Πόσες χώρες στον κόσμο έχουν καθαρό αέρα - Στο «πορτοκαλί» η Ελλάδα

Σύμφωνα με έκθεση της ελβετικής εταιρίας τεχνολογίας ποιότητας του αέρα IQAir, μόνο επτά χώρες στον κόσμο διατηρούν ασφαλή επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης το 2023 ενώ παράλληλα η Παγκόσμια Έκθεση για την Ποιότητα του Αέρα, που κυκλοφόρησε νωρίτερα φέτος, βασίζεται σε δεδομένα από περισσότερους από 30.000 σταθμούς παρακολούθησης σε 134 χώρες, εδάφη και περιοχές.

Από αυτά, 124 βρέθηκαν να παραβιάζουν τα ασφαλή επίπεδα PM2,5 (τύπος μικροσκοπικών σωματιδίων που μπορoύν να διεισδύσουν στους πνεύμονες και την κυκλοφορία του αίματος), σύμφωνα με τις οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ). Αυτά τα μικροσκοπικά σωματίδια έχουν συνδεθεί με καρδιακές και πνευμονικές παθήσεις, υψηλή αρτηριακή πίεση, αυξημένο κίνδυνο άσθματος, κατάθλιψη και άγχος και πρόωρο θάνατο.

Ποιες χώρες πληρούν τα επίπεδα ασφαλούς ποιότητας του αέρα;

Σύμφωνα με την ΕΡΤ, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν μια χρωματική κλίμακα για να υποδείξουν τα επίπεδα ρύπανσης, με πολλές ευρωπαϊκές χώρες να εμπίπτουν στην πράσινη κατηγορία, υποδηλώνοντας επίπεδα έως και διπλάσια του ασφαλούς προτύπου. Οι επτά χώρες που πληρούσαν την ασφαλή οδηγία των πέντε μικρογραμμαρίων ανά κυβικό μέτρο αέρα (μg/m3) ή λιγότερο, ήταν η Αυστραλία, η Εσθονία, η Φινλανδία, η Γρενάδα, η Ισλανδία, ο Μαυρίκιος και η Νέα Ζηλανδία. Σε ασφαλή επίπεδα ηταν επίσης το Πουέρτο Ρίκο, οι Βερμούδες και η Γαλλική Πολυνησία. Στην Ευρώπη, η Ισλανδία είχε τον καθαρότερο αέρα, με 4 μg/m3, ακολουθούμενη από την Εσθονία με 4,7 μg/m3 και τη Φινλανδία με 4,9 μg/m3.

Οι χώρες με τη λιγότερη ατμοσφαιρική ρύπανση είναι η Σουηδία, η Ιρλανδία, η Νορβηγία, η Πορτογαλία, το Λιχτενστάιν, η Δανία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ανδόρα, η Λετονία, η Ουκρανία, η Ολλανδία, το Λουξεμβούργο, η Ελβετία, η Γερμανία, το Βέλγιο, η Γαλλία, η Αυστρία, η Ισπανία και η Ρωσία. Αξίζει να σημιεωθεί πως οι ευρωπαϊκές πόλεις έχουν παρουσιάσει βελτίωση από την έκθεση του 2022, με το 54% να ταξινομείται πράσινες το 2023 σε σύγκριση με το 39% το προηγούμενο έτος.

Πόσο σοβαρή είναι η ατμοσφαιρική ρύπανση σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες;

Στην κίτρινη κατηγορία – που υποδηλώνει επίπεδα ρύπανσης έως και τρεις φορές πάνω από το ασφαλές πρότυπο – περιλαμβάνονται ευρωπαϊκές χώρες όπως η Λιθουανία, η Τσεχική Δημοκρατία, η Ουγγαρία, η Μάλτα, η Σλοβακία, η Βουλγαρία, η Κροατία, η Πολωνία, η Κύπρος, η Σλοβενία και η Ιταλία.

Η Κροατία παρουσίασε τη μεγαλύτερη πρόοδο το 2023 στη μείωση των επιπέδων PM2,5, με τον ετήσιο μέσο όρο να μειώνεται περισσότερο από 40% σε σύγκριση με το 2022. Αυτό το πέτυχε αυξάνοντας τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, οι οποίες μέχρι στιγμής αποτελούν πάνω από το 31% του ενεργειακού μείγματος της χώρας – πολύ πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ που είναι 23%. Η χώρα έχει επίσης εισαγάγει πολιτικές για τη σταδιακή κατάργηση του άνθρακα πριν από το 2033, τη μείωση των εκπομπών μεθανίου κατά 30% κάτω από τα επίπεδα του 2020 έως το 2030 και τον τερματισμό της αποψίλωσης των δασών έως το 2030.

