Μαντώ Μαυρογένους: Μια ξεχωριστή μορφή της Ελληνικής Επανάστασης γίνεται viral 200 χρόνια μετά

Οι πληροφορίες για τη ζωή και τη δράση που είχε η Μαντώ Μαυρογένους, αντλούνται κυρίως από ξένους συγγραφείς, τους οποίους είχε γοητεύσει με την προσωπικότητα και την ομορφιά της. Οι Έλληνες ιστορικοί αποσιώπησαν και δεν αξιολόγησαν επαρκώς την προσφορά που είχε η Μαντώ Μαυρογένους στον Αγώνα.

Η Μαντώ (Μαγδαληνή το βαπτιστικό της όνομα) Μαυρογένους γεννήθηκε το 1796 ή το 1797 στην Τεργέστη, όπου ο πατέρας της Νικόλαος Μαυρογένης, γόνος της ονομαστής φαναριώτικης οικογένειας των Μαυρογένηδων με καταγωγή από τις Κυκλάδες, ασχολείτο με το εμπόριο. Η μητέρα της Ζαχαράτη Χατζή Μπατή, γεννημένη στη Μύκονο, αλλά με καταγωγή από τη Σπάρτη, ήταν πολύγλωσση και κρατούσε τα κατάστιχα των εμπορικών δραστηριοτήτων του άνδρα της. Σύμφωνα με τον Γάλλο φιλέλληνα στρατιωτικό και συγγραφέα Μαξίμ Ρεμπό (1760-1842), η Μαντώ μιλούσε άπταιστα γαλλικά και ιταλικά.

Διαβάστε επίσης: Μαντώ Μαυρογένους: Η φλογερή επαναστάτρια του 1821

Με την έναρξη της Επανάστασης, η Μαντώ Μαυρογένους από την Τήνο, όπου διέμενε μετά τον θάνατο του πατέρα της το 1818, έσπευσε στη Μύκονο (29 Δεκεμβρίου 1821, σύμφωνα με τον Κασομούλη) και πρωτοστάτησε στην εξέγερση των κατοίκων του νησιού. Διέθεσε μεγάλα χρηματικά ποσά για τον εξοπλισμό και την επάνδρωση μυκονιάτικων πλοίων και κατά τις πληροφορίες ξένων, κυρίως, περιηγητών έλαβε μέρος σε επιχειρήσεις εναντίον των Τούρκων στην Κάρυστο, στο Πήλιο και τη Φθιώτιδα (1823). Στις 11 Οκτωβρίου 1822 ηγήθηκε του αγώνα των κατοίκων της Μυκόνου για την απόκρουση της απόβασης των αλγερινών πειρατών στο νησί. Η παρουσία της αποσιωπάται από τους Έλληνες ιστορικούς, αλλά την αναφέρει ο Γάλλος περιηγητής Φρανσουά Πουκεβίλ (1773-1838).

Από ελληνικές πηγές προκύπτει ότι το 1823 το Βουλευτικό αναγνώρισε με απόφασή του τις ως τότε υπηρεσίες της και της απένειμε το βαθμό του αντιστρατήγου. Τον Μάιο του 1825 η Μαντώ προσέφερε στην κυβέρνηση ομολογίες αξίας 30.000 γροσίων και ζήτησε να διατεθούν για να λάβει μέρος η ίδια, με όσους στρατιώτες θα τής διέθετε η διοίκηση, σε επιχειρήσεις εναντίον των Τουρκοαιγυπτίων. Η οικονομική ενίσχυση του Αγώνα από τη Μαντώ Μαυρογένους και γενικότερα η δράση της, όπως οι επιστολές της προς τις φιλελληνίδες τής Γαλλίας και της Αγγλίας, κατέστησαν θρυλικό το όνομά της στους ευρωπαϊκούς φιλελληνικούς κύκλους και η προσωπογραφία της τυπώθηκε και κυκλοφόρησε το 1827 σε όλη την Ευρώπη. Το 1825 ζούσε στο Ναύπλιο σ’ ένα μισοερειπωμένο σπίτι. Οι πόροι της είχαν εξαντληθεί και αναγκαζόταν να εκποιεί ακίνητα της οικογένειάς της που είχε στα νησιά των Κυκλάδων.

Πέθανε λησμονημένη από όλους

Η αθέτηση της υπόσχεσης του Δημητρίου Υψηλάντη ότι θα τη νυμφευόταν, η ένδεια στην οποία είχε περιέλθει και η βίαιη απομάκρυνσή της από το Ναύπλιο το 1826 με εντολή του Ιωάννη Κωλέττη, υπήρξαν βαρύτατα πλήγματα για την ηρωίδα. Ενεργώντας απερίσκεπτα υπέβαλε στην Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας (1827), ένα υπόμνημα - κατηγορητήριο κατά του Υψηλάντη, ζητώντας από τους πληρεξουσίους να δικαιώσουν την ίδια και να καταδικάσουν τον στρατηγό. Όπως μας πληροφορεί ο πολιτικός και συγγραφέας Νικόλαος Δραγούμης (1809-1879) στις «Ιστορικές Αναμνήσεις του: «Και εκ των ακροατών μία μόνη γυνή, η αντιστράτηγος Μαντώ Μαυρογένους, ήτις πωλήσασα τα εν Μυκόνω υπάρχοντα αυτής ώρμησεν εις το πεδίον τού Αγώνος, φορούσα μέλαιναν εσθήτα χρυσοπάρυφον και πίλον ευρωπαϊκόν, ουχί βεβαίως του τελευταίου των Παρισίων συρμού, και διά νευμάτων αιτουμένη την ανάγνωσιν τής ουδέποτε αναγνωσθείσης κατά τού Υψηλάντου αναφοράς». Το υπόμνημα της Μαυτογένους δεν αναγνώστηκε ποτέ, ούτε καν αναφέρεται στα πρακτικά της Συνέλευσης.

