Pfizer: Η τυχαία ανακάλυψη που την εκτόξευσε με το μεγαλύτερο success story στη φαρμακευτική ιστορία

Όταν ο Γερμανός χημικός, μετανάστης στη Νέα Υόρκη, Καρλ Πφίτσερ (αγγλιστί Πφάιτσερ), δανείστηκε 2.500 δολάρια από τον πατέρα του για να στεγάσει στο Μπρούκλιν μια μικρή επιχείρηση παραγωγής φαρμάκων, το ελληνικό κράτος μετρούσε σκάρτα 20 χρόνια ανεξαρτησίας και ο αμερικανικός εμφύλιος δεν υπήρχε καν ως ιδέα στο μυαλό Bόρειων και Nότιων.

Ήταν το σωτήριο έτος 1849 και ασφαλώς η ιδέα του Πφίτσερ, την οποία ενστερνίστηκε και στήριξε ως συνιδρυτής ο ξάδελφος του, Τσαρλς Έρχαρτ, ήταν εξαιρετικά πρωτοποριακή για την εποχή (η Johnson Johnson ιδρύθηκε 36 χρόνια αργότερα). Η Charles Pfizer & Co., όπως ήταν η αρχική ονομασία της, συστήθηκε στο κοινό με το αντιπαρασιτικό santonin και σημείωσε την πρώτη μεγάλη επιτυχία της με την παραγωγή του κιτρικού οξέος τη δεκαετία του 1880, που της επέτρεψε να αναπτυχθεί και να επεκταθεί με τη μορφή εργοστασίου.

Με εφαλτήριο την πενικιλίνη

Μέχρι το 1906 οι πωλήσεις της είχαν ανέλθει σε 3,4 εκατ. δολάρια και το επόμενο βήμα για την περαιτέρω εξέλιξη της ήταν απόκτηση εμπειρογνωμοσύνης στην τεχνολογία ζύμωσης. Χάρη σε αυτήν, η εταιρία είχε τη δυνατότητα μαζικής παραγωγής αντιβιοτικής πενικιλίνης κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, καλύπτοντας την ανάγκη θεραπείας τραυματισμένων στρατιωτών των συμμαχικών στρατευμάτων. Το μεγαλύτερο μέρος της πενικιλίνης που έφτασε στη Νορμανδία με το συμμαχικό στρατό την D-Day ήταν προϊόν της Pfizer.

Η τεράστια παραγωγική δραστηριότητα ως προμηθευτής του αμερικανικού κράτους κατά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν το εφαλτήριο εκτόξευσης της Pfizer, που από τη δεκαετία του ’50 μετατράπηκε σε πολυεθνική. Η πτώση της τιμής της πενικιλίνης την ανάγκασε να αναζητήσει νέα αντιβιοτικά με μεγαλύτερη δυναμική κέρδους, οδηγώντας το 1950 στην ανακάλυψη της ουσίας Terramycin (οξυτετρακυκλίνη), που μετέτρεψε την εταιρεία από έναν κατασκευαστή εκλεκτών χημικών σε μια φαρμακευτική εταιρεία που βασίζεται στην έρευνα.

Το επόμενο milestone της εταιρίας που ξεκίνησε ως ένα μικρό εργαστήριο το 1849 και σήμερα είναι μία από τις τρεις μεγαλύτερες φαρμακοβιομηχανίες με περισσότερους από 90.000 υπαλλήλους παγκοσμίως, ήταν η παραγωγή του Feldene (1980), ενός συνταγογραφούμενου αντιφλεγμονώδους φαρμάκου, που έγινε το πρώτο προϊόν της Pfizer που έφτασε το 1 δισεκατομμύριο δολάρια σε συνολικές πωλήσεις.

Έψαχναν χάπι για την πίεση

Τίποτα όμως απ’ όλα τα προηγούμενα δεν μπορεί να συγκριθεί με την «επανάσταση» που έφερε, ανυψώνοντας το… ηθικό εκατομμυρίων ανδρών σε όλο τον κόσμο μια τυχαία ανακάλυψη στις αρχές της δεκαετίας του ’90.

Οι ερευνητές της εταιρείας αναζητούσαν σκεύασμα για την καταπολέμηση της υψηλής αρτηριακής πίεσης. Κατά τις κλινικές δοκιμές σε εθελοντές, τα αποτελέσματα, σε ότι αφορούσε τη θεραπεία καρδιακών πάθησεων, δεν ήταν καθόλου ενθαρρυντικά. Πολλοί από τους εθελοντές όμως ήταν εξαιρετικά χαρούμενοι με τη λήψη του χαπιού. Ανέφεραν ότι ακόμα και αρκετές ημέρες μετά τη χορήγηση του φαρμάκου, είχαν περισσότερες και μεγαλύτερες σε διάρκεια στύσεις. Ένας νέος κύκλος μελετών ξεκίνησε από τους ερευνητές, που διαπίστωσαν ότι το άνοιγμα των αιμοφόρων αγγείων στο ανδρικό μόριο μπορούσε να ενισχύσει τις επιδράσεις της σεξουαλικής διέγερσης. «Οι πιθανότητες να θεραπεύσουμε τα στηθάγχη ήταν εξαιρετικά περιορισμένες κι έτσι αποφασίσαμε να διεξαγάγουμε πιλοτικές μελέτες σε ασθενείς με στυτική δυσλειτουργία», είχε αναφέρει ο ερευνητής Ίαν Όστερλοχ.

Η απροσδόκητη – και εξαιρετικά προσοδοφόρα – σεξουαλική… παρενέργεια εξελίχθηκε σε «φλέβα χρυσού» για την Pfizer. Ίσως το μεγαλύτερο blockbuster στην ιστορία της βιομηχανίας φαρμάκων. Το «θαυματουργό» μικρό μπλε χάπι, με βάση τη χημική ουσία σιλντεναφίλη, εγκρίθηκε από τον Οργανισμό Ελέγχου Φαρμάκων και Τροφίμων των ΗΠΑ (FDA), στις 27 Μαρτίου του 1998. Εκείνη την ημέρα το περιοδικό TIME κυκλοφόρησε στο πρωτοσέλιδό του με τίτλο «Το χάπι της ανδρικής ικανότητας».

Τα πικάντικα σχόλια και η διαφημιστική εκστρατεία

Η επιτυχία του ήταν από την πρώτη στιγμή τεράστια. Μετά το λανσάρισμά του, είχε μία από τις ταχύτερες αυξήσεις πωλήσεων οποιουδήποτε φαρμάκου, με τις πωλήσεις να αγγίζουν τα 2 δισεκατομμύρια δολάρια σε ετήσια βάση μέχρι το 2008. Έως το 2018 πάνω από 64 εκ. άνδρες κατάπιαν πάνω από 3 τρισεκατομμύρια χαπάκια, αποφέροντας στην Pfizer αστρονομικά κέρδη.

«Ήταν η απόλυτη επιτυχία», είχε δηλώσει ο χημικός Ντέιβιντ Μπράουν σε μια συνέντευξη για τις απροσδόκητες αλλά καλοδεχούμενες παρενέργειες.

Το μπλε χάπι άλλαξε τη σεξουαλική ζωή εκατομμυρίων ανδρών αλλά και γυναικών σε όλον τον κόσμο. Στην αρχή βέβαια ο δημόσιος διάλογος για την επίδρασή του συνοδεύονταν από κάποια δόση πικάντικων σχολίων και η προώθηση του στην αγορά δεν ήταν καθόλου απλή υπόθεση. Διαφήμιση επιτρέπονταν στην αμερικανική τηλεόραση μόνο μετά τις 11 το βράδυ και οι ηθοποιοί φορούσαν σε εμφανές σημείο τη βέρα τους. Χρειάστηκε μία από τις πιο επιτυχημένες διαφημιστικές εκστρατείες στην ιστορία για να προβληθεί με τον κατάλληλο τρόπο και να παραμεριστούν τα taboo. Η επιτυχία του ωστόσο ήταν προδιαγεγραμμένη. Πολύ γρήγορα κέρδισε έδαφος και καθιερώθηκε ως το Νο.1 διεγερτικό, γιατί είχε το απόλυτο πλεονέκτημα της θεραπείας από το στόμα. Πριν από αυτό οι άνδρες με στυτική δυσλειτουργία υφίσταντο βάρβαρες μεθόδους, όπως ενδοπεϊκές ενέσεις, αντλίες κενού, ή πεϊκές προθέσεις, που οι περισσότεροι δεν ήταν διατεθειμένοι να τις υποστούν.

Όπως συμβαίνει πάντα σε αυτές τις περιπτώσεις, το Viagra απέκτησε ισχυρό ανταγωνισμό από το 2013, οπότε και εξέπνευσε η προστασία του διπλώματος ευρεσιτεχνίας. Αυτό είχε και ως αποτέλεσμα να μειωθεί το κόστος του παρασκευάσματος, που δεν αναλαμβάνουν τα ταμεία υγείας.

