Λόρδος Βύρων: Ένας κοινός τυχοδιώκτης, που χρέωσε την Ελλάδα – Πώς η Ιστορία τον αγκάλιασε και τον ονόμασε Φιλέλληνα

Ήταν μια μέρα σαν σήμερα, 19 Απριλίου του 1824 όταν ο Λόρδος Βύρων αφήνει την τελευταία του πνοή στο Μεσολόγγι…

«Λευτεριά, για λίγο πάψε να χτυπάς με το σπαθί. Τώρα σίμωσε και κλάψε εις του Μπάιρον το κορμί...». Ο Διονύσιος Σολωμός του αφιέρωσε ένα επικό – υπέροχο ποίημα, Την «Ωδή εις τον θάνατο του Λόρδου Μπάιρον». Από το πολιορκημένο Μεσολόγγι ακούστηκαν 37 κανονιοβολισμοί, μόλις ο ήλιος ανέτειλε, όσα και τα χρόνια του… Η Ελλάδα τον τίμησε με την αιώνια ευγνωμοσύνη της. Ένα από τα ωραιότερα αγάλματα της Αθήνας (στο Ζάππειο, στο σημείο όπου η λεωφόρος Αμαλίας συναντάει τη λεωφόρο Όλγας) τον αναπαριστά στα γόνατα της Ελλάδας… Το όνομα του δόθηκε και στο συνοικισμό προσφύγων, που ιδρύθηκε στην Αθήνα, πάνω από το Παγκράτι: Είναι ο Λόρδος Βύρων!

Ο Βρετανός ποιητής, που ήρθε στην Ελλάδα μόλις 35 χρονών, «μετέφερε τη λάμψη και τη φήμη του, τ’ όνομά του, τα χρήματά του· βοήθησε οικονομικά, στρατιωτικά και πολιτικά και πέθανε για την Ελλάδα»… Τουλάχιστον αυτά διδαχτήκαμε στο σχολείο κι αυτά ακούγονται μέχρι τις μέρες μας…
Όμως…Ποιος πραγματικά ήταν ο λόρδος Βύρων; Διαβάστε: Επρόκειτο για έναν κακομαθημένο ερωτύλο, έναν ευκατάστατο αναρχικό, που δεν σεβόταν νόμους και κανόνες και που η ιδιορρυθμία του θυμικού του τον έκαμε να πιστεύει ότι στις επιθυμίες του δεν υπάρχουν φραγμοί. Η ζωή του είχε γίνει συνώνυμο των σκανδάλων. Η κοινωνική του τάξη τον θεωρούσε απόβλητο και το 1816 αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Αγγλία. Θυελλώδεις ερωτικές περιπέτειες, διαζύγιο, ερωτικός δεσμός με την ετεροθαλή αδελφή του, ανηθικότητες, αλλά και ύποπτες συναλλαγές με χρηματιστηριακούς κύκλους μέσα στους οποίους δυστυχώς θα μπλεχτεί και η Ελλάδα.
Φιλελεύθερος, δήθεν επαναστάτης, γοητεύτηκε από την υποδοχή του Αλή Πασά. Στην Αθήνα ερωτεύτηκε σχεδόν παράφορα την Τερέζα Μακρή, την μόλις 12χρονη κόρη του Άγγλου προξένου, στην οποία αφιέρωσε και το ποίημά του «Κόρη των Αθηνών». Κατέληξε στην Πάτρα όπου προσβλήθηκε από ελονοσία.

Ατέλειωτα σκάνδαλα

Επέστρεψε στην Αγγλία και - ως επιτυχημένος ποιητής - συνέχισε την ζωή της σπατάλης, των ερωτικών σκανδάλων, της ανίας, των ρομαντικών παρορμήσεων και των επαναστατικών εξάρσεων. Το 1816, η κατακραυγή για ένα νέο οικονομικό σκάνδαλο και την συμπεριφορά του απέναντι στην σύζυγο του (που εγκατέλειψε το σπίτι λίγο πριν κατασχεθούν τα έπιπλα) προκάλεσαν ραγδαία μείωση της δημοτικότητας του. Βουτηγμένος στα σκάνδαλα, με τους πιστωτές και πρώην ερωμένες να τον κυνηγούν, αναγκάστηκε να φύγει από την Αγγλία το 1816. Δεν θα επέστρεφε ποτέ ξανά.

