Πόλεμος προ των πυλών: Η Ουκρανία θυμίζει Κούβα 1962 τότε που ΗΠΑ και ΕΣΣΔ άγγιξαν τον όλεθρο - Η Κρίση των Πυραύλων σταμάτησε τη Γη να γυρίζει

Χτες και σήμερα ίδια κι όμοια, χρόνια μπρος, χρόνια μετά...

Κρίση στην Ουκρανία τώρα, κρίση στην Κούβα τότε. Ρωσία και ΗΠΑ και τότε (ΕΣΣΔ πιο σωστά) και τώρα. Έρμη Γη, από τύχη σε πατούμε ακόμα…

Ήταν ο Τζον Κένεντι που το ‘χει πει: «Είτε η ανθρωπότητα θα τελειώσει τους πολέμους είτε οι πόλεμοι θα αποτελειώσουν την ανθρωπότητα».

Ήταν ο Τζον Κένεντι που είχε φθάσει στο ακρόφρυδο μιας παγκόσμια πολεμικής σύρραξης εκεί κάπου στα μέσα της θρυλικής 10ετίας του ’60. Της 10ετίας, που είχε Beatles, που είχε σεξουαλική επανάσταση, ένα σωρό κινήματα, ροκ, δολοφονίες σπουδαίων πολιτικών, αναγέννηση μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και… Και Ψυχρό Πόλεμο και ΕΣΣΔ εναντίον ΗΠΑ και Τζέιμς Μποντ εναντίον των κακών τη Γης, που ποτέ δεν σταματούν να επιβουλέυονται και να προετοιμάζονται για πόλεμο, δήθεν και καλά γιατί θέλουν την ειρήνη, σύμφωνα με τη Βιργίλια άποψη…

Η αποφορά του πολέμου στην Ουκρανία

Οσμή απεχθής και δυσώδης πολέμου, από την Ουκρανία αναδύεται και όλοι απεύχονται να ακουστούν οι κλαγγές των όπλων. Οι Ρώσοι με τα κλισιοσκόπια ρυθμισμένα να «βλέπουν» το Κίεβο, οι Ουκρανοί με τις ασπίδες της αμύνης γυαλισμένες, να αστράφτουν από την αντανάκλαση του χιονιού και οι ΗΠΑ από κοντά να περιμένει, σαν τις ύαινες, να αρπάξουν το μεγάλο κομμάτι από τ’ απομεινάρια…
Κάτι περίπου έτσι είχε συμβεί και στην Πυραυλική Κρίση της Κούβας τον Οκτώβριο του 1962. Ας θυμηθούν οι παλιοί, να μάθουν κι οι νεότεροι για να μην έχουμε της Ιστορίας την επανάληψη…

Η «Κρίση των πυραύλων της Κούβας» («Cuban Missile Crisis») ήταν η κορυφαία στρατιωτική αντιπαράθεση σ τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Όχι δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι ΗΠΑ και η Σοβιετική Ένωση έφτασαν λίγα μέτρα από την αφετηρία πυρηνικού πολέμου.
Η κρίση ξέσπασε, όταν σοβιετικοί εγκατέστησαν βαλλιστικούς πυραύλους, μέσου και μεγάλου βεληνεκούς με πυρηνικές, κεφαλές στο έδαφος της Κούβας, στον θρυλικό Κόλπο των Χοίρων. Η κρίση διήρκησε συνολικά 38 ημέρες, με τη Γη να έχει σταματήσει να γυρίζει…

Τυπικά, η κρίση άρχισε στις 14 Οκτωβρίου του 1962 όταν ένα αμερικανικό αναγνωριστικό αεροπλάνο, εντόπισε την παρουσία πυραυλικών βάσεων στην Κούβα. Η ιστορία είχε αρχίσει όμως παλαιότερα: Τον Απρίλιο του 1961, οι ΗΠΑ εκτέθηκαν με την αποτυχία της επέμβασης στον Κόλπο των Χοίρων , σε μια προσπάθεια ανατροπής του Φιντέλ Κάστρο. Μετά τον Κόλπο των Χοίρων, οι ΗΠΑ επέβαλαν εμπορικό εμπάργκο στην Κούβα, ενώ η CIA αύξησε τις παραστρατιωτικές επιθέσεις κατά της Αβάνας. Αυτό ανάγκασε τον Κάστρο να στραφεί προς τη Μόσχα για βοήθεια. Οι αρνητικές διαθέσεις των ΗΠΑ προς την Κουβανική κυβέρνηση όπως και το οικονομικό εμπάργκο , έφεραν πιο κοντά Κούβα και Σοβιετική Ένωση, με την πρώτη να καθίσταται σχεδόν η μοναδική οικονομική στήριξη του νησιού μετά την συμφωνία ανταλλαγής ζάχαρης και Σοβιετικού πετρελαίου.

Χρουτσόφ και Κάστρο συμφώνησαν στην τοποθέτηση πυραυλικών συστημάτων, τον Μάϊο του 1962, προκειμένου να επιβεβαιώσουν την προστασία της Κούβας από εισβολές. Ουσιαστικά η κίνηση αυτή ήταν αντίποινα κόντρα στο ΝΑΤΟ και η «απάντηση» των Σοβιετικών στην εγκατάσταση αμερικανικών πυραύλων μέσου βεληνεκούς – Thor - στη Μεγάλη Βρετανία και Jupiter στην Ιταλία και την Τουρκία.
Η εγκατάσταση βαλλιστικών πυραύλων στην Κούβα άρχισε, κρυφά, στα μέσα του 1962 από σοβιετικό προσωπικό. Η Μόσχα πίστευε ότι η Ουάσιγκτον θα αποδεχόταν τελικά το γεγονός ως τετελεσμένο και δεν θα αντιδρούσε.

Τα όπλα που ανέπτυξη η ΕΣΣΔ στην  Κούβα

Αξίζει να αναφέρουμε τα όπλα που κατάφεραν να φτάσουν στην Κούβα πριν την έναρξη του εμπάργκο που περιόρισε τον εξοπλισμο:
1: 36 κινητοί πύραυλοι MRBM ,όλοι οι πύραυλοι που υπολόγιζαν οι Σοβιετικοί κατάφεραν να φτάσουν στην Κούβα. Είχαν ήδη σχεδιάσει έξι σημεία εκτόξευσης με ακτίνα 1.100 ναυτικά μίλια.(Μπορούσαν να χτυπήσουν Νέα Υόρκη, Σικάγο).
2: 24 πυρηνικές κεφαλές IRBM με ακτίνα δράσης 2.200 ναυτικά μίλια. Μόνο οι κεφαλές πρόλαβαν να φτάσουν στο νησί. Αν κατάφερναν ολόκληροι οι πύραυλοι να φτάσουν στην Κούβα και να γίνουν λειτουργικοί θα μπορούσαν να χττυπήσουν οποιαδήποτε πολιτεία των ΗΠΑ.
3: 42 ασυναρμολόγητα βομβαρδιστικά IL-28 με τη δυνατότητα να ρίξουν πυρηνικές ή και συμβατικές βόμβες 3000 κιλών με ακτίνα 600 ναυτικών μιλίων και δυνατότητα επιστροφής στη βάση τους. Μέχρι το τέλος της κρίσης μόνο 7 είχαν συναρμολογηθεί πλήρως.
4: 144 αντιαεροπορικοί πύραυλοι SAM με την ικανότητα να πλήξουν στόχους σε ύψος 80.000 ποδών και ακτίνα 30 ναυτικών μιλίων.
5: 80 πύραυλοι Cruise με ακτίνα 40 ναυτικών μιλίων, απειλούσαν τα πλοία και τς αποβάσεις αμφίβιων δυνάμεων.
6: 12 τακτικοί πυρηνικοί πύραυλοι LUNA με ακτίνα περίπου 20 ναυτικών μιλίων.Τοποθετήθηκαν με προωπική εντολή του Χρουτσόφ, για απόκρουση ενδεχόμενης εισβολής.
7: 12 ταχύπλοα KOMAR που ζύγιζαν 66 τόνους, είχαν μήκος 83 πόδια κι έφεραν 2 πυραύλους 20 ποδών με ακτίνα δράσης 10-15 ναυτικά μίλια.
8: 42 αεροσκάφη MIG-21, εφοδιασμένα με πυραύλους αέρος και ταχύτητα 100 κόμβων στα 40.000 πόδια. Επίσης είχαν φτάσει και 10 MIG -15 και ΜIG-17 από τον Ιούλιο.
9: 32 πύραυλοι Sopka με βεληνεκές 25 μιλίων.
10: Σοβιετικά στρατεύματα. 4 βαρέως εξοπλισμένα μηχανοκίνητα συντάγματα, με μονάδες τεθωρακισμένων και 40.000 άνδρες .Οι Σοβιετικές χερσαίες δυνάμεις ήταν διάσπαρτες σε 4 βασικές εγκαταστάσεις.

Ο πρόεδρος στην τηλεόραση

Σε τηλεοπτική συνέντευξη που έδωσε ο Τζον Κένεντι στις 22 Οκτωβρίου ανακοίνωσε πως ο Αμερικανικές υπηρεσίες ανακάλυψαν εγκαταστάσεις την νησιωτική περιοχή και εξέδωσε προειδοποίηση πως οποιαδήποτε πυρηνική απόπειρα θα θεωρηθεί ως πράξη ορμώμενη από τη Σοβιετική Ένωση και θα υπάρξει απάντηση.

Ο Χρουτσόφ έσπευσε να απαντήσει βεβαιώνοντας για την μη πυρηνική φύση των πυραυλικών συστημάτων αλλά και τον αμυντικό τους μόνο χαρακτήρα, υπογραμμίζοντας τις ειρηνικές προθέσεις της ΕΣΣΔ. Αυτή η ανταλλαγή... απόψεων μεταξύ των προέδρων των δύο υπερδυνάμεων ουσιαστικά σηματοδότησε και την έναρξη της Πυραυλικής Κρίσης.

Οι ΗΠΑ και η Σοβιετική Ένωση αποτελούσαν τους δύο ισχυρότερους πόλους της εποχής, γεγονός που ενίσχυε το μεταξύ τους κλίμα αντιπαλότητας. Στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου οι ΗΠΑ αποτελούσαν τη χώρα με τη μεγαλύτερη οικονομική και πυρηνική ισχύ – τουλάχιστον μέχρι τo ‘70. Από την άλλη μεριά η Σοβιετική Ένωση πρωτοστατούσε στη στρατιωτική ισχύ, ενώ σταδιακά απέκτησε κι εκείνη πυρηνική ικανότητα. 

Όταν, λοιπόν, οι ΗΠΑ διακρίβωσαν το γεγονός της πυραυλικής εγκατάστασης στα σύνορά τους, ενημερώθηκε ο πρόεδρος Κένεντι και άμεσα συνεδρίασε, υπό την προεδρία του, το Εθνικό Συμβούλιο Ασφαλείας. Στη συνεδρίαση διαπιστώθηκε ότι ΗΠΑ είχαν πέντε εναλλακτικές λύσεις: 1. Να μην πράξουν απολύτως τίποτα και να αφήσουν τα γεγονότα να εξελιχθούν. 2. Να ασκήσουν έντονη διπλωματική πίεση στη Μόσχα ώστε να την αναγκάσουν να αποσύρει τους πυραύλους. 3. Να προσβάλουν με αεροπορικούς βομβαρδισμούς τους πυραύλους. 4. Να εισβάλουν στην Κούβα και 5. Να προχωρήσουν σε ναυτικό αποκλεισμό της Κούβας. Οι στρατιωτικοί τάχθηκε υπέρ των λύσεων 3 και 4, δηλαδή αεροπορικές επιδρομές και εισβολής, με ανατροπή του Κάστρο.

Ωστόσο, ο Κέννεντι πίστευε ότι με πρόσχημα τους αμερικανικούς βομβαρδισμούς στην Κούβα, η Μόσχα θα προχωρούσε στην κατάληψη ολόκληρου του Βερολίνου, κάτι που επιθυμούσε από το 1945. Ταυτόχρονα όμως πίστευε ότι αν επέτρεπε την εγκατάσταση σοβιετικών βαλλιστικών πυραύλων τόσο κοντά στις ΗΠΑ, η ισορροπία δυνάμεων μεταξύ ΗΠΑ και Σοβιετικής Ένωσης θα άλλαζε υπέρ της Μόσχας.
Στις 18 Οκτωβρίου, ο Κέννεντι συναντήθηκε με τον σοβιετικό Υπουργό Εξωτερικών, Αντρέι Γκρομίκο, ο οποίος δήλωσε ότι τα σοβιετικά όπλα στην Κούβα ήταν αμυντικά και δεν στρέφονταν κατά των ΗΠΑ. Για λόγους τακτικής ο Κέννεντι δεν αποκάλυψε ότι γνώριζε την παρουσία των σοβιετικών πυραύλων στην Κούβα.

Με το δάχτυλο στη σκανδάλη

Στις 19 Οκτωβρίου ο Κέννεντι διάταξε τις πρώτες στρατιωτικές προετοιμασίες και δυο μέρες μετά το Εθνικό Συμβούλιο Ασφαλείας συζήτησε δύο ενδεχόμενα: Αεροπορικό βομβαρδισμό ή ναυτικό αποκλεισμό. Τελικά επικράτησε η λύση του ναυτικού αποκλεισμού. Όλες σχεδόν οι δυνάμεις των ΗΠΑ βρίσκονταν σε επιφυλακή, έτοιμες για επίθεση σε λιμάνια οπλοστάσια, και πυραυλικές εγκαταστάσεις της Κούβας. H πρώτη αντίδραση της Μόσχας ήρθε από τον Χρουστσόφ, ο οποίος χαρακτήρισε το ναυτικό αποκλεισμό της Κούβας ως Casus belli. Ο Χρουτσόφ με τηλεγράφιμά του στον aμερικανό πρόεδρο στέλνει την απάντηση του για το ζήτημα του αποκλεισμού της Κούβας ,το οποίο καταγγέλει ως «πειρατική πρακτική», ικανή να οδηγήσει τα πράγματα σε πόλεμο. Το τηλεγράφημα Χρουτσόφ προκάλεσε μεγάλη ανησυχία στις ΗΠΑ . Ο πρόεδρος Κένεντι έδωσε εντολή για έντονότερη ετοιμότητα των στρατιωτικών δυνάμεων. Την επόμενη κιόλας μέρα ο μηχανισμός του εμπάργκο δοκιμάζεται. Ένα Σοβιετικό φορτηγό καταφέρνει να περάσει , ενώ άλλο ένα αφού ελέγχεται, του δίνεται άδεια να συνεχίσει προς την Κούβα. Την ίδια μέρα η CIA ενημερώνει πως συνεχίζονται οι διαδικασίες ανάπτυξης των πυραύλων. Ο Κένεντι δίνει εντολή για να ετοιμαστεί ένα αεροσκάφος με πυρηνική κεφαλή.

Ο κυβερνήτης ήταν έτοιμος να πατήσει το κουμπί!

Η κατάσταση εκτραχήνθηκε όταν τέσσερα σοβιετικής προέλευσης υποβρύχια εντοπίστηκαν στην περιοχή του εμπάγκο. Ουδείς στις ΗΠΑ γνώριζε πως καθένα από αυτά είχε μια πυρηνική τορπίλλη 15 κιλοτόνων την οποία οι καπετάνιοι είχαν εξουσιοδότηση να χρησιμοποιήσουν. Μάλιστα ένας από αυτούς ήταν έτοιμος να πατήσει το κουμπι, ώντας πεπεισμένος πως δέχεται επίθεση, αλλά τελευταία στιγμή ανέβαλλε… Οι Σοβιετικοί, προς έκπληξη των Αμερικανών, πρότειναν να τερματίσουν την κρίση εάν οι ΗΠΑ δέχονταν να αποσύρουν τους πυραύλους τους από την Τουρκία. Οι ΗΠΑ όμως αρνήθηκαν - δημόσια - γιατί ήθελαν να εξευτελίσουν τους Σοβιετικούς. Η συνέχεια έδειχνε εκτόνωση: Με πρωτοβουλία του Χρουτσόφ άρχισε ανταλλαγή μηνυμάτων μεταξύ των δύο ηγετών. Στις 26 Οκτωβρίου ο σοβιετικός ηγέτης, στέλνοντας προσωπική επιστολή στον Κένεντι, του προτείνει την απομάκρυνση των πυραύλων, αφού πρώτα εκείνος εγγυηθεί πως δεν θα εισβάλλει στην Κούβα και θα διακόψει και τον αποκλεισμό. Την επόμενη μέρα, ο αμερικανός πρόεδρος δέχεται ένα δεύτερο μήνυμα από τη Μόσχα, στο ποίο ο Χρουτσόφ αλλάζει τους όρους της συμφωνίας προσθέτοντας στους ήδη υπάρχοντες, την υπόσχεση απόσυρσης των πυραύλων Jupiter από τα σύνορά τους.

Στις 27 Οκτωβρίου όμως έγινε άλλο ένα γεγονός που θα μπορούσε να βάλει σε κίνδυνο τις διαπραγματεύσεις. Αυτό ήταν η κατάρρευση ενός αεροπλάνου U2 που πέρναγε πάνω από την Κούβα και τον εναέριο χώρο της ΕΣΣΔ. Μετά απ’αυτό ο Κάστρο πίεζε το Χρουτσόφ να κινηθεί εναντίων των ΗΠΑ προφασιζόμενος μια επικείμενη εισβολή τις επόμενες ώρες. Στις 28 Οκτωβρίου, το μήνυμα του Κένεντι καταφτάνει στη Μόσχα και ο Χρουτσόφ ανακοινώνει, με επείγον ραδιοφωνικό μήνυμα, πως αποφάσισε την απομάκρυνση των πυραύλων από την Κούβα και ταυτόχρονα το τέλος της κρίσης. Η απόφαση των Σοβιετικών, σύμφωνα και με αναλυτές, ήταν ορθή καθώς οι αντίπαλοι υπερτερούσαν κατά πολύ στρατιωτικά , και σε μια πιθανή σύγκρουση στην Καραϊβική θα μπορούσαν να απειλήσουν με πυρηνικό όλεθρο την ΕΣΣΔ. Η Δευτέρα 29 Οκτωβρίου του 1962, ήταν η μέρα που ο κόσμος ολόκληρος πήρε μια βαθιά ανάσα και χαμογέλασε. Εκείνη την ημέρα, οι ΗΠΑ και ΕΣΣΔ αποφάσισαν την απομάκρυνση των πυραύλων.

Νικητές και ηττημένοι

Φαινομενικά ο νικητής της κρίσης βγήκε ο Κένεντι, κι όχι ο Χρουτσόφ, αυτό όμως γιατί εμεινέ μυστική η υποχώρηση του Αμερικανού προέδρου στο θέμα της απόσυρσης των πυραύλων στην περιοχή της Τουρκίας. Δυο χρόνια μετά δεν θα υπήρχαν και οι δυο: Ο Κένεντι στη ζωή και ο Χρουτσόφ στην εξουσία. Ο Κάστρο αντιθέτως ισχυροποιήθηκε στην Κούβα , ώντας πλέον σίγουρος πως μια Αμερικανική εισβολή ήταν απίθανη. Και κάτι σαν επίλογος: Ο Τσε Γκεβάρα είχε τοποθετηθεί για την Πυραυλική Κρίση σχολιάζοντας: « Μια κατά μέτωπο επίθεση στην Κούβα θα σήμαινε πυρηνικό πόλεμο. Οι Αμερικανοί μιλούν για τέτοια επιθετικότητα σαν να μην γνωρίζουν ή να μην θέλουν να παραδεχτούν αυτό το γεγονός. Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι θα έχαναν έναν τέτοιο πόλεμο». Η Ιστορία δεν μας επιβεβαίωσε τα λεγόμενα του επαναστάτη Τσε, ευτυχώς...

Πηγή: Διονυσοπούλου Νικολέτα / Η ΚΡΙΣΗ ΤΗΣ ΚΟΥΒΑΣ