Καταστροφή της Κάσου: Μάνα, κλαμός και βουγκητός εις το νησί της Κάσου!

Η Κάσος, το νοτιότερο νησί των Δωδεκανήσων, πράγματι έχει πανάρχαια Ιστορία και μια ιδιαίτερη εμπορική γεωγραφία. Με την αρχαία ιστορική αναφορά στην τρωική εκστρατεία στην Ιλιάδα, η Κάσος εγγράφεται στο πανελλήνιο δίκτυο πόλεων και νήσων ήδη από τη γεωμετρική περίοδο. Μέρος της βυζαντινής αυτοκρατορίας μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους θα γίνει λατινοκρατούμενη περιοχή και θα ανήκει στο Τάγμα του Αγίου Ιωάννη από το 1204 έως το 1522. Έπειτα για τρεις αιώνες τίθεται υπό τον οθωμανικό ζυγό, όμως επιτυγχάνει εσωτερική χριστιανική διοίκηση, ένα γεγονός που της επιτρέπει την επέκταση του εμπορίου στη Μεσόγειο και στις όμορες ακτές.  

Διαβάστε επίσης: «Στρατηγέ, τί ζητούσες στη Λάρισα, συ ένας Υδραίος;». Αποτίμηση για την Επανάσταση του 1821

Η γεωγραφική θέση της Κάσου επιτρέπει άμεση πρόσβαση στην Αλεξάνδρεια, το μεγαλύτερο μεσογειακό λιμάνι με τη σημαντικότερη εμπορική κίνηση νοτιοανατολικά. Οι Κασιώτες είχαν γρήγορη πλεύση βόρεια προς την Κωνσταντινούπολη αλλά έφθασαν έως τη Μασσαλία στα δυτικά. Ένας από τους 40 σημαντικούς ναυτότοπους των Ελλήνων από το 18ο αιώνα μπορεί να γίνει βορά στους Οθωμανούς και τους Αιγυπτίους, μόνον εάν αδιαφορήσει η κεντρική διοίκηση – πράγμα που δυστυχώς επαληθεύτηκε για το πανέμορφο νησί μας.  Μετά την Επανάσταση, η Κάσος αποικίζεται από παλαιούς κατοίκους περί το 1840 και μετασχηματίζεται σε εμπορικό δίαυλο για το εμπόριο της Κρήτης και για όλο το 19ο αιώνα είναι ναυπηγείο για εκατοντάδες πλοία από τον ελληνικό χώρο.  

Προεπαναστατικά, οι Κασιώτες έχουν 100 εμπορικά πλοία που εύκολα μετατρέπονται σε πολεμικά. Οι καραβοκύρηδες έχουνε γνώση του μικροπολέμου εξαιτίας της πειρατείας, της μεγάλης αυτής μάστιγας. Το νησί είναι μικρό σε έκταση (66 τ.χλμ.) και η έλλειψη εδαφών οδήγησε στην αναζήτηση των θαλάσσιων δρόμων αντί των χερσαίων στην οικονομία. Συνολικά, ο πληθυσμός ανέρχεται το 18ο αιώνα και έως τις αρχές του 19ου αιώνα σε 7.000 Χριστιανούς. Οι Κασιώτες εκπαιδευμένοι πολεμιστές της θάλασσας στη νοτιοανατολική Μεσόγειο καθώς συνέδραμαν με τα εκατό πλοία τους τον επαναστατικό αγώνα των Κρητών, ακόμα έκαναν οργανωμένες επιθέσεις στα τουρκικά παράλια εγγύς. 
Ως αποτέλεσμα ο αιγυπτιακός στόλος να στραφεί συνειδητά εναντίον του νησιού στις 14 Μαΐου του 1824 με ναύαρχο τον Ισμαήλ Γιβραλτάρ. Τότε οι Χριστιανοί κάτοικοι απελπισμένοι γράφουν στην επαναστατική κυβέρνηση στις 17 Μαΐου να τους στείλει καράβια, μπαρούτι και βόλια, εξηγώντας πως η κατάσταση είναι οριακή για το νησί:   
«Σεβαστή Διοίκησις. Μέ μέγιστην βίαν, γράφομεν όλοι οι ομογενείς κάτοικοι τής νήσου Κάσσου, κλαιόμενοι εις τήν Σεβαστήν Διοίκησιν, ειδοποιούντες τήν υμετέραν κορυφήν, ότι τρείς ημέρας έχει σήμερον ο αιγυπτιακός στόλος όπου έχει πλόκον τήν νήσον ημών, καθ’ όλα τά μέρη, μάλιστα τήν ημέραν τής Αναλήψεως μάς έκαμε καί ένα φοβερόν πόλεμον, πλήν, χάριτι θεία, δέν εβλάφθη ουδείς τών Χριστιανών. Λοιπόν παρακαλούμεν τήν Σεβαστήν ημών Διοίκησιν καί μητέρα νά μάς προφθάση βοήθειαν θαλάσσιον καί λοιπά, δι’ όνομα καί αγάπην Θεού, κάμετε έλεος διά ημάς τούς κατοίκους τής νήσου Κάσσου, επειδή καί η γενναιότης καί μεγαλοψυχία ημών είναι μέν πρόθυμοι, όμως κατά τήν θαλάσσιον δύναμιν πολύ σάς παρακαλούμεν νά μάς προφθάσετε. Η κατάστασις τής αιγυπτιακής αρμάδας έχει ούτως. Έχει φρεγάτας τέσσαρας, καί μία όπου απέρασεν εις Ρόδον, από ιμβρίκια δέκα, καί από μικρά πλοία, γαλλιώτες, δέκα. Ταύτα ιδεάζοντες τήν Σεβαστήν καί Υπερτάτην ημών Διοίκησιν τήν παρακαλούμεν μετά δακρύων, αμέσως καί χωρίς αναβολήν καιρού νά μάς προφθάσετε εις τήν άνωθεν θαλάσσιον δύναμιν. Έτι παρακαλούμεν εις μπαρούτια καί εις βόλια, από μίαν, ή δύο, έως τριών οκάδων τό βάρος. Ταύτα αύθις παρακαλούντες μένομεν καί υπογραφόμενοι. Εκ Κάσσου, τώ αωκδ’ (1824) τή 17 Μαΐου. Όλοι οι κάτοικοι τής νήσου Κάσσου». 