Νέα σχετική αναφορά υπέβαλε λίγες μέρες μετά την άφιξη στην Ελλάδα του Ιωάννη Καποδίστρια (1η Φεβρουαρίου 1828). Ο πρώτος κυβερνήτης του νεοσύστατου ελληνικού κράτους αναγνώρισε τα ανδραγαθήματα και τις θυσίες της προς το έθνος και τις απένειμε τον τιμητικό βαθμό του αντιστρατήγου και μικρή σύνταξη. Παράλληλα, τις ανέθεσε την εποπτεία του Ορφανοτροφείου του Ναυπλίου.

Μετά τη δολοφονία του Καποδίστρια (1831) τα προβλήματα επιβίωσης οξύνθηκαν για την ηρωίδα, ενώ επιδεινώθηκαν και οι σχέσεις με την οικογένειά της. Η μητέρα της, αλλά και ο σύζυγος της αδελφής της την κατηγορούν ότι κατασπατάλησε τη μεγάλη οικογενειακή περιουσία. Αναγκάζεται τότε να απευθύνει επιστολή προς τον βασιλιά Όθωνα και να του διεκτραγωδήσει την κατάστασή της. Δεν λαμβάνει καμία απάντηση.

Εγκαθίσταται στη Πάρο, όπου υπήρχαν συγγενείς της, αλλά για κακή της τύχη θα προσβληθεί από τυφοειδή πυρετό. Στην Παροικιά υπάρχει ένας μόνο γιατρός και αυτός πρακτικός, ο Φραγκίσκος Κονταρίνης, που στο παρελθόν είχε δουλέψει στην Ιταλία ως βοηθός φαρμακοποιού. Ένα πρωινό του Ιουλίου του 1840 η ηρωίδα θα κλείσει για πάντα τα μάτια της, σε ηλικία 44 ετών, σχεδόν λησμονημένη απ’ όλους.

Έρωτας στα χρόνια της Επανάστασης

Ο ιστορικός Γεώργιος Σαρρής σε άρθρο του στο ethnos.gr γράφει:

Ίσως η πιο διαδεδοµένη ερωτική ιστορία στα χρόνια της Επανάστασης ήταν αυτή µεταξύ της 25χρονης επίτιµης αντιστρατήγου Μαντώς Μαυρογένους και του 30χρονου επικεφαλής της Φιλικής Εταιρείας ∆ηµήτριου Υψηλάντη. Οι δυο τους έγιναν ζευγάρι και αρραβωνιάστηκαν, µε τον γόνο της εύπορης φαναριώτικης οικογένειας να υπόσχεται ότι θα την παντρευτεί αµέσως µετά την απελευθέρωση της πατρίδας.

Βέβαιη για τον επικείµενο γάµο τους, η Μαντώ ποτέ δεν ένιωσε την ανάγκη να κρύψει τη σχέση της. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός πως όποτε βρισκόταν στο στρατόπεδο κοιµόταν στη σκηνή του πρίγκιπα Υψηλάντη. Ο εν λόγω ερωτικός δεσµός δεν άρεσε καθόλου στον πολιτικό κόσµο της εποχής, που τον αντιµετώπιζε καχύποπτα καθώς έβλεπε ότι ετοιµάζονταν να ενωθούν δύο φιλορωσικές ισχυρές οικογένειες.

Ο γαλλόφιλος Ιωάννης Κωλέττης αποφασίζει να τους χωρίσει. ∆ιαδίδει µια φήµη ότι η όµορφη Μαντώ διατηρεί παράλληλη σχέση µε τον Βρετανό φιλέλληνα Εντουαρντ Μπλακιέρ, µια αµφιλεγόµενη προσωπικότητα που συνόδευσε τη δεύτερη δόση του δανείου από την Αγγλία προς την επαναστατηµένη Ελλάδα. Ο Υψηλάντης αισθάνεται προδοµένος και διαλύει τη σχέση, παρά το γεγονός ότι εκείνη προσπαθεί µε κάθε τρόπο να τον πείσει ότι είναι αθώα. Ο ραδιούργος Κωλέττης µάλιστα κατηγορήθηκε ότι είχε οργανώσει και την απαγωγή της Μαυρογένους από κουκουλοφόρους, που τη µετέφεραν στη Μύκονο για να χωρίσει οριστικά από τον αγαπηµένο της. Το νεαρό ζευγάρι δεν ξαναµίλησε ποτέ, ενώ η αγάπη µετατράπηκε σε άσβεστο µίσος.

Διαβάστε επίσης: Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα: Η ταραχώδης ζωή και το τραγικό τέλος της ηρωίδας της Επανάστασης

200 χρόνια μετά γίνεται Viral…

Viral έγινε στο διαδίκτυο ένα γούρι από το e-shop του Μουσείου Μπενάκη το οποίο απεικονίζει τη Μαντώ Μαυρογένους αλά… αμερικάνικα. Η φωτογραφία δείχνει την Μαντώ Μαυρογένους όχι με την παραδοσιακή της φορεσιά, αλλά ως γυναίκα που σφίγγει τους μύες του χεριού της ως αντιπαραβολή της γνωστής πολεμικής αφίσας του 1943 από τις ΗΠΑ με το μήνυμα «We can do it».

Πηγή: Γεώργιος Σαρρής, https://www.sansimera.gr/biographies/1015, https://el.wikipedia.org/