Ίντιρα Γκάντι: Η μοναδική γυναίκα πρωθυπουργός της Ινδίας δολοφονείται σαν σήμερα με 30 σφαίρες

Αρκεί ένα «όνομα βαρύ σαν ιστορία» να καθορίσει την πορεία ενός παιδιού, άμα τη αφίξει του στη Γη; Η ζωή και τα έργα της Ίντιρα Γκάντι, της μοναδικής γυναίκας πολιτικού που διετέλεσε ποτέ πρωθυπουργός στην Ινδία, είναι ένα από τα πολύ «δυνατά» παραδείγματα που μπορεί να μελετήσει κανείς, εάν θέλει να απαντήσει σε αυτό το ερώτημα. Και, σήμερα, είναι μια καλή ευκαιρία γι' αυτό, αφού στις 31 Οκτωβρίου του 1984 η Ίντιρα Γκάντι δολοφονήθηκε από τους ίδιους της τους σωματοφύλακες με 30 σφαίρες. 

Η καταγωγή και η πρώιμη ενασχόληση με την πολιτική

Σε αντίθεση με ό,τι υπαγορεύει το όνομά της, η Ίντιρα Γκάντι δεν είχε καμία εξ αίματος συγγένεια με τον Μαχάτμα Γκάντι. Το πατρικό της όνομα ήταν Ίντιρα Νεχρού, ωστόσο παντρεύτηκε τον ανιψιό του Μαχάτμα Γκάντι, Φεροζέ, επίσης πολιτικό και έτσι απέκτησε το ιστορικό επίθετο. Η Ίντιρα γεννήθηκε στις 19 Νοεμβρίου 1917, στην πολιτικά ισχυρή δυναστεία των Νεχρού. Ο παππούς της, Μοτιλαλ Νεχρού, ήταν εξέχων Ινδός εθνικόφρων ηγέτης. Ο πατέρας της, Τζαβαχαρλάλ Νεχρού, υπήρξε καθοριστική φυσιογνωμία για το κίνημα ανεξαρτησίας της Ινδίας, δημοκράτης και ο πρώτος πρωθυπουργός της αυτόνομης χώρας. Όπως γίνεται σαφές, η Ίντιρα Γκάντι από... κούνια ακόμα γαλουχήθηκε με την ιδέα μιας Ινδίας απαλλαγμένης από τη βρετανική αποικιοκρατία γι' αυτό και σε ιδιαίτερα νεαρή ηλικία, μόλις 21 ετών, προσχώρησε στο κόμμα του Κογκρέσου, του οποίου ηγείτο ο πατέρας της. Επιστρέφοντας από την Οξφόρδη όπου και σπούδαζε, φυλακίστηκε από τους Άγγλους αποικιοκράτες, ως συμμετέχουσα στο κίνημα για την ανεξαρτησία της χώρας της.

Σύμφωνα με την εγκυκλοπαίδεια Britannica, μετά τον ξαφνικό θάνατο του πατέρα της το 1966, το Κόμμα του Κογκρέσου την έχρισε πρόεδρο και, επομένως, πρωθυπουργό της Ινδίας. «Θέτω τον εαυτό μου στην υπηρεσία του κόμματος και του έθνους. Τα προβλήματα είναι τεράστια, η μεγάλη αυτή χώρα κρύβει, όμως, ανεξάντλητες δυνάμεις. Έχω εμπιστοσύνη στον ινδικό λαό, που έμεινε ενωμένος παρά τις αλλεπάλληλες κρίσεις», δήλωσε μετά την ορκωμοσία της. Και, μπορεί αυτό να μοιάζει με φυσική ακολουθία των πραγμάτων, ωστόσο δεν είναι ακριβώς έτσι.