Ο Βύρων εγκαταστάθηκε στην Ιταλία. Σκάνδαλα και εκεί, ώσπου εξαιτίας μιας ερωτικής αντιζηλίας έφυγε με κατεύθυνση την Κεφαλονιά, όπου έφτασε τον Αύγουστο του 1823 και θα μείνει επί περίπου πέντε μήνες. Εκεί ήρθε σε επαφή με τον Μαυροκορδάτο! Ο Βύρων, είχε αναμειχθεί στην υπόθεση του πρώτου δανείου από την Αγγλία και μέσω του φιλελληνικού κομιτάτου του Λονδίνου ερχόταν στην Ελλάδα ως ένας από τους τέσσερις που θα υπέγραφαν για την παραλαβή της α’ δόσης του δανείου αυτού, αφού πρώτα ήλεγχαν την αξιοπιστία της ελληνικής κυβέρνησης. Να λοιπόν γιατί ήρθε στην Ελλάδα ο «εξαιρετικά διάσημος και επιτυχημένος ποιητής».

Παραμονή Χριστουγέννων του 1823 ο Βύρων αποβιβάζεται στο Μεσολόγγι, όπου και θα μείνει ως τον θάνατό του. Θα μείνει στην θρυλική πόλη μοναχά τρεισήμισι μήνες. Ήρθε, έγινε δεκτός ως απελευθερωτής και Μεσσίας, και είχε τη φιλοδοξία να γίνει βασιλιάς, (έτσι λέγεται) μόλις θα απελευθερωνόταν η Ελλάδα.

Δεν έλαβε μέρος σε μάχη...

Στο διάστημα που παρέμεινε στο Μεσολόγγι δεν έκανε τίποτα από αυτά που τον υμνεί η Ιστορία: Δεν έλαβε μέρος σε μάχη, ούτε δεν εμπόδισε καμιά εθνική συμφορά. Και σίγουρα δεν πέθανε για την ελευθερία των Ελλήνων! Κρυολόγησε, ο οργανισμός του δεν άντεξε και παρέδοσε το (αμφιλεγόμενο) πνεύμα του στον Κύριο και την υστεροφημία του στην ελληνική υπερβολή… Πάντα κουβαλούσε προβλήματα υγείας και καταπονούσε τον εαυτό του με αλκοόλ, μια ιδιόρρυθμη δίαιτα και έκφυλη ζωή. Ηδονιστής, μαχητικός, φιλάσθενος, μιλιταριστής, αναρχικός, φλογερός ποιητής, ευγενής, αλήτης, αιμομίκτης… Αυτός ήταν ο Βύρων!

Μόλις πήγε στο Μεσολόγγι άνοιξε πορνείο για τους λακέδες που τον ακολουθούσαν όπως οι μύγες τα περιττώματα, κι ο ίδιος επιδόθηκε (και) στην παιδεραστία καθώς και στην ανήθικη σχέση του με τον Κόμη Gamba, γεγονότα που συζητήθηκαν και θεωρήθηκαν σκανδαλώδη για την κλειστή κοινωνία του Μεσολογγίου.

Και για τον θάνατό του έχουν ακουστεί πολλά: Δολοφονία, δηλητηρίαση, αφροδίσια νοσήματα κ.ά. Ο Μπάιρον είναι πιθανό, λοιπόν, να πέθανε συνεπεία μίας μοιραίας (από μία σειρά) εγκεφαλικής αιμορραγίας, μίας ουραιμικής δηλητηρίασης, είτε λόγω τυφοειδούς πυρετού, ελονοσίας, ρευματικού πυρετού, ενώ δεν θα μπορούσε να αποκλειστεί ούτε η σύφιλη.Η σορός του μεταφέρθηκε στο Λονδίνο βαπτισμένη μέσα σε οινόπνευμα κι ο θάνατός του έγινε αφορμή ύμνων και εγκωμίων ανά την Ευρώπη.

Όσο έζησε στο Μεσολόγγι δημιούργησε ένα στρατιωτικό σώμα 40 μισθοφόρων Σουλιωτών, κάτι σαν μπράβους για την προσωπική του φρουρά. Όσο για την οικονομική βοήθεια που έδωσε στην Ελλάδα; Είναι να γελάει και να κλαίει κάποιος… Αυτή είναι ένα δάνειο 4.000 λιρών προς στον Μαυροκορδάτο και ένα άλλο αργότερα από 3.500 ισπανικά τάλιρα πάλι προς στον Μαυροκορδάτο με ενέχυρο τις Αλυκές του Μεσολογγίου. Τα χρήματα αυτά σπαταλήθηκαν στον Εμφύλιο. Κι όταν ήρθε η ώρα, τα πλήρωσε μέχρι τελευταίας δεκάρας ο ελληνικός λαός στους κληρονόμους του Βύρωνα. Κι όσο για το φιλελληνικό του αίσθημα; Αυτό κι αν είναι επίπλαστο.
Η πρώτη εντύπωση από τη χώρα μας ήταν απογοητευική: «Οι Έλληνες οπλαρχηγοί, αντί να ενώσουν τις δυνάμεις τους, είχαν εμπλακεί σ’ έναν φαύλο κύκλο πισώπλατων μαχαιρωμάτων», έγραψε. Κι όταν βρέθηκε στο Μεσολόγγι οι περιγραφές του είναι μελανές:
«Οι στρατιώτες δεν έδιναν δεκάρα για την ελληνική ανεξαρτησία, πίεζαν συνεχώς για μεγαλύτερους μισθούς και καλύτερο φαγητό»...

