Νίκος Πλουμπίδης: Πιστός στο ΚΚΕ μέχρι και την ημέρα της εκτέλεσής του

Στο κτίριο του Στρατοδικείου Αθηνών επί της οδού Ακαδηµίας 9, εκείνο το πρωινό της Παρασκευής 24 Ιουλίου 1953 υπήρχε πολύς κόσµος. ∆ηµοσιογράφοι, φωτορεπόρτερ, αστυνοµικοί και απλός κόσµος προσπαθούν να στριµωχτούν στη µικρή αίθουσα που θα δικαζόταν ένας λιγνός 51χρονος φυµατικός, ο οποίος φτάνει µε την κλούβα της Βασιλικής Χωροφυλακής φορώντας ένα ολόλευκο καλοκαιρινό κοστούµι και χειροπέδες στα χέρια. Αν και είναι σίγουρος για την τύχη που τον περιµένει, ο Νίκος Πλουµπίδης, σηµαίνον στέλεχος του ΚΚΕ, παραµένει ψύχραιµος.

Αυτές τις δύσκολες ώρες δεν τον στηρίζει κανείς. Από τη µια πλευρά έχει να αντιµετωπίσει τις βαρύτατες κατηγορίες περί εσχάτης προδοσίας, κατασκοπείας και συνωµοσίας «διά την απόσπασιν τµήµατος της εθνικής Επικρατείας», και από την άλλη την ηγεσία του Κοµµουνιστικού Κόµµατος που τον έχει αποκηρύξει επισήµως σαν... «ξεσκεπασµένο πράκτορα της Ασφάλειας», παρά το γεγονός ότι ρίσκαρε αµέτρητες φορές τη ζωή του στο παρελθόν γι’ αυτό. Μαζί του δικάζονται επίσης η γυναίκα που τον έκρυβε σπίτι της στον Κολωνό, µια φίλη της και ερήµην ακόµη δέκα στελέχη του παράνοµου εκείνη την εποχή ΚΚΕ.

Χωρίς μάρτυρες υπεράσπισης

Πριν ξεκινήσει η διαδικασία, ο Πλουµπίδης τραβάει µερικές ρουφηξιές τσιγάρου και είναι οµιλητικός. Κουβεντιάζει µε τους δεσµοφύλακες, απαντάει σε ερωτήσεις των εκπροσώπων του Τύπου, διατυπώνει τις απόψεις του και δηλώνει εξαρχής ότι θα υπερασπιστεί όχι µόνο τον εαυτό του αλλά και το κόµµα, που έχει παραπλανηθεί ως προς την εκτίµηση για το πρόσωπό του, κάτι που εκτιµά ότι θα φανεί κατά τη διάρκεια της δίκης. Μάρτυρες υπεράσπισης ωστόσο δεν έχει. «∆εν τους χρειάζοµαι» θα πει.

Αλλά και να υπήρχαν δύσκολα θα παρουσιάζονταν, αφού µια τέτοια κίνηση θα τους µετέτρεπε κατευθείαν σε διωκόµενους από τις Αρχές. Λίγο πριν από την έναρξη της ακροαµατικής διαδικασίας θα βιώσει µία από τις σηµαντικότερες στιγµές της ζωής του. Προς το µέρος του έρχεται ένα πεντάχρονο αγοράκι. Ο κατηγορούµενος βουρκώνει καθώς αντικρίζει για πρώτη φορά τον πεντάχρονο γιο του ∆ηµήτρη. Ζώντας τόσα χρόνια στην παρανοµία, δεν είχε καταφέρει να τον αντικρίσει. Τον αγκαλιάζει στοργικά και χαµογελά βλέποντας και τους υπόλοιπους συγγενείς του (σ.σ.: για την ιστορία να σηµειώσουµε ότι ο ∆ηµήτρης Πλουµπίδης είχε κατέβει ως υποψήφιος µε τον ΣΥΡΙΖΑ στις ευρωεκλογές του 2019).

Η δίκη ξεκινάει µε την ανάγνωση του κατηγορητηρίου. «Κατηγορούµενε, έχεις να δώσεις καµία εξήγηση; Είσαι ένοχος;» θα τον ρωτήσει ο πρόεδρος της έδρας, συνταγµατάρχης Αδάµ Τζαβέλλας. «Οχι, κ. πρόεδρε, καµία εξήγηση». Οπως σχεδόν σε όλες τις δίκες στελεχών του ΚΚΕ, µάρτυρες κατηγορίας θα είναι µεταξύ άλλων ο διευθυντής της Αστυνοµίας Αθηνών Ρακιντζής, ο διοικητής της Ασφάλειας Πειραιώς Παρίσης, ο αστυνοµικός διευθυντής Κροντήρης («προϊστάµενος διώξεως του κοµµουνισµού», όπως τον αποκαλεί η εφηµερίδα «Ακρόπολις») και ο πρώην διευθυντής της Αστυνοµίας Πόλεων, Πανόπουλος.