Όπως αναφέρει το περιοδικό Time, οι αξιωματούχοι του κόμματος τη στήριξαν, θεωρώντας πως θα γινόταν η μαριονέτα τους. Τα πράγματα, όμως, δεν εξελίχθηκαν κατ' αυτό τον τρόπο. Το αντίθετο. Οι εντάσεις έφτασαν σε τέτοιο επίπεδο το 1969, που η Ίντιρα Γκάντι αποχώρησε από το κόμμα, δημιουργώντας το «Νέο Κόμμα του Κογκρέσου», στο οποίο την ακολούθησαν πολλά μέλη από το «Κόμμα του Κογκρέσου». 

Με το νέο πολιτικό σχήμα να μετρά μόλις δύο χρόνια, η εκλογή της το 1971 ήταν συντριπτική. Έγινε, έτσι, η πρώτη γυναίκα πρωθυπουργός υπό την οποία η Ινδία νίκησε το Πακιστάν στη διάρκεια του απελευθερωτικού πολέμου του Μπαγκλαντές (πρώην ανατολικό Πακιστάν) και η πρώτη αρχηγός κράτους που αναγνώρισε το νέο κράτος.

Το πρόγραμμα των 20 σημείων και οι κρατικοποιήσεις

Το 1975 η Ίντιρα Γκάντι διαμορφώνει την πολιτική της με βάση το «Πρόγραμμα των 20 Σημείων» (το οποίο αναδιαρθρώθηκε το 1982 και το 1986), σε μια προσπάθεια να ανακάμψει η εικόνας της ως μιας ηγέτιδας με σοσιαλιστικές κατευθύνσεις. Το πρόγραμμα αυτό περιλάμβανε, μεταξύ άλλων, την αύξηση του αφορολόγητου από τις 6.000 ρουπίες στις 8.000, δήμευση των ακινήτων που ανήκουν σε λαθρέμπορους, όρια στην ιδιοκτησία και κατοχή κενής γης αλλά και στην απόκτηση πλεονάζουσας, με τον παράλληλο διαμοιρασμό αυτής στους φτωχούς. 

Επιγραμματικά, το Πρόγραμμα των 20 Σημείων αφορούσε στα εξής: 

• Επιθετική πολιτική ενάντια στη φτώχεια των αγροτών
• Στρατηγική για τη γεωργία που βασίζεται στη βροχή για την κάλυψη σε νερό
• Καλύτερη χρήση στο νερό της άρδευσης
• Περισσότερη συγκομιδή
• Επιβολή των μεταρρυθμίσεων γης
• Ειδικά προγράμματα για την αγροτική εργασία
• Καθαρό πόσιμο νερό για όλους
• Υγεία για όλους
• Όριο δύο παιδιών ανά οικογένεια (από τα πιο αμφιλεγόμενα νομοθετήματα που πέρασε ποτέ)
• Διεύρυνση της εκπαίδευσης
• Δικαιοσύνη για όλες τις κάστες/φυλές της χώρας
• Ισότητα για τις γυναίκες
• Νέες ευκαιρίες για τις γυναίκες
• Στέγαση για τους ανθρώπους
• Βελτίωση στις συνθήκες διαβίωσης στις παραγκουπόλεις
• Νέα στρατηγική για τη δασοκομία
• Προστασία του περιβάλλοντος 
• Προστασία του καταναλωτή
• Παροχή ενέργειας στα χωριά
• Μια διοίκηση που ανταποκρίνεται

Του Προγράμματος των 20 Σημείων, είχε προηγηθεί το 1969 η κρατικοποίηση 14 τραπεζών από την Γκάντι, οι οποίες έλεγχαν το 70% των καταθέσεων. Ακόμη έξι τράπεζες κρατικοποιήθηκαν το 1980. «Ένας θεσμός, όπως το τραπεζικό σύστημα, που αγγίζει και θα έπρεπε να αγγίζει τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων, οφείλει να εμπνέεται από έναν μεγαλύτερο κοινωνικό σκοπό και να υπηρετεί τις εθνικές προτεραιότητες και τους εθνικούς στόχους», είχε δηλώσει τότε.  Επίσης, κρατικοποίησε βιομηχανίες ασφάλισης και τη διαχείριση του άνθρακα, του χάλυβα κ.ά.  

Όταν όλα άρχισαν να αλλάζουν...

Την ίδια χρονιά, ωστόσο, εξαιτίας της οικονομικής αστάθειας, οι πολίτες βγαίνουν στους δρόμους, ως αποτέλεσμα της ευρύτερης κοινωνικής δυσαρέσκειας. Ήταν τότε που οι εκλογές του 1971 κρίθηκαν άκυρες για νοθεία, μετά από σχετικό αίτημα των πολιτικών της αντιπάλων. Η Ίντιρα, αντί να παραδώσει την εξουσία ως όφειλε, κήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και κάπως έτσι άρχισε η αυταρχική κατηφόρα της πολιτικής της πορείας. 

Στα δύο χρόνια που διήρκεσε το καθεστώς έκτακτης ανάγκης, φυλάκισε τους πολιτικούς της αντιπάλους, θέσπισε νόμους για τον περιορισμό των προσωπικών ελευθεριών εφάρμοσε σωρεία μη δημοφιλών πολιτικών πρακτικών, όπως η εκτενής επιχείρησης στείρωσης του πληθυσμού, ώστε να ελεγχθεί ο αριθμός των γεννήσεων. 

Στις αρχές του 1977, όλα τα παραπάνω έλαβαν τέλος. Οι πολιτικοί της αντίπαλοι απελευθερώθηκαν και ήταν πιο αποφασισμένοι από ποτέ να «εξαφανίσουν» από την πολιτική ζωή της Ινδίας την ίδια και το κόμμα τους, όπως κι έγινε. Στις εκλογές του ίδιου έτους, η ήττα του «Νέου Κόμματος του Κογκρέσου» και της Γκάντι προσωπικά ήταν εκκωφαντική. Ωστόσο, στις αρχές του 1978, ίδρυσε το «Κόμμα (Ι) του Κογκρέσου» (το Ι από το Ίντιρα) και με σχετικά γρήγορα βήματα επανέκαμψε στην πολιτική σκηνή της Ινδίας, πατώντας κυρίως στην αστάθεια και τη δυσαρέσκεια των πολιτών, μέχρι που το κόμμα της εξελέγη πρώτη δύναμη στις εκλογές του 1980. 

Η αρχή του τέλους

Στις αρχές της δεκαετίας του '80, η Γκάντι ήρθε αντιμέτωπη με την απειλή της πολιτικής και γεωγραφικής ακεραιότητας της Ινδίας, καθώς όλο και περισσότερες περιφέρειες ζητούσαν ανεξαρτησία από την κεντρική κυβέρνηση, ενώ οι Σιχ αυτονομιστές της επαρχίας Punjab χρησιμοποίησαν βία για να διεκδικήσουν το δικαίωμά τους σε ένα αυτόνομο κράτος. Οι ταραχές και οι συγκρούσεις του κράτους με τους Σιχ αυτονομιστές κλιμακώθηκαν.

Τον Ιούνιο του 1982, μια μεγάλη ομάδα Σιχ αυτονομιστών κατέλαβαν και οχύρωσαν τον «Χρυσό Ναό», το πιο ιερό σημείο των Σιχ και, δύο χρόνια μετά, τον Ιούνιο του 1984, η Ίντιρα Γκάντι διέταξε τον ινδικό στρατό να εισβάλει στον ναό και να εκδιώξει τους αυτονομιστές. Στη διάρκεια της επιχείρησης εκκένωσης, πολλά από τα κτίρια του ιερού συγκροτήματος καταστράφηκαν και τουλάχιστον 450 αυτονομιστές έχασαν τη ζωή τους. 

Η προφητική ομιλία πριν από τη δολοφονία με τις 30 σφαίρες

Όπως ήταν αναμενόμενο, η ένταση αυτή δεν ολοκληρώθηκε με την εκκένωση του «Χρυσού Ναού». Λίγους μήνες μετά και μία ημέρα πριν από τη δολοφονία της, στις 30 Οκτωβρίου 1984, η Ίντιρα Γκάντι έδωσε μια ομιλία στη διάρκεια μιας παρέλασης στην επαρχία Orissa. «Είμαι εδώ σήμερα, μπορεί όμως να μην είμαι εδώ αύριο. Αλλά η ευθύνη για την προστασία του εθνικού συμφέροντος βρίσκεται στους ώμους κάθε πολίτη της Ινδίας. Το έχω αναφέρει πολλές φορές. Κανείς δεν ξέρει πόσες απόπειρες έχουν γίνει για να με πυροβολήσουν ή για να με ξυλοκοπήσουν. Ακόμη και εδώ που βρίσκομαι σήμερα, με χτύπησε ένα τούβλο. Μου έχουν επιτεθεί με κάθε πιθανό τρόπο. Δεν με νοιάζει εάν ζήσω ή πεθάνω. Έζησα μια μακρά ζωή και είμαι υπερήφανη που πέρασα όλη διάρκειά της στην υπηρεσία των ανθρώπων μου. Μόνο γι' αυτό είμαι υπερήφανη και για τίποτα άλλο. Θα συνεχίσω να το κάνω μέχρι την τελευταία μου πνοή και, όταν πεθάνω, μπορώ να πω ότι κάθε σταγόνα του αίματός μου θα αναζωογονήσει και θα ενδυναμώσει την Ινδία», ήταν μερικά από τα λόγια της. 

Ηχητικό ντοκουμέντο από την ομιλία: 

Μία ημέρα μετά, στις 31 Οκτωβρίου 1984, η Ίντιρα Γκάντι δολοφονήθηκε στον κήπο της στο Νέο Δελχί, από τους Σιχ σωματοφύλακές της, ως αντίποινα στην επιχείρηση στον «Χρυσό Ναό». Οι δράστες τής έριξαν 33 σφαίρες, 30 εκ των οποίων βρήκαν στόχο: οι 23 διαπέρασαν το κορμί της και οι 7 παγιδεύτηκαν σε αυτό. Η σορός της αποτεφρώθηκε στις 3 Νοεμβρίου. 

Μετά από τα παραπάνω, θα μπορούσε, λοιπόν, να πει κανείς ότι ναι, το «όνομα» της Ίντιρα Γκάντι, ότι δηλαδή γεννήθηκε και μεγάλωσε σε μια πολιτική οικογένεια και σε μια έντονα πολιτικοποιημένη περίοδο, αναμφίβολα έπαιξε ρόλο στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς της. Υπήρξε πολιτικός με όραμα, τα νομοθετήματά της, ειδικά για την εθνική ασφάλεια, την οικονομία και την εξωτερική πολιτική συνιστούν - ακόμη και σήμερα - τομή για την εξέλιξη του τότε νεοσύστατου ανεξάρτητου ινδικού κράτους, όμως κάπου έχασε τον δρόμο της. Έθεσε εαυτόν στον κατάλογο με εκείνους τους χαρισματικούς ηγέτες που, αν και ενέπνευσαν τον λαό τους, εντέλει για μια στιγμή στην ιστορία τους απομακρύνθηκαν από αυτόν και λοξοδρόμησαν. 

«Ο παππούς μου μού είχε πει κάποτε ότι υπάρχουν δύο είδη ανθρώπων: εκείνοι που κάνουν τη δουλειά κι εκείνοι που την καρπώνονται. Μου είπε να προσπαθήσω να ανήκω στην πρώτη κατηγορία, υπάρχει πολύ λιγότερος ανταγωνισμός», είχε δηλώσει. Αν μη τι άλλο, αυτό το κατάφερε. 

Με πληροφορίες από Britannica.com, Times.com, Indiragandhi.in, Indiatoday.in