Η Pfizer έλαβε επιθετικά μέτρα για να προφυλαχθεί από την απώλεια εσόδων και να προστατέψει το προϊόν της. Κυκλοφόρησε μια γενόσημη έκδοση Viagra, με την οποία μειώθηκε η τιμή καταλόγου του φαρμάκου στο μισό – δηλαδή λίγο περισσότερο από 30 δολάρια ανά χάπι.

Πισωγυρίσματα και... απογείωση λόγω covid-19

Πέρα από τα peak, η Pfitzer είχε και τις ατυχείς έως σκοτεινές στιγμές της σε αυτά τα 171 χρόνια ιστορίας. Το Δεκέμβριο του 2006 ακυρώθηκε η ανάπτυξη του torcetrapib, ενός φαρμάκου που σχεδιάστηκε για την αύξηση της παραγωγής HDL ή «καλής χοληστερόλης» και τη μείωση της κακής (LDL). Κατά τη διάρκεια μιας κλινικής δοκιμής της Φάσης III, που αφορούσε 15.000 ασθενείς, σημειώθηκαν περισσότεροι θάνατοι από το αναμενόμενο και παρατηρήθηκε αύξηση της θνησιμότητας κατά 60% μεταξύ των ασθενών που έλαβαν τον συνδυασμό torcetrapib και Lipitor σε σχέση με αυτούς που έλαβαν μόνο το Lipitor. Η Pfizer έχασε σχεδόν 1 δισεκατομμύριο δολάρια αναπτύσσοντας το επιβλαβές φάρμακο και στον απόηχο του αποτυχημένου project η χρηματιστηριακή αξία της έπεσε δραστικά.

Τρία χρόνια αργότερα ο αμερικανικός κολοσσός παραδέχθηκε ένοχη για την παράνομη εμπορία του φαρμάκου αρθρίτιδας Bextra, προς χρήση μη εγκεκριμένη από την FDA. Συμφώνησε τότε σε μια διευθέτηση 2,3 δισεκατομμυρίων δολαρίων (!), τη μεγαλύτερη έως διευθέτηση «απάτης» στον τομέα της υγείας.

Τα όποια πισωγυρίσματα θα μοιάζουν με σταγόνες στον… ωκεανό τη στιγμή που η FDA θα δώσει την έγκριση της για την κυκλοφορία αυτού που θα θεωρηθεί η μεγαλύτερη ιατρική ανακάλυψη του 21^ου αιώνα (έως την επόμενη).

Το πειραματικό εμβόλιο, με την ονομασία BNT162b2, θα είναι εκτός μεγάλου απροόπτου το πρώτο εμβόλιο της νέας τεχνολογίας RNA που εγκρίνεται για χρήση στον άνθρωπο (έως σήμερα συνέβαινε μόνο για κτηνιατρική).

Το γενετικό υλικό mRNA «εξαπατά» τα κύτταρα ώστε να παράγουν τμήματα πρωτεΐνης που μοιάζουν με αυτά του ιού. Το ανοσοποιητικό σύστημα μαθαίνει να αναγνωρίζει και να επιτίθεται σε αυτά, αντιδρώντας γρήγορα σε οποιαδήποτε πραγματική λοίμωξη.

Η ανακάλυψη ανοίγει το δρόμο για να χρησιμοποιηθεί ο μηχανισμός του αγγελιαφόρου RNA σε ανάλογες προσπάθειες νυν, οι μελλοντικές. Μοιάζει πια βέβαια ότι και το εμβόλιο της Moderna, που βρίσκεται στο τελικό στάδιο δοκιμών και βασίζεται στο mRNA, θα βαδίσει σύντομα στα χνάρια της προσπάθειας των Pfizer και BioNTech.

H Pfizer δίνει τα τελευταία χρόνια μάχη με την Johnson & Johnson και την ελβετική Hoffmann-La Roche για την ηγεμονική θέση στη βιοφαρμακευτική έρευνα και στην ανάπτυξη και παραγωγή φαρμάκων. Μετά την ανακοίνωση της 9^ης Νοεμβρίου του 2020, ο 171^ος χρόνος ιστορίας της εταιρίας προορίζεται να εξελιχθεί στο απόλυτο ορόσημο, θρονιάζοντας την για χρόνια στην κορυφή.