Σημαντικό εμπόδιο αποτελεί ότι αυτά παρέχονται με φειδώ από τους ειδικούς και ερευνητές, καθώς κρατούνται σε εφεδρεία για τη θεραπεία πιο επιθετικών λοιμώξεων, που δεν ανταποκρίνονται σε κανένα από τα ήδη υπάρχοντα φάρμακα.

Οι φαρμακευτικές εταιρείες, με βάση τους παραδοσιακούς μηχανισμούς τιμολόγησης των φαρμάκων, γνωρίζουν ότι, η απόδοση στις επενδύσεις τους στην έρευνα θα είναι μικρή. Πολλές κυβερνήσεις διερευνούν νέους τρόπους ώστε να δώσουν κίνητρα για την ανάπτυξη αντιβιωτικών νέας γενιάς. Για παράδειγμα, στη Βρετανία το NHS (Εθνικό Σύστημα Υγείας) ουσιαστικά συνδράμει στην έρευνα, εξασφαλίζοντας στις φαρμακευτικές ένα σταθερό μέρισμα από τις πωλήσεις, ανεξαρτήτως από το εάν τα σκευάσματα χρησιμοποιούνται ή όχι.

Ωστόσο υπάρχουν ερωτήματα και σχετικά με το εάν γίνεται αποτελεσματική χρήση των υπαρχουσών θεραπειών. Σε ορισμένες χώρες, οι πολίτες αγωνίζονται ώστε να αποκτήσουν πρόσβαση σε αυτό, που ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) αποκαλεί «παραδοσιακά αντιβιοτικά» - παλαιότερης τεχνολογίας, σε μορφή χαπιού, τα οποία έχουν γενικώς ελαχιστοποιημένες παρενέργειες και λιγότερες πιθανότητες να οδηγήσουν στην ΑΜR. Σε αυτές τις χώρες, σε πολίτες που έχουν την οικονομική δυνατότητα μπορεί, αντιθέτως,να χορηγηθούν ενέσιμα, νέας γενιάς αντιβιοτικά, τα οποία, στην πραγματικότητα, είναι πιθανότερο να οδηγήσουν σε μικροβιακή αντοχή.

Τι μπορεί να γίνει;

Η αντιμετώπιση του προβλήματος, σύμφωνα με τους ειδικούς, απαιτεί μία προσέγγιση ολιστική. Οι επιστήμονες αναγνωρίζουν ότι, η υγεία των ανθρώπων είναι αλληλεξαρτώμενη με αυτή των ζώων, των φυτών και των οικοσυστημάτων. Τα αντιβιοτικά που χρησιμοποιεί ο πρωτογενής τομέας σε φυτά και ζώα θα πρέπει να χορηγούνται μόνο όταν κρίνεται απολύτως απαραίτητο, ενώ οι γιατροί θα πρέπει να σταματήσουν να συνταγογραφούν αντιβιοτικά για την αντιμετώπιση ιογενών λοιμώξεων. Από πλευράς των φαρμακευτικών, θα πρέπει να γίνεται διαφορετική διαχείριση των αποβλήτων που δημιουργούνται κατά την παρασκευή των φαρμάκων, προκειμένου τα αντιβιοτικά να μη χρησιμοποιούνται στο περιβάλλον. Για να επιτευχθούν πολλοί από αυτούς τους στόχους είναι πιθανό να χρειαστούν πολιτικές σε επίπεδο εθνικών κυβερνήσεων, αν και νωρίτερα φέτος, έκθεση του Παγκόσμιου Συνασπισμού για τη Γήρανση, με αντικείμενο 11 χώρες, προειδοποίησε ότι, παρά την πρόοδο που έχει σημειωθεί, η «στασιμότητα» παρεισφρέει στα προγράμματα.

Τι μπορούν να κάνουν οι πολίτες ως ασθενείς μεμονωμένα;

Αρκετές λοιμώξεις μπορούν καταρχάς να αντιμετωπιστούν συμβατικά, με τη λήψη απλών μέτρων υγιεινής, όπως είναι το πλύσιμο των χεριών, που πραγματικά (όπως μάθαμε και κατά την περίοδο του κορονοϊού) μπορει να κάνει τη διαφορά. Η συμβουλή των ειδικών, όταν συνταγογραφούνται αντιβιοτικά, είναι η λήψη τους να ακολουθεί με ακρίβεια τις οδηγίες των γιατρών. Επίσης συνίσταται τα αντιβοτικά που περισσεύουν, μετά τη θεραπεία, να μην φυλάσσονται για το μέλλον και να μην χορηγούνται σε άλλους.