Στην πορτοκαλί κατηγορία – έως και πέντε φορές πάνω από τα ασφαλή επίπεδα – βρίσκονται η Μολδαβία, η Ρουμανία, η Αλβανία, η Ελλάδα, η Τουρκία, η Σερβία και το Μαυροβούνιο. Η Βοσνία-Ερζεγοβίνη σημείωσε 18% μείωση των επιπέδων PM2,5 το 2023 σε σύγκριση με το 2022, αλλά παραμένει η πιο μολυσμένη χώρα στην περιοχή, ακολουθούμενη από τη Βόρεια Μακεδονία – και οι δύο χώρες έπεσαν στην κόκκινη κατηγορία με επίπεδα ρύπανσης πάνω από πέντε φορές πάνω από το ασφαλές πρότυπο. Το Ιγκντίρ στην Τουρκία είναι η πιο μολυσμένη πόλη της Ευρώπης, με επίπεδα PM2,5 πάνω από εννέα φορές πάνω από το ασφαλές πρότυπο.

Ποιες είναι οι πιο μολυσμένες χώρες στον κόσμο;

Οι χώρες με τη χειρότερη ποιότητα αέρα συγκεντρώνονται στη Νότια και Κεντρική Ασία, όπου βρίσκονται οι 10 πιο μολυσμένες πόλεις στον κόσμο. Το Μπαγκλαντές κατέλαβε την πρώτη θέση, με 79,9 μg/m3 – περισσότερο από 15 φορές υψηλότερη από την ετήσια κατευθυντήρια γραμμή του ΠΟΥ για τα PM2,5.

Το Πακιστάν είναι δεύτερο, με επίπεδα 14 φορές πάνω από τα ασφαλή πρότυπα. Ακολουθεί η Ινδία, με επίπεδα PM2,5 10 φορές πάνω από το όριο. Η χώρα φιλοξενεί επίσης τις τέσσερις πιο μολυσμένες πόλεις στον κόσμο, με τη βιομηχανική Begusarai στα βορειοανατολικά να είναι η χειρότερη. Το Τατζικιστάν και η Μπουρκίνα Φάσο βρίσκονται στην τέταρτη και την πέμπτη θέση αντίστοιχα με επίπεδα PM2,5 εννέα φορές πάνω από τα ασφαλή πρότυπα.

Για πρώτη φορά στην ιστορία των έξι εκθέσεων της IQAir, ο Καναδάς ήταν η πιο μολυσμένη χώρα στη Βόρεια Αμερική, καθώς φιλοξενεί τις 13 πιο μολυσμένες πόλεις της περιοχής.

Γιατί είναι σημαντικά τα δεδομένα για την ποιότητα του αέρα;

Οι εκθέσεις για την ποιότητα του αέρα λειτουργούν ως σημαντικές εκκλήσεις για ανάληψη δράσης για τον περιορισμό των επιπέδων ρύπανσης, τα οποία είναι συνήθως χειρότερα σε περιοχές όπου κατοικούν ευάλωτες και υποεκπροσωπούμενες ομάδες ανθρώπων. Ωστόσο, η έλλειψη δεδομένων σε όλες τις αφρικανικές χώρες αφήνει το 1/3 του πληθυσμού της ηπείρου χωρίς πρόσβαση σε δεδομένα για την ποιότητα του αέρα.

«Το καθαρό, υγιές και βιώσιμο περιβάλλον είναι ένα παγκόσμιο ανθρώπινο δικαίωμα» δήλωσε ο Φρανκ Χαμς, Παγκόσμιος Διευθύνων Σύμβουλος της IQAir. «Σε πολλά μέρη του κόσμου η έλλειψη δεδομένων για την ποιότητα του αέρα καθυστερεί την ανάληψη αποφασιστικής δράσης και διαιωνίζει τον περιττό ανθρώπινο πόνο. Τα δεδομένα για την ποιότητα του αέρα σώζουν ζωές» τόνισε.

Απαιτούνται επειγόντως προσπάθειες για «τη διαχείριση των αιτιών της διασυνοριακής ομίχλης και τη μείωση της εξάρτησής μας από τα ορυκτά καύσιμα ως πηγή ενέργειας», σύμφωνα με τον Έινταν Φάρροου, ανώτερο επιστήμονα για την ποιότητα του αέρα στην Greenpeace International.

«Το 2023 η ατμοσφαιρική ρύπανση παρέμενε μια παγκόσμια καταστροφή για την υγεία», πρόσθεσε. «Το παγκόσμιο σύνολο δεδομένων της IQAir αποτελεί μια σημαντική υπενθύμιση των αδικιών που προκύπτουν και της ανάγκης να εφαρμοστούν οι πολλές λύσεις που υπάρχουν για το πρόβλημα αυτό» κατέληξε.