Η δολοφονική επίθεση κατά στελεχών του ΚΚΕ το 1994: «Άτιμοι κομμουνιστές θα πεθάνετε»

Για έναν περίεργο λόγο οι περισσότερες σημαντικές δολοφονίες ή απόπειρες δολοφονίας πολιτικών κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα δεν πραγματοποιήθηκαν στην αθηναϊκή πρωτεύουσα, αλλά στην πανέμορφη πόλη της Θεσσαλονίκης. Στη «νύμφη του Θερμαϊκού» άφησαν, μεταξύ άλλων, την τελευταία τους πνοή από χέρι πολιτικών αντιπάλων ο βασιλεύς των Ελλήνων Γεώργιος Α’ το 1913, ο επίλαρχος Στυλιανός Βολάνης το 1935, το ανώτατο στέλεχος του ΕΑΜ και πρώην υπουργός Γιάννης Ζέβγος το 1943, ο Αμερικανός δημοσιογράφος Τζορτζ Πολκ το 1948 και ο βουλευτής Γρηγόρης Λαμπράκης το 1963. 

Πολλαπλάσιες σε αριθμό είναι, ωστόσο, οι απόπειρες δολοφονιών που επιχειρήθηκαν στη συμπρωτεύουσα, με την τελευταία εξ αυτών να παραμένει εν πολλοίς ξεχασμένη, παρά το γεγονός ότι καταγράφηκε μόλις λίγα χρόνια πριν από το τέλος του 20ού αιώνα, με θύματα έναν ευρωβουλευτή και δύο ακόμη σημαίνοντα στελέχη του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδος. 

Είναι Παρασκευή 3 Ιουνίου 1994, μόλις εννέα ημέρες πριν από τις ευρωεκλογές. Στην πλατεία Αριστοτέλους της Θεσσαλονίκης το ΚΚΕ πραγματοποιεί πολιτική συγκέντρωση και η καλοκαιρινή βραδιά δείχνει να εξελίσσεται ομαλά. Οι υποστηρικτές του κόμματος ανεμίζουν κόκκινες σημαίες φωνάζοντας ρυθμικά συνθήματα, οι ομιλητές εναλλάσσονται στο βήμα και στο παρασκήνιο οι μουσικοί κουρδίζουν τα όργανά τους προκειμένου να ανέβουν σε λίγο στη σκηνή, ώστε να κλείσει η εκδήλωση μελωδικά. 

Ωρα 10.15 μ.μ. ολοκληρώνει την ομιλία του ο 79χρονος τότε ευρωβουλευτής και εκ νέου υποψήφιος Βασίλης Ευφραιμίδης. Χαιρετά τον κόσμο ικανοποιημένος και κατευθύνεται προς τις σκάλες ώστε να βρεθεί δίπλα τους. Μαζί του βρίσκονται ο συνυποψήφιος του κόμματος και γραμματέας της ΓΣΕΕ, Γιάννης Θεωνάς, καθώς επίσης και το μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ, Μιχάλης Σπυριδάκης. Εκείνη ακριβώς τη στιγμή θα ξεγλιστρήσει από 1 το πλήθος ένας άγνωστος μυστακοφόρος άνδρας. Μοιάζει να είναι γύρω στα 50 και το ντύσιμό του μόνο απαρατήρητο δεν θα μπορούσε να περάσει. Φορά μπότες με σπιρούνια, καπέλο, κόκκινο φουλάρι και μπουφάν. 

Με ανθοδέσμη στο χέρι  

Κρατώντας μια ανθοδέσμη με κόκκινα τριαντάφυλλα ανεβαίνει στην εξέδρα προκειμένου να τα προσφέρει στους πολιτευτές. Αρχικά κρατά το μπουκέτο στο δεξί χέρι, αλλά προσεγγίζοντας τον Ευφραιμίδη τη φέρνει σκοπίμως στο αριστερό. Κατά την αλλαγή από χέρι σε χέρι ο ευρωβουλευτής αντιλαμβάνεται ότι ο θύτης, που τον έχει προσεγγίσει πλέον αρκετά κοντά, κρατά κάτι που γυαλίζει, μια λάμα μήκους 13 εκατοστών. 

Πριν προλάβει να αντιδράσει, δέχεται την πρώτη μαχαιριά ψηλά στο πόδι· στην «άμφω μηρογλουτιαία περιοχή» σύμφωνα με τον ιατροδικαστή. Ο πολιτικός αναπηδά από τον πόνο. Μαχαιρώνεται εκ νέου και στο άλλο πόδι, σχεδόν στο ίδιο σημείο. 

«Ετσι πληρώνουμε τους κομμουνιστές, άτιμοι κομμουνιστές, θα πεθάνετε!» ουρλιάζει ο επίδοξος δολοφόνος, επιχειρώντας να ολοκληρώσει το έργο του. Οι σύντροφοι του θύματος δεν τα χάνουν. Ο Σπυριδάκης σπεύδει, αρπάζει μια καρέκλα που βρισκόταν κοντά του και την κοπανάει με δύναμη στο κεφάλι του δράστη, προκειμένου να τον ακινητοποιήσει, ενώ ο Θεωνάς επιχειρεί να τον παρεμποδίσει να ξαναμπήξει τη λάμα στη σάρκα. Ο εγκληματίας όμως είναι αποφασισμένος να συνεχίσει το αιματοκύλισμα. 

Μαχαιριές κατά πάντων  

Στρέφεται τώρα κατά του Γιάννη Θεωνά και «με δύναμη καταφέρνει κατ’ αυτού τρεις αλλεπάλληλες μαχαιριές, προκαλώ- ντας του τραύματα 3, 4 και 12 εκατοστών αντίστοιχα, στην έξω επιφάνεια του άνω τριτημορίου δεξιού μηρού, όπου και προ- κλήθηκε εκτεταμένο αιμάτωμα των μαλακών μορίων», όπως σημειώνεται και στο κείμενο της απόφασης που εξέδωσε αργότερα το Συμβούλιο Πλημμελειοδικών Θεσσαλονίκης. 

Ο δράστης όμως στράφηκε και κατά του Σπυριδάκη. Αν και ζαλισμένος από την καρεκλιά στο κεφάλι, μπήγει το μαχαίρι 3 εκατοστά μέσα στο σώμα του μέλους της Κεντρικής Επιτροπής. Προσπαθεί να επιτεθεί ξανά, αλλά στη μανία του θα βάλουν τέλος άτομα από την ομάδα περιφρούρησης της συγκέντρωσης, που ανέβηκαν στην εξέδρα καταφέρνοντας επιτέλους να αποσπάσουν τη λεπίδα από τα χέρια του. Αν και ο άνδρας έχει αδρανοποιηθεί, θα δεχθεί κλωτσιές και μπουνιές από οργισμένα μέλη του ΚΚΕ. Το λιντσάρισμα όμως δεν θα λάβει έκταση χάρη στην επέμβαση των ψυχραιμότερων. 

Ο Γιάννης Θεωνάς, πριν μεταβεί με τους υπόλοιπους τραυματίες στο νοσο- κομείο ΑΧΕΠΑ, θα πάρει το μικρόφωνο και θα πει: «Σύντροφοι και φίλοι, είμαι καλά. Τα φασιστοειδή δεν πέτυχαν τον σκοπό τους. Εμείς θα είμαστε οι νικητές. Οι κομμουνιστές δεν κάνουν πίσω». 

«Επρεπε να εκφοβίσω τους κομμουνιστές ομιλητές, γιατί ήθελαν να διαλύσουν το ελληνικό κράτος και να δώσουν τη Μακεδονία στους Σκοπιανούς» θα δηλώσει αργότερα ο Μανώλης Θεοδωράκης

Πέφτει σε αντιφάσεις 

Ο συλληφθείς, όπως θα γίνει αργότερα γνωστό, ονομάζεται Μανώλης Θεοδωράκης, κατάγεται από το Λασίθι και είναι 54 χρόνων, άεργος. Ζούσε από το 1960 μέχρι το 1990 στο Βερολίνο, πηγαινοερχόμενος στην Ελλάδα. Οι συγγενείς του έκαναν λόγο για μια διαταραγμένη προσωπικότητα, απόρροια εργατικού ατυχήματος που υπέστη προ 15ετίας στη Γερμανία, απ’ όπου λάμβανε και σύνταξη. 

Το μαχαίρι το είχε αγοράσει το μεσημέρι της ίδιας ημέρας από κατάστημα της συμπρωτεύουσας και την ανθοδέσμη γύρω στις έξι το απόγευμα, δηλαδή τρεις ώρες πριν αρχίσει η προεκλογική συγκέντρωση. Στην αρχή θα ισχυριστεί ότι βρισκόταν σε κατάσταση μέθης, ωστόσο το αλκοτέστ στο οποίο υποβλήθηκε βγήκε αρνητικό. 

Αν και δηλώνει ότι έδρασε χωρίς συνεργό, μαζί του συλλαμβάνεται ως ύποπτος και ένας 27χρονος σιδηρουργός, ονόματι Ευάγγελος Ράδος, καθότι ανέβηκε και αυτός «απρόσκλητος» στην εξέδρα, αλλά το Μεικτό Ορκωτό Δικαστήριο του Κιλκίς ακολούθως τον αθωώνει. 

Ο παρ’ ολίγον δολοφόνος Θεοδωράκης επιχείρησε να αποδώσει τα κίνητρα της ενέργειάς του «στην απογοήτευση» όπως αναφέρει ο Τύπος της εποχής, ισχυριζόμενος ότι δεν ανήκει σε κόμματα και δεν έχει ψηφίσει ποτέ στη ζωή του. Καταθέτει πως «ήθελα απλώς να δώσω ηρωικό τέλος στη ζωή μου. Πίστευα πως μετά απ’ αυτό θα με σκότωναν. Ή αυτό θα ’κανα ή μια ληστεία». 

Στη δίκη όμως θα φανεί ότι ρέπει προς την ακροδεξιά. Θυμίζουμε ότι βρισκόμαστε στην εποχή που πραγματοποιούνται στη Θεσσαλονίκη τα μεγάλα συλλαλητήρια για το όνομα της Μακεδονίας, με το τελευταίο να πραγματοποιείται στην πόλη την 31η Μαρτίου 1994, δηλαδή τρεις ημέρες πριν από την απόπειρα δολοφονίας των στελεχών του ΚΚΕ. 

Ο συνήγορος του κατηγορουμένου θα υπογραμμίσει ότι ο πελάτης του διακατεχόταν εδώ και πολλά χρόνια από πατριωτικές και αντικομμουνιστικές διαθέσεις. Ο ίδιος ο Θεοδωράκης θα πει πως «αντικρίζοντας το άγαλμα του Αριστοτέλη τώρα, με κλίμα πατριωτικής έξαρσης, σκέφτηκα ότι για τη Μακεδονία και τη δημοκρατία έπρεπε να εκφοβίσω τους κομμουνιστές ομιλητές. Και αυτό γιατί πίστευα ότι οι κομμουνιστές ήθελαν να διαλύσουν το ελληνικό κράτος και να δώσουν τη Μακεδονία στους Σκοπιανούς. Ακούγοντας τα συνθήματα από τα μεγάφωνα για τη συγκέντρωση και μετέχοντας και στις διαδηλώσεις που είχαν γίνει για τη Μακεδονία, αισθάνθηκα έναν έντονο πατριωτισμό και με την ψυχή μου και με την καρδιά μου, μέχρι θανάτου». 

Θα διαπιστωθεί επίσης ότι επρόκειτο για άτομο θρησκόληπτο, υπερβολικά αφοσιωμένο στη χριστιανική θρησκεία και ιδιαίτερα στους θρησκευτικούς τύπους. Για αρκετά έτη συμμετείχε στο Εκκλησιαστικό Συμβούλιο της Ενορίας Αναλήψεως του Σωτήρος στο Βερολίνο και ήταν μέλος ενός συλλόγου στη γερμανική πρωτεύουσα με την επωνυμία «Ελληνική Κοινότητα», που ιδρύθηκε το 1967. Κατά τον τότε Ελληνα πρόξενο στο Βερολίνο, η Κοινότητα αυτή έχει μεικτό αριθμό μελών, με περιορισμένη δραστηριότητα. Οι σκοποί της ήταν αδιαφανείς και κατά τις πληροφορίες των ομογενών είχε «χουντικό προσανατολισμό». 

Μείωση της ποινής σε δεύτερο βαθμό 

Στην πρώτη δίκη του 1995, το Κακουργιοδικείο Κιλκίς καταδίκασε τον Θεοδωράκη σε 15 χρόνια και τρεις μήνες κάθειρξη και πενταετή στέρηση των πολιτικών δικαιωμάτων για απόπειρα ανθρωποκτονίας κατά των Ευφραιμίδη και Θεωνά και πρόκληση επικίνδυνων σωματικών βλαβών κατά του Σπυριδάκη, ενώ κρίθηκε ένοχος επίσης για οπλοκατοχή και οπλοχρησία. Σε δεύτερο βαθμό, Φεβρουάριο του 1996, το Μεικτό Ορκωτό Εφετείο Θεσσαλονίκης τον καταδίκασε σε 13 χρόνια και 9 μήνες φυλάκιση κατά συγχώνευση και πενταετή στέρηση των πολιτικών του δικαιωμάτων, αν και ο εισαγγελέας είχε ζητήσει να μην αλλάξει η πρωτόδικη απόφαση.

Ο Βασίλης Ευφραιμίδης, ο οποίος στο μεσοδιάστημα είχε επανεκλεγεί ευρωβουλευτής, αναρωτήθηκε στο δικαστήριο: «Σκεφτείτε τι αποσταθεροποιητική κατάσταση θα δημιουργούνταν αν δεν εμποδίζαμε τον δράστη από το να πραγματοποιήσει τον σκοπό του, να σκοτώσει κάποιον από μας. Τι θα συνέβαινε σε εκείνη την περίοδο όπου και τα εθνικιστικά πάθη ήταν σε έξαρση. Η επίθεση εναντίον μας είχε ευρύτερο στόχο να πλήξει την ομαλότητα και να αποσταθεροποιήσει την πολιτική κατάσταση». Για την ιστορία να πούμε, τέλος, ότι ο Ευφραιμίδης απεβίωσε τον Δεκαπενταύγουστο του 2000 από ανακοπή καρδιάς ενώ κολυμπούσε, ο Σπυριδάκης έφυγε από τη ζωή τον Ιανουάριο του 2017, ενώ ο 80χρονος Γιάννης Θεωνάς ζει στην Αθήνα. Επιχειρήσαμε να μλήσουμε μαζί του. Ωστόσο, σε επικοινωνία που είχαμε με άτομα από το στενό του οικογενειακό περιβάλλον, μας ενημέρωσαν ότι αυτή την περίοδο βρίσκεται σε ανάρρωση από μια μικρή περιπέτεια που είχε με την υγεία του και δεν είναι σε θέση να μας μιλήσει.