Μη φαρμακευτική πρόληψη καρδιαγγειακών νοσημάτων: Ο ρόλος της άσκησης

Τα καρδιαγγειακά νοσήματα, παρά την εξέλιξη των θεραπευτικών μέσων αντιμετώπισής τους, αποτελούν διαχρονικά μία από τις πρώτες αιτίες θανάτου παγκοσμίως. Γι΄ αυτό δίνεται ιδιαίτερη έμφαση τα τελευταία χρόνια στην πρωτογενή πρόληψη, τόσο σε επιστημονικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο πολιτείας (ανάπτυξη προγραμμάτων και δικτύων πρόληψης της νόσου).

Εκτός από τη φαρμακευτική αντιμετώπιση των παραγόντων κινδύνου για καρδιαγγειακά νοσήματα (σακχαρώδης διαβήτης, αρτηριακή υπέρταση, δυσλιπιδαιμία κ.ο.κ.), σημαντικό ρόλο έχει και η μη φαρμακευτική πρόληψη, ιδιαίτερα η αποφυγή της καθιστικής ζωής και η ένταξη της  τακτικής άσκησης στην καθημερινότητά μας. 

Η καθιστική ζωή έχει συσχετιστεί με αύξηση του κινδύνου για διαβήτη τύπου ΙΙ, με  την πρώιμη εκδήλωση καρδιαγγειακών συμβάντων (στεφανιαία  νόσο, καρδιακή ανεπάρκεια, αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια) και γενικότερα με αύξηση της θνητότητας. Η άσκηση έχει καρδιοπροστατευτικό ρόλο και μέσω της βελτίωσης της  καρδιοαναπνευστικής μας ικανότητας, μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης των παραδοσιακών παραγόντων κινδύνου για καρδιαγγειακά νοσήματα δηλαδή της αντίστασης στην ινσουλίνη, της αρτηριακής υπέρτασης,  της δυσλιπιδαιμίας και της παχυσαρκίας.

Τι δείχνουν οι μελέτες

Μελέτες έχουν δείξει ότι η αερόβια άσκηση και η προπόνηση με αντιστάσεις μειώνουν τη γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη κατά 0.6%- 0.8% σε ασθενείς με διαβήτη τύπου ΙΙ και βελτιώνουν την αντίσταση στην ινσουλίνη σε ασθενείς με προ-διαβήτη και σε όσους έχουν αυξημένο κίνδυνο για διαβήτη τύπου ΙΙ.

Ταυτόχρονα και οι δύο τύποι άσκησης, σύμφωνα με δημοσιευμένη ανασκόπηση, μειώνουν τη συστολική και διαστολική αρτηριακή πίεση κατά 2-5mmHg σε νορμοτασικούς ασθενείς και κατά 5-7mmHg σε υπερτασικούς ασθενείς. Όσον αφορά την παχυσαρκία, η μακροχρόνια αερόβια άσκηση έχει σαν αποτέλεσμα την μικρή απώλεια βάρους (σε μεταανάλυση του 2011 φάνηκε ότι η αερόβια άσκηση για 6-12μήνες είχε σαν αποτέλεσμα  την απώλεια 1.6-1.7kg). Όμως παρά τη μικρή απώλεια σωματικού βάρους, υπάρχει σημαντική μείωση του σπλαχνικού και ηπατικού λίπους. Τέλος, η άσκηση βελτιώνει το λιπιδαιμικό προφίλ (ανεξάρτητα από την απώλεια του σωματικού βάρους), μειώνοντας τη LDL κατά 3-10mg/dL και τα τριγλυκερίδια κατά 5-25mg/dL.

Πέραν του οφέλους στο καρδιομεταβολικό προφίλ, η συστηματική άσκηση έχει αντιφλεγμονώδη δράση και  βελτιώνει τη λειτουργία του ενδοθηλίου των αγγείων, με αποτέλεσμα να μειώνεται ο κίνδυνος αθηρωμάτωσης και ως εκ τούτου καρδιαγγειακών συμβάντων.

Είναι γνωστή η συσχέτιση του άγχους και της κατάθλιψης με την αύξηση του καρδιαγγειακού κινδύνου και η διαταραχή του αυτόνομου νευρικού συστήματος (ενεργοποίηση του συμπαθητικού νευρικού συστήματος) συμβάλλει σημαντικά σε αυτή τη σχέση. Μελέτες έχουν δείξει ότι η τακτική άσκηση μειώνει το άγχος, κυρίως μέσω της αύξησης των επιπέδων των ενδορφινών,  και επιδρά στην ισορροπία του αυτόνομου συστήματος (μείωση του συμπαθητικού τόνου και αύξηση του παρασυμπαθητικού τόνου), με αποτέλεσμα πολλαπλά οφέλη για την καρδιαγγειακή υγεία.

Στις πρόσφατες κατευθυντήριες οδηγίες της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρείας (2020 ESC Guidelines on sports cardiology and exercise in patients with cardiovascular disease) αναφέρεται η επωφελής επίδραση της άσκησης τόσο στον υγιή πληθυσμό όσο και σε άτομα με εγκατεστημένη καρδιαγγειακή νόσο. Μάλιστα, στους υγιείς ενήλικες συνίσταται η άσκηση μέτριας έντασης 150 λεπτών/5 ημέρες ή η άσκηση υψηλής έντασης 75 λεπτών/3ημέρες, με το όφελος να αυξάνεται αν διπλασιαστεί αυτός ο χρόνος. 

Η άσκηση αποτελεί βασικό στοιχείο της προληπτικής ιατρικής, και η αποτελεσματικότητά της μπορεί να συγκριθεί με φαρμακευτικές ή άλλες ιατρικές παρεμβάσεις. Επομένως είναι πολύ σημαντικό να προωθείται η ένταξή της στην καθημερινότητά μας και ταυτόχρονα να ενισχύεται και να διευκολύνεται η πρόσβασή μας σε αυτή.

ΠΗΓΗ: Exercise for Primary and Secondary Prevention of Cardiovascular Disease: JACC Focus Seminar 1/4. J Am Coll Cardiol. 2022 Sep Tucker WJ, Fegers-Wustrow I, Halle M, Haykowsky MJ, Chung EH, Kovacic JC. 13;80(11):1091-1106. doi: 10.1016/j.jacc.2022.07.004. PMID: 36075680.