Η απολογία του εµφανώς καταβεβληµένου Πλουµπίδη θα ξεκινήσει στις 12.05 το µεσηµέρι της 30ής Ιουλίου και θα ολοκληρωθεί περίπου στις 15.20 εν µέσω αιµοπτύσεων λόγω της φυµατίωσης. Αρνείται κάθε κατηγορία που του προσάπτουν. Για να αντιληφθούµε καλύτερα όµως τη θέση του στο δικαστήριο, θα πρέπει να εξετάσουµε εν τάχει τα όσα έχουν προηγηθεί.

Πώς φτάσαμε στη δίκη

Τον Αύγουστο του 1949 που τελειώνει ο Εµφύλιος Πόλεµος µε στρατιωτική ήττα των αριστερών δυνάµεων, η κοµµουνιστική ηγεσία βρίσκει καταφύγιο στην Ανατολική Ευρώπη, όπως άλλωστε και πολλοί άλλοι αγωνιστές του ∆ηµοκρατικού Στρατού Ελλάδος που όχι απλώς δεν επαναπαύονται, αλλά αντιθέτως τίθενται σε εγρήγορση µετά την πολυσυζητηµένη δήλωση του γενικού γραµµατέα του ΚΚΕ Νίκου Ζαχαριάδη από τον ραδιοφωνικό σταθµό του κόµµατος στο Βουκουρέστι πως «δεν καταθέσαµε τα όπλα, µονάχα τα θέσαµε παρά πόδα».

Η κοµµουνιστική Αριστερά εµφανίζεται έτοιµη να ξεκινήσει έναν νέο γύρο διεκδίκησης της εξουσίας. Οι κεντρώες και οι δεξιές κυβερνήσεις που εναλλάσσονται τα κατοπινά χρόνια στην Ελλάδα προβαίνουν σε διώξεις, συλλήψεις, φυλακίσεις, εξορίες και εκτελέσεις µελών του εγχώριου κοµµουνιστικού µετώπου προκειµένου να εξαλείψουν ένα τέτοιο ενδεχόµενο. Από 400.000 - 500.000 µέλη που αριθµούσε το ΚΚΕ µετά τη λήξη της Κατοχής, φτάνει τη δεκαετία του 1950 να έχει µόλις 15.000.

Οι παράνοµες οργανώσεις του ΚΚΕ ανά την Ελλάδα είναι πλέον διάσπαρτες και για να συνεχίσουν να υφίστανται, έστω και συρρικνωµένες, απαιτούν κεντρική καθοδήγηση. Αυτόν τον ρόλο θα αναλάβει ο δάσκαλος στο επάγγελµα Νίκος Πλουµπίδης. Ο επονοµαζόµενος «Μπάρµπας», όπως τον αποκαλούσαν συνωµοτικά, δρα σε καθεστώς βαθιάς παρανοµίας κάνοντας ό,τι µπορεί για την ανασύσταση πυρήνων. Μετά τις εκλογές του 1950, όµως, θα ειδοποιηθεί από την ηγεσία του κόµµατος πως για λόγους ασφαλείας θα πρέπει να διαφύγει στο εξωτερικό και να αντικατασταθεί.

Τη θέση του ως επικεφαλής των κοµµατικών οργανώσεων εσωτερικού θα πάρει ο 35χρονος συναγωνιστής Νίκος Μπελογιάννης. Οµως στις 20 Νοεµβρίου 1950 ο Μπελογιάννης συλλαµβάνεται. Κάθεται στο εδώλιο του Εκτακτου Στρατοδικείου Αθηνών µαζί µε δεκάδες οµοϊδεάτες του και γλιτώνει την εκτέλεση µόνο και µόνο εξαιτίας της διεθνούς κατακραυγής.

Οι ενοχοποιητικοί ασύρματοι

Οι διωκτικές Αρχές συνεχίζουν να αναζητούν επιβαρυντικά στοιχεία για τη δράση των κοµµουνιστών. Στις 13 Νοεµβρίου 1951 ανακαλύπτουν µε τη βοήθεια των Αµερικανών δύο ασυρµάτους, έναν στην Καλλιθέα και έναν στη Γλυφάδα, που σύµφωνα µε τις σχετικές ανακοινώσεις χρησίµευαν για την επικοινωνία των εν Ελλάδι παράνοµων πυρήνων του Κοµµουνιστικού Κόµµατος µε τη Μόσχα.

Ο Μπελογιάννης προσάγεται και πάλι σε δίκη, αυτήν τη φορά µε την κατηγορία της κατασκοπείας. Την 1η Μαρτίου 1952 καταδικάζεται οµόφωνα σε θάνατο. Ο κρυπτόµενος Πλουµπίδης ταράζεται. Στέλνει ανοικτή επιστολή προς τον Τύπο µε την οποία αναλαµβάνει αυτός προσωπικά την ευθύνη για την καθοδήγηση του παράνοµου ΚΚΕ και υπόσχεται να παραδοθεί, υπό τον όρο να µην εκτελεστεί ο Μπελογιάννης.

Στην τελευταία γραµµή του κειµένου αναφέρει µε νόηµα: «Πολλοί είναι εκείνοι που γνωρίζουν τον γραφικό µου χαρακτήρα. Εντούτοις για το γνήσιο της επιστολής προσθέτω τα δακτυλικά µου αποτυπώµατα. Αθήνα, 12-3-1952». ∆ύο µέρες αργότερα, όµως, η ηγεσία του ΚΚΕ αντιδρά σπασµωδικά. Ο ίδιος ο γενικός γραµµατέας του κόµµατος Νίκος Ζαχαριάδης ισχυρίζεται πως η επιστολή αποτελεί κατασκεύασµα της Ασφάλειας και ότι ο Πλουµπίδης είναι χαφιές. Θαρρείς ότι ήταν σαν να µην ήθελε να γίνει αναψηλάφηση της δίκης Μπελογιάννη, ο οποίος θα τουφεκιστεί χαράµατα της 30ής Μαρτίου 1952.

Ο Πλουµπίδης θα συλληφθεί στις 25 Νοεµβρίου και στις 27 ο κοµµατικός ραδιοφωνικός σταθµός από το Βουκουρέστι θα συνεχίσει στο ίδιο αρτηριοσκληρωτικό µοτίβο υποστηρίζοντας ότι πρόκειται απλώς για στηµένη σύλληψη ενός σπιούνου της Αστυνοµίας, τον οποίον το Πολιτικό Γραφείο του ΚΚΕ είχε φροντίσει να διαγράψει εδώ και µήνες από µέλος του κόµµατος. Κάποια στιγµή κατά τη διάρκεια της δίκης ο πρόεδρος του Στρατοδικείου θα ρωτήσει τον Πλουµπίδη αν γνωρίζει ότι «προ ολίγων ωρών ο Ζαχαριάδης και πάλι σε κατηγόρησε ότι εσύ πρόδωσες τον Μπελογιάννη εν τω πλαισίω των καθηκόντων σου ως... χαφιέ».

Εκείνος θα πάρει µια βαθιά ανάσα και θα απαντήσει: «Αδικα µε προκαλείτε και προσπαθείτε να µε στρέψετε εναντίον του αρχηγού µου. Ο Ζαχαριάδης είναι αρχηγός του κόµµατός µου. Ο,τι λέγει, δικαίωµά του. Για να µε αποκαλεί χαφιέ θα έχει τους λόγους του. Εγώ δεν δικαιούµαι να τον κρίνω. Μόνο σε συνέδριο του κόµµατος µπορώ να ζητήσω διευκρίνιση επί της κατηγορίας. Εν τω µεταξύ, σιωπώ και πειθαρχώ». 

Η εκτέλεση

Ηταν τέτοια η πίστη του στο κόµµα, που ακόµα και εκείνη την ύστατη ώρα που διακυβευόταν η τύχη του δεν το πρόδωσε κι ας τον είχε πικράνει βαθύτατα. Το Στρατοδικείο θα τον καταδικάσει δις εις θάνατον. Την ίδια µέρα ο ραδιοσταθµός του ΚΚΕ µετέδιδε: «Είναι όλα σκηνοθετηµένα. Σε λίγο η Γενική Ασφάλεια θα τον φυγαδεύσει λέγοντας ότι δραπέτευσε και ούτε γάτος, ούτε ζηµιά». Την αυγή της 14ης Αυγούστου 1954 ο Πλουµπίδης θα εκτελεστεί στο ∆αφνί, αρνούµενος θεία µετάληψη και κάλυψη των µατιών του. «Ζήτω η Ελλάς, ζήτω το ΚΚΕ» ήταν τα τελευταία του λόγια

Ακόµη και τότε το κόµµα µε µια ασυνήθιστη σκληρότητα θα υποστηρίξει ότι η εκτέλεση ήταν εικονική. Η µνήµη του θα αποκατασταθεί από την 9η Ολοµέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ το 1958, θεωρώντας αστήρικτες και συκοφαντικές τις κατηγορίες που του είχε προσάψει το «ανώµαλο εσωκοµµατικό καθεστώς». Εννοείται πως στην ηγεσία είχε πάψει να βρίσκεται ο Ζαχαριάδης που καθαιρέθηκε το 1956 ως «φραξιονιστικό και εχθρικό στοιχείο», την οποία είχε αναλάβει στο πλαίσιο της αποσταλινοποίησης του κόµµατος ο Κώστας Κολιγιάννης.