Για το πόσο φιλέλληνας ήταν, φαίνεται καθαρά από τα όσα γράφει σε κάποιον φίλο του: «Οι Έλληνες είναι πιθανώς ο πιο εκφυλισμένος, ο πιο διεφθαρμένος λαός του κόσμου. Συντρίβοντας με την επανάσταση τους εύθραυστους κρίκους της αλυσίδας τους αποκάλυψαν τον πραγματικό τους χαρακτήρα… είναι η πιο ματαιόδοξη, η πιο ανειλικρινής φυλή της Γης». Ή σε κάποια άλλη αποστροφή του: «Μου αρέσουν οι Έλληνες είναι γοητευτικοί κατεργαραίοι με όλα τα ελαττώματα των Τούρκων αλλά χωρίς το θάρρος τους»… Κι όμως αυτόν τον άνθρωπο που στηλίτευε τους Έλληνες, η Ιστορία μας τον κατέταξε ως κορυφαίο φιλέλληνα! Γιατί;

Οι ψυχίατροι μπορούν να απαντήσουν...

Δεν χρειάστηκαν να περάσουν παρά τρεις μήνες και δέκα ημέρες παραμονής του Βύρωνα στο Μεσολόγγι, για να «λάμψει». Τώρα γιατί ο Άγγλος ποιητής ηρωποιήθηκε, έγινε σύμβολο του φιλελληνισμού, έγινε άγαλμα, γειτονιά της Αθήνας, εξώφυλλο σε αναγνωστικά βιβλία, γραμματόσημο και, και… είναι μια υπόθεση που χρίζει ψυχιατρικής ανάλυσης.
Ο Τζορτζ Γκόρντον Μπάιρον, 6ος Βαρόνος Μπάιρον, δεν πέθανε στις επάλξεις, μαχόμενος για την ελευθερία των Ελλήνων. Πέθανε, απλά και ταπεινά, από έναν θάνατο κοινό και θλιβερό πολύ, όπως τόσος κόσμος: Από αρρώστια, και μάλιστα κάποιος γιατρός διατεινόταν ότι η σύφιλη έστειλε στους ουρανούς τον ποιητή. Δεν τραυματίστηκε ο Βύρων, ούτε καν συμμετείχε σε κάποια μάχη, ούτε ουσιαστικά βοήθησε τον αγώνα με κάποιον άλλο τρόπο. Εκτός αν θεωρηθεί βοήθεια προς το αγωνιζόμενο έθνος τα δανεικά που έδωσε στον Μαυροκορδάτο
Γιατί τόσο λαμπρό φωτοστέφανο για τον Βύρωνα; Ίσως γιατί ο άγγλος αριστοκράτης ήταν ο λόρδος που ήρθε στην επαναστατημένη Ελλάδα ή διότι ήταν πλούσιος και οι πλούσιοι από τότε έχουν άλλη αίγλη στο λαό κι ας λερώνεσαι από όπου τους αγγίξεις… Τέλος ήταν ποιητής γνωστός στην Ευρώπη, και πέθανε στην Ελλάδα την εποχή της Επανάστασης. Κι αυτό ήταν: Ο μύθος τον πήρε από το χέρι και τον εκτόξευσε στους ουρανούς της Ελληνικής Ιστορίας!

Αλλά για να μην βαυκαλιζόμαστε με μύθους - άλλωστε έχουμε χιλιάδες να μας νανουρίζουν τα βράδια - όλες οι περιγραφές για τον Λόρδο Βύρωνα συγκλίνουν στο ότι επρόκειτο για έναν κακομαθημένο, εγωιστή, επιπόλαιο, ευφάνταστο, μεγαλομανή, πεισματάρη, αλκοολικό και εκκεντρικό αριστοκράτη. Με ένα επίθετο: Τυχοδιώκτης! Ο σκηνοθέτης Νίκος Κούνδουρος σκιαγράφησε με ιδιαίτερο τρόπο την προσωπικότητα του Βύρωνα στην ταινία του «Μπάυρον, Η Μπαλάντα ενός Δαιμονισμένου». Η ταινία καταγράφει τις τελευταίες μέρες του ποιητή και αντιφατικού διανοούμενου, μέσα στον πυρετό της Επανάστασης και τον ίλιγγο των αδιέξοδων παθών του.

Ο Βρυκόλακας ήταν ο Βύρων;

Δεν είναι σε πολλούς γνωστό, πως ο Μπραμ Στόκερ, για την προσωπικότητα του «Δράκουλα» του, βασίστηκε λιγότερο στο ιστορικό πρόσωπο του Βλαντ Τέπες και περισσότερο στον χαρακτήρα του λόρδου Βύρωνα, όπως τον βρήκε, μυθοπλαστικά αποτυπωμένο, στη νουβέλα «Ο Ξένος», του Πολιντόρι, του προσωπικού γιατρού του λόρδου! Ο Πολιντόρι (γιατρός J. W. Polidori, ονειροπόλος νέος ιταλοαγγλικής καταγωγής, επιφορτισμένος με τη φροντίδα της υγείας του ποιητή), παρουσιάζει τον Βύρωνα, τον σχεδόν εθνικό μας ήρωα, σαν βρυκόλακα που προορίζεται να μεταφέρει το μίασμα στην αγγλική κοινωνία.

Το «Βαμπίρ» του Πολιντόρι, ήταν μια από τις ιστορίες που γράφτηκαν ένα βράδυ, πάνω σ' έναν άτυπο λογοτεχνικό διαγωνισμό «τρομακτικής ιστορίας» που έλαβε χώρα, συνοδεία αλκοόλ, άλλων ψυχοτρόπων και διάχυτης λαγνείας. 

Μια σύντομη βιογραφία του Βύρωνα

Ο Τζορτζ Γκόρντον Μπάιρον, λοιπον, γεννήθηκε το 1788 στο Λονδίνο. Προερχόταν από παρηκμασμένη αριστοκρατική οικογένεια και ήταν απόγονος του βασιλιά της Αγγλίας Εδουάρδου Γ'. Σπούδασε στο Κέιμπριτζ, όμως οι ανησυχίες του τον έκαναν γρήγορα να στραφεί στη λογοτεχνία. Από νωρίς ακολούθησε έναν εκκεντρικό, τυχοδιωκτικό τρόπο ζωής, πάνω από τις οικονομικές του δυνατότητες, πράγμα που τον έφερνε συχνά σε δύσκολη θέση. Ο ανεξέλεγκτος και πολύμορφος ερωτισμός του, που χαρακτηρίστηκε από έντονες ομοφυλοφιλικές εμπειρίες στην εφηβεία, εξελίχθηκε σε ιδιόμορφο πανσεξουαλισμό, με αποκορύφωμα την επί μακρόν ερωτική του σχέση με την ετεροθαλή αδελφή του Αυγούστα.
Ομοφυλόφιλος (οι φήμες και μόνο αρκούσαν για να σε στείλουν στη φυλακή εκείνη την εποχή), πατέρας νόθων παιδιών, εραστής παντρεμένων γυναικών, αιμομίκτης, συγγραφέας αμφιλεγόμενων έργων, μέλος της βουλής των λόρδων με προωθημένες απόψεις, ο Τζορτζ Μπάιρον δεν άργησε να γίνει persona non grata στη χώρα του. Η φυγή του, και η περιπλάνησή στην Ευρώπη μέχρι την κατάληξή του στην επαναστατημένη Ελλάδα, ήταν σχεδόν αναγκαστική. Έλεγε ότι ήθελε να αγοράσει ένα ελληνικό νησί, να πάει στην Αμερική και στη Χιλή, να βοηθήσει την Ισπανική επανάσταση ή να εγκατασταθεί στη Βενεζουέλα ή στη Συρία... Όνειρα ενός ευφάνταστου, ρομαντικού ποιητή...

Και έτσι, κάτι σαν επίλογος για τον τυχοδιώκτη που έγινε «φιλέλληνας», οι στίχοι ενός από τα τελευταία του ποιήματα σε ελεύθερη απόδοση από τον ποιητή Νίκο Σπάνια (1923-1990) .
Βόλια και λάβαρα! Αχός, Ελλάδα
φως μου, πώς με καλείς. Πολεμιστές
και πάλι στης ασπίδας την απλάδα
πεθαίνουν νικητές.

Ω ξύπνα! Ελλάδα μου όχι συ, ξύπνα
και βύζαξε τις ρίζες πνεύμα μου
δυνάμωσε μες των Γραικών τα δείπνα
με ένα νεύμα μου.

Τα υπόλοιπα τα ανέλαβε η κυβδηλοποιός Ιστορία και μας παρέδωσε ένα Άγιο στη θέση ενός μέθυσου, ανήθικου, αμετροεπή, αμαρτωλού... Κι όπως κατέγραψε ο ποιητής Νάσος Βαγενάς: «Ήρωας δεν ήσουν, ούτε βέβαια και παρίας. Έγνοια σου μόνη, να κοιμάσαι με τις Μούσες. Κι αν σου τό ’λεγαν, θα γελούσες πως θα γινόσουν σύμβολο ελευθερίας»...