Η τραγική απάντηση του Κουντουριώτη

Οι Κασιώτες με την επιστολή αυτή παρακαλάνε να τους βοηθήσουν επί της ουσίας γιατί απέναντί τους έχουνε 25 εχθρικά πλοία και έλλειψη σε πολεμοφόδια, άρα τα κανόνια είχανε ημερομηνία παύσεως. Η απάντηση του Γεωργίου Κουντουριώτη στις 27 Μαΐου είναι τραγική καθώς περιγράφει ότι οι ναύτες από τα νησιά Ύδρα και Σπέτσες είναι απλήρωτοι, άρα δεν θέλουνε να εκπλεύσουνε έως ότου πληρωθούνε.              

«Η Διοίκησις, ως κοινή μήτηρ, δέν θέλει αδιαφορήσει καί εις τάς πολεμικάς χρείας, καί φθάσαντος τού δανείου θέλει σάς οικονομίσει αναλόγως. Τά πολεμικά πλοία εξ Ύδρας καί Σπετσών δέν εκπλέουσιν ακόμη εξ αιτίας όπου τό ταμείον δέν έχει χρήματα νά πληρώσει τούς ναύτας, άμα όμως φθάσουν τά χρήματα καί πληρωθούν οι ναύται θέλουν έβγει ευθύς επειδή είναι έτοιμα.   

Απορεί η Διοίκησις παρατηρούσα ότι έχετε έλλειψιν εφοδίων, ενώ ειξεύρει ότι καί πρότερον ήσθε εφωδιασμένοι από αυτά καί τελευταίον λαβόντες τά όσα εκ Κρήτης έφθασαν αυτόθι, εφοδιασθήτε έτι μάλλον τούτο. Αν ο εχθρικός στόλος αποτολμήση νά πλησιάση εις τήν νήσον ταύτην καί νά φροντίση νά κάμη έφοδον, η Διοίκησις γνωρίζουσα τήν γενναιότητά σας καί τήν απόφασίν σας νά θυσιασθήτε πάντες υπέρ πίστεως καί πατρίδος, πληροφορηθείσα ότι καί αρκετά ξένα άρματα ευρίσκονται εις τήν νήσον σας είναι βεβαία ότι θέλετε δώσει τρόμον εις τόν εχθρόν».  Εν Μύλοις Ναυπλίου τή 27 Μαΐου 1824: Ο Πρόεδρος Γεώργιος Κουντουριώτης.

Με άλλα λόγια... «είστε πλέον μόνοι σας» 

Συνεπώς από τη στιγμή που είναι οι εχθροί ήδη εκεί και «η Διοίκησις γνωρίζουσα τη γενναιότητά σας και την απόφασιν σας να θυσιαθήτε πάντες υπέρ πίστεως και πατρίδος», η φράση αυτή σημαίνει ότι είστε πλέον μόνοι σας. Με άλλα λόγια, η ολιγωρία είναι επιδεικτική απέναντι σε Χριστιανούς σε κατάσταση πολιορκίας. Εντέλει, ο εχθρός μαζί με 3.000 Αλβανούς έκαναν απόβαση στην Κάσο τη νύχτα της 6ης Ιουνίου.  Σε δύο ημέρες το νησί είχε ερημώσει, όσοι γλίτωσαν τη σφαγή έγιναν είτε σκλάβοι είτε αιχμάλωτοι και οι γυναίκες πουλήθηκαν στα χαρέμια της Ανατολής. Ελάχιστοι γλίτωσαν το θάνατο. Δέκα ημέρες μετά, ο ναύαρχος Γεώργιος Σαχτούρης από την Ύδρα και ο Κωνσταντίνος Μπουκουβάλας από τις Σπέτσες μπαίνουνε στο λιμάνι της Κάσου με μεγάλη ναυτική δύναμη –ο Υδραίος βρήκε μόνο άταφους νεκρούς και χάος.