18 Οκτωβρίου 1981: Το ραντεβού του Ανδρέα Παπανδρέου με την Ιστορία

Το «ραντεβού με την Ιστορία», ήταν ένα από τα συνθήματα του ΠΑΣΟΚ στις αφίσες της προεκλογικής περιόδου του 1981 και έμελλε να γίνει πραγματικότητα μια μέρα σαν και αυτή πριν 39 χρόνια. Και αυτό διότι το ΠΑΣΟΚ με τον Ανδρέα Παπανδρέου στο τιμόνι κέρδισε τις εκλογές της 18ης Οκτωβρίου 1981, με 48% και σχημάτισε για πρώτη φορά κυβέρνηση.

Ο ιδρυτής του Κινήματος χρησιμοποιώντας όπως «Η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες» και «Εδώ και τώρα αλλαγή», εξέφρασε την αλλαγή που ήθελε μεγάλο μέρος της ελληνικής κοινωνίας εκείνη την εποχή. Ο Ανδρέας Παπανδρέου κατάφερε να μείνει στην εξουσία μέχρι το καλοκαίρι του 1989.

Η 18η Οκτώβρη είχε ιδιαίτερη σημασία για τον ιδρυτή του Κινήματος, καθώς ακριβώς 37 χρόνια πριν (18 Οκτωβρίου 1944), ο πατέρας του Γεώργιος Παπανδρέου (ο αποκαλούμενος «Γέρος της Δημοκρατίας»), επέστρεψε στην ελεύθερη Ελλάδα σχημάτισε κυβέρνηση και ύψωσε τη γαλανόλευκη σημαία στον ιερό βράχο της Ακρόπολης (σ.σ έξι μέρες μετά την απελευθέρωση της Αθήνας από τους Γερμανούς).

Ο Ανδρέας Παπανδρέου στα 75 χρόνια της ζωής του πέτυχε κάτι μοναδικό. Κατάφερε να γίνει ο μόνος πολιτικός που εχθροί και φίλοι τον αποκαλούσαν με το μικρό του όνομα, δηλαδή «Ανδρέας». Πολλοί, ακόμα και σήμερα, θεωρούν ότι ήταν «μοιραίος». Άλλοι γιατί άλλαξε προς το καλύτερο την εικόνα της χώρας τη δεκαετία του '80 και άλλοι γιατί 'από χρόνια η χώρα οδηγήθηκε στη χρεοκοπία και τα Μνημόνια.

Πάντως σε έρευνα που διενεργήθηκε το 2007 από την «Καθημερινή» ο ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ ανακηρύχθηκε ως ο καλύτερος πρωθυπουργός της Μεταπολίτευσης. Ομοίως και η κυβέρνησή του. Τα ίδια αποτελέσματα υπήρξαν και σε αντίστοιχη έρευνα που έγινε από την Alco το 2013 για την εφημερίδα Real News.

Οι αλλαγές που έφερε η πρώτη κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ στη χώρα

Η πρώτη κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ έφερε σημαντικές αλλαγές στην Ελλάδα, ενώ ο Ανδρέας Παπανδρέου υπήρξε ο πρώτος εκλεγμένος πρωθυπουργός της Μεταπολίτευσης που κατέθεσε στεφάνι στην επέτειο του Πολυτεχνείου (17 Νοέμβρη 1981). Μία από τις σημαίνουσες παρεμβάσεις της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ έγινε τον Αύγουστο του 1982, όταν με νόμο που έφερε στη Βουλή αναγνωρίστηκε η Εθνική Αντίσταση, ενώ καταργήθηκαν και τα πιστοποιητικά κοινωνικών φρονημάτων.

Άλλη μία σημαντική παρέμβαση ήταν κατάργηση της Ελληνικής Χωροφυλακής και της Αστυνομίας Πόλεων (δημιουργήθηκε η Ελληνική Αστυνομία), η αποστρατικοποίηση της ΥΕΝΕΔ και η μετονομασία της σε ΕΡΤ2.

Ακόμη συστάθηκε ο ΕΟΦ ενώ αναγνωρίστηκε η αποζημίωση του εργατικού ατυχήματος. Επιπλέον επεκτάθηκε η πενταήμερη εργασία και μειώθηκαν οι ώρες εργασίας σε 40. Επιπρόσθετα επεκτάθηκε η δυνατότητα άδειας με αποδοχές, ενώ καθιερώθηκε η Αυτόματη Τιμαριθμική Αναπροσαρμογή (Α.Τ.Α.) του μισθού.

Την ίδια ώρα το ΠΑΣΟΚ θέσπισε τον πολιτικό γάμο, ενώ προχώρησε στον αναχρονιστικό θεσμό της προίκας. Επίσης θεσπίστηκε το συναινετικό διαζύγιο και προχώρησε η εξίσωση των δύο φύλων.

Στο κομμάτι της εκπαίδευσης, η κυβέρνηση Παπανδρέου προχώρησε σε σημαντικές τομές όπως η εισαγωγή του μονοτονικού συστήματος γραφής και η κατάργηση της σχολικής ποδιάς. Επιπλέον επέκτεινε το δικαίωμα ψήφου στους 18χρονους. 

Παράλληλα με νόμο προχώρησε την ίδρυση του Εθνικού Συστήματος Υγείας. Αρχιτέκτονάς του ήταν ο Παρασκευάς Αυγερινός, ενώ εκείνος που το υλοποίησε ήταν ο Γιώργος Γεννηματάς.  

Οι τομές στην κυβέρνηση

Να σημειωθεί ότι στις 2 Ιουλίου 1982 βάση του νόμου 1266 (ΦΕΚ Α81/ 1982), μπήκαν σε εφαρμογή αρκετές κυβερνητικές αλλαγές. Στο πλαίσιο αυτό, δημιουργήθηκε το ΚΥ.Σ.Ε.Α. (Κυβερνητικό συμβούλιο εξωτερικής πολιτικής και άμυνας), στο οποίο συμμετείχαν οι υπουργοί και υφυπουργοί «Εξωτερικών» και «Εθνικής Αμύνης», ο Πρωθυπουργός, και οι υπουργοί «Δημοσίας Τάξεως» και «Προεδρίας της Κυβερνήσεως». Το ΚΥ.Σ.Ε.Α. ήταν εντεταλμένο να παίρνει αποφάσεις για τα μείζονα θέματα της εξωτερικής και αμυντικής πολιτική της χώρας, καταργώντας το προηγούμενο «Α.Σ.Ε.Α. (Ανώτατο συμβούλιο Εθνικής Άμυνας)».

Επίσης συστάθηκε και το ΚΥ.ΣΥΜ. (Κυβερνητικό συμβούλιο) αποτελούμενο από τον Πρωθυπουργό και τους υπουργούς «Προεδρίας Κυβερνήσεως», «Εθνικής Οικονομίας», «Οικονομικών», «Εσωτερικών» και «Δημοσίων Έργων». Το συμβούλιο ασχολούνταν με μείζονα θέματα γενικότερης οικονομικής και αναπτυξιακής πολιτικής.

Με βάση τον ίδιο νόμο καταργήθηκε το «Υπουργείο Συντονισμού», ενώ συστάθηκαν τα υπουργεία «Εθνικής Οικονομίας» (επανασυστάθηκε και πάλι ύστερα από το 1973, και ενσωμάτωσε τις όλες τις αρμοδιότητες του πρώην «Υπουργείου Συντονισμού»), «Ενέργειας και Φυσικών Πόρων», «Έρευνας και τεχνολογίας», «Υγείας και Πρόνοιας» και «Κοινωνικών Υπηρεσιών».

Ακόμα μία σημαντική τομή στη δομή του κράτους ήταν η θέσπιση του Πολιτικού γραφείο του Πρωθυπουργού (σημερινή Γενική Γραμματεία του Πρωθυπουργού). Συγκεκριμένα η σύστασή του ως αυτοτελής δημόσια υπηρεσία έγινε με βάση τον Ν. 1299/1982. Έτσι λοιπόν για πρώτη φορά στην ελληνική ιστορία το γραφείο του Πρωθυπουργού απέκτησε θεσμική υπόσταση και σημαντικό ρόλο στην χάραξη, διαμόρφωση και εφαρμογή της πολιτικής, σε διάφορους τομείς.

Στο Πολιτικό Γραφείο του Πρωθυπουργού υπηρετούσαν πάνω από 70 σύμβουλοι και συνεργάτες, κατανεμημένοι σε διαφορετικούς τομείς. Πρώτος γενικός διευθυντής ήταν ο Αντώνης Λιβάνης. Τέλος με νόμο της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ το 1981 καταργήθηκαν τα πιστοποιητικά κοινωνικών φρονημάτων.

Το διάγγελμα της νίκης

«Ελληνίδες, Έλληνες,

Απόψε κατέχομαι από βαθιά συγκίνηση. Είμαι πράγματι συγκινημένος για την μεγάλη εμπιστοσύνη που μου έχετε δείξει. Και έχω ταυτόχρονα το αίσθημα βαριάς ευθύνης, την οποία επωμίζομαι εγώ και οι συνεργάτες μου, για να πραγματώσουμε το έργο της Αλλαγής. Γιατί η Αλλαγή σήμερα είναι όρος για την επιβίωση του έθνους, για την ευημερία του λαού μας. Και αισθάνομαι πραγματικά υπερήφανος που αυτή η θέση, αυτή η προοπτική για την χώρα μας εγκρίθηκε κατά τόσο δυνατό, ισχυρό και δημοκρατικό τρόπο από την μεγάλη πλειοψηφία του ελληνικού λαού. Όπως σας είπα στις ομιλίες μου, και σε πλατείες και από την τηλεόραση, από αύριο, τις 19 του Οκτώβρη, αρχίζει η σκληρή δουλειά. Και επαναλαμβάνω αυτό που σας έχω ήδη πει: ότι για να βγει πέρα το πρόγραμμα της Μεγάλης Αλλαγής, για να ευοδωθούν επιτέλους οι μεγάλες προσδοκίες του λαού μας, θα απαιτηθεί η άμεση, ενεργός συμμετοχή σας.

Θα προχωρήσουμε με σταθερά βήματα, πάντοτε ζητώντας την συναίνεσή σας, την πλατιά λαϊκή συναίνεση σε κάθε νέο μέτρο που θα πάρουμε. Και θα κάνουμε την Αλλαγή χειροπιαστή.

Η Αλλαγή θα δείξει το πρόσωπό της πάρα πολύ γρήγορα, πολύ άμεσα. Θα ήθελα να τονίσω ότι θα υπάρξει συνεργασία όλων των πολιτειακών παραγόντων. Δεν πρόκειται με κανέναν τρόπο, όπως το είχαμε τονίσει και στο παρελθόν, να οδηγήσουμε την χώρα σε οποιαδήποτε περιπέτεια. Στόχος μας, πολιτική μας, είναι η ευημερία του λαού. Είναι η εθνική υπερηφάνεια και η κοινωνική δικαιοσύνη. Είμαστε αποφασισμένοι να εκτελέσουμε το πρόγραμμά μας κατά γράμμα, γιατί μας δώσατε αυτό που ζητούσαμε. Μας δώσατε ισχυρή, αυτοδύναμη πλειοψηφία στην Βουλή των Ελλήνων, ώστε να μπορέσουμε δίχως δισταγμούς και δίχως αναστολές, να προχωρήσουμε στην πραγμάτωση της Αλλαγής. Και σας ευχαριστώ από τα βάθη της καρδιάς μου γιατί μας δώσατε αυτή την ευκαιρία. Θέλω να σας διαβεβαιώσω ότι θα μείνουμε στις επάλξεις αυτού του αγώνα για την Νέα Ελλάδα, που όλοι προσδοκούμε. Μιαν Ελλάδα που θα ανήκει στο λαό της, μιαν Ελλάδα που θα την διαφεντεύει ο λαός της.

Απόψε γιορτάζουμε τη νίκη. Πρώτα απ' όλα των δημοκρατικών θεσμών, που καταξιώθηκαν στις 18 του Οκτώβρη του 1981. Γιορτάζουμε τη νίκη της Αλλαγής. Και θα' θελα να σας παρακαλέσω, μέσα στην γιορτή σας και στην χαρά σας, να μην ξεχάσετε πως το ΠΑΣΟΚ είναι κυβέρνηση όλων των Ελλήνων, πως το ΠΑΣΟΚ ζητά τώρα από το λαό μας συμφιλίωση. Λήθη στο παρελθόν: όλοι μαζί εμπρός για το μεγάλο, αξιόλογο έργο της οικοδόμησης της Νέας Ελλάδας. Γεια σας, ευχαριστώ, και να ξέρετε πως θα τιμήσω το μεγάλο συμβόλαιο τιμής που συνήψα τόσα χρόνια μαζί σας».

Τα ποσοστά των κομμάτων στις εκλογές του 1981:

Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα: 48,07%, 172 έδρες

Νέα Δημοκρατία: 35,88%, 115 έδρες

ΚΚΕ: 10,93%, 10 έδρες 

Bonus: Πώς σχολίαζε ο Τύπος της εποχής τη νίκη του ΠΑΣΟΚ, ενώ στα αξιοσημείωτα είναι και το πρωτοσέλιδο του Ριζοσπάστη που έκανε λόγο για νίκη των δημοκρατικών δυνάμεων. Να σημειωθεί ότι ο Ανδρέας Παπανδρέου υπήρξε ο πρώτος Έλληνας ηγέτης που φιλοξενήθηκε στο εξώφυλλο του αμερικανικού περιοδικού TIME.