Ποιος ήταν ο Εζέν Βιντόκ που ενέπνευσε διάσημους συγγραφείς – Από κλέφτης και δολοφόνος, πατέρας της εγκληματολογίας και διάσημος ντετέκτιβ

Ο Ευγένιος (Εζέν) Φρανσουά Βιντόκ πέθανε μία μέρα σαν σήμερα, στις 11 Μαΐου το 1857 στο Παρίσι. Από τότε που λήστεψε τον φούρνο του πατέρα του σε ηλικία 14 χρόνων o Εζέν, όπως τον φώναζαν οι φίλοι και οι εχθροί του, υπήρξε κλέφτης, σαλτιμπάγκος, μαχαιροβγάλτης, λιποτάκτης, μαυραγορίτης, δάσκαλος σε Παρθεναγωγείο, ίνδαλμα στα πορνεία, επιχειρηματίας, καταδότης της αστυνομίας, κατάσκοπος, εγκληματολόγος, ειδικός σε θέματα βαλλιστικής, διευθυντής της γενικής Ασφάλειας της Γαλλικής αστυνομίας εγκληματολογικών ερευνών και ιδρυτής του πρώτου γραφείου ιδιωτικών ντετέκτιβ. Τι άλλο πια;

Είκοσι φορές μονομάχησε, δραπέτευσε από πέντε φυλακές ντυμένος καλόγρια ή ανάπηρος πολέμου! Ήταν ασυναγώνιστος στις μεταμφιέσεις: Εγκληματίας μεταμφιεσμένος σε αστυνομικό, αστυνομικός μεταμφιεσμένος σε εγκληματία. Φίλος των εχθρών του και εχθρός των φίλων του… Ο Σέρλοκ Χολμς και άλλοι διάσημοι ντετέκτιβ της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας οφείλουν πολλά από τα κόλπα τους στον Βιντόκ, ο οποίος τα έμαθε όλα αυτά εξασκώντας το έγκλημα και στη συνέχεια τα έβαλε σε εφαρμογή για να το καταπολεμήσει…

Η ιστορία της ζωής του Βιντόκ ενέπνευσε δεκάδες συγγραφείς όπως τους Βίκτωρ Ουγκώ, Έντγκαρ Άλαν Πόε, Ονορέ ντε Μπαλζάκ.
Ποια ήταν αυτή η ιστορία που κάνει τα πιο ευφάνταστα σενάρια του Χόλιγουντ να μοιάζουν με παιδικά παραμύθια; Διαβάστε.

Ο Eugene Francois Vidocq γεννήθηκε τη νύχτα της 23ης προς 24 Ιουλίου του 1775 στο Αράς, της βόρειας Γαλλίας. Ήταν το τρίτο παιδί της Ενριέττας Φρανσουάζ Βιντόκ και του φουρνάρη Νικολά Τζόσεφ Φρανσουά Βιντόκ. Ο πατέρας του είχε καλή μόρφωση, και ήταν αρκετά εύπορος. Ο Βιντόκ είχε άλλα έξι αδέρφια. Λίγα είναι γνωστά για την παιδική του ηλικία και το μεγαλύτερο μέρος όσων έχουν γίνει γνωστά βασίζεται στην αυτοβιογραφία του, την γραμμένη από συγγραφείς που κράτησαν την ανωνυμία τους, αλλά και από έγγραφα στα γαλλικά αρχεία.

Από τα 13 του στην παραβατικότητα

Ο πατέρας του ήταν μορφωμένος και, για εκείνη την εποχή, πολύ πλούσιος, αφού ήταν και έμπορος καλαμποκιού.
Τα εφηβικά χρόνια του Βιντόκ ήταν ταραχώδη. Περιγράφεται από πολλούς ως ατρόμητος, θορυβώδης και παμπονηρός, πολύ ταλαντούχος, αλλά και πολύ τεμπέλης. Περνούσε τον χρόνο του στις αίθουσες ξιφασκίας και απέκτησε τη φήμη του δεινού ξιφομάχου, αλλά και το παρατσούκλι le Vautrin (αγριογούρουνο) για την ορμή και την επιθετικότητά του.
Όταν ο Βιντόκ ήταν 13 χρονών, έκλεψε τα ασημένια μαχαιροπείρουνα των γονιών του και ξόδεψε τα χρήματα μέσα σε μια μέρα.
Τρεις μέρες μετά την κλοπή, συνελήφθη και οδηγήθηκε στην τοπική φυλακή. Αργότερα, έμαθε ότι ο πατέρας του είχε κανονίσει τη σύλληψή του για να του δώσει ένα μάθημα.
Παιδί στα 14 έκλεψε ξανά, αυτή τη φορά ένα μεγάλο χρηματικό ποσό από το ταμείο του φούρνου των γονιών του και έφυγε για την Οστάνδη, όπου προσπάθησε να επιβιβαστεί σ’ ένα πλοίο που σαλπάριζε για την Αμερική, αλλά τον εξαπάτησαν και σε μια νύχτα βρέθηκε ξαφνικά άστεγος και απένταρος.

Για να επιβιώσει, εργάστηκε σε ένα μπουλούκι περιπλανώμενων ηθοποιών σε τσίρκο. Παρά τους ξυλοδαρμούς και την απαξίωση που εισέπραξε, δούλεψε αρκετά σκληρά ώστε να… προβιβαστεί από τους στάβλους σε έναν «κανίβαλο της Καραϊβικής που τρώει ωμό κρέας». Κι ενώ η καριέρα του στο τσίρκο είχε ανοδική πορεία, ένα βράδυ τον κυνήγησαν γιατί φλέρταρε με τη νεαρή σύζυγο του ιδιοκτήτη.

Όταν η Γαλλία κήρυξε τον πόλεμο εναντίον της Αυστρίας στις 20 Απριλίου 1792, ο Βιντόκ ντύθηκε στα στρατιωτικά· συμμετείχε στις μάχες του Πρώτου Συνασπισμού, συμπεριλαμβανομένης της μάχης του Βαλμί τον Σεπτέμβριο του 1792. Κάποια στιγμή τον κούρασε ο πόλεμος, πέταξε τη στολή και λιποτάκτησε.
Στις 8 Αυγούστου του 1794, όταν ήταν μόλις 19 χρονών, ο Βιντόκ παντρεύτηκε, γρήγορα όμως εγκατέλειψε τη σύζυγό του για να καταταγεί και πάλι στο στρατό και να λιποτακτήσει ξανά! Το φθινόπωρο του 1794, πέρασε τον περισσότερο χρόνο του στις Βρυξέλλες, οι οποίες ήταν τότε κρησφύγετο για απατεώνες και δολοφόνους· εκεί έβγαζε τα χρήματα που τον συντηρούσαν με μικροαπάτες. Μια μέρα, συνελήφθη από την αστυνομία, γιατί ως λιποτάκτης δεν είχε έγκυρα χαρτιά· τους ξέφυγε! Η συνέχεια είναι γεμάτη έρωτες, μονομαχίες, σπατάλη και τυχοδιωκτισμό.

Από φυλακή σε απόδραση...

Ο Βιντόκ φυλακίστηκε, δραπέτευσε, ξαναφυλακίστηκε, ξαναδραπέτευσε… Αυτό έγινε κάπου 30 φορές στη ζωή του!
Ο διαβόητος κακοποιός είχε καταδικαστεί για πλαστογραφία, απόπειρες ανθρωποκτονίας, μικροαπάτες και κλοπές. Πάντα έβρισκε τον τρόπο να αποδρά μεταμφιεσμένος, αλλά συνήθως η αστυνομία τον ανακάλυπτε και τον γύριζε στο μπουντρούμι.
Καταδικάστηκε σε καταναγκαστικά έργα, έμεινε κλεισμένος σε σκοτεινά κελιά επί μήνες, είδε φίλους και συγκρατούμενούς του να αποκεφαλίζονται στη λαιμητόμο, όμως δεν λύγισε. Διέφυγε στο πατρικό του στη Γαλλία, αλλά το παρελθόν τον βρήκε και τον ξανάφερε στις φυλακές.

Τότε έμαθε ότι είχε καταδικαστεί ερήμην σε θάνατο για έγκλημα που υποστήριζε ότι δεν είχε κάνει ποτέ... Άσκησε έφεση και πέρασε τους επόμενους πέντε μήνες στη φυλακή περιμένοντας την εκ νέου δίκη. Δεν είχε την υπομονή να περιμένει: δραπέτευσε ξανά, πηδώντας από ένα παράθυρο στα νερά του ποταμού Σκαρπ!

Η αστυνομία τον κάνει δικό της!

Την 1η Ιουλίου 1809, λίγες μόνο μέρες πριν από τα 34α γενέθλιά του, ο Βιντόκ συνελήφθη ξανά. Τότε κουρασμένος από το ανηλεές κυνηγητό και την ατελέσφορη παρανομία αποφάσισε να σταματήσει να ζει στους… υπονόμους της κοινωνίας και αυτοπροτάθηκε να προσφέρει τις υπηρεσίες του ως πληροφοριοδότης στην αστυνομία. Άρχισε τότε να εργάζεται ως μυστικός πράκτορας για την αστυνομία του Παρισιού. Χρησιμοποίησε τις επαφές του και τη φήμη του στον υπόκοσμο για να κερδίσει την εμπιστοσύνη τους. Μεταμφιέστηκε σε δραπέτη κατάδικο και βυθίστηκε στον χώρο της παρανομίας για να μάθει λεπτομέρειες για προγραμματισμένα και διαπραττόμενα εγκλήματα. Έλαβε μέρος ακόμη και σε κακουργήματα με απώτερο σκοπό να στραφεί εναντίον των συντρόφων του και να τους φέρει στη δίχτυ του Νόμου. Όταν τελικά οι εγκληματίες άρχισαν να τον υποπτεύονται, χρησιμοποίησε μεταμφιέσεις κι άλλαξε ταυτότητες για να συνεχίσει το έργο του.
Στα τέλη του 1811, ο Βιντόκ οργάνωσε - ανεπίσημα - μια αστυνομική μονάδα με πολιτικά ρούχα, την Brigade de la Surete (Ταξιαρχία Ασφαλείας). Τους Ασφαλίτες, με μια λέξη! Το αστυνομικό τμήμα αναγνώρισε την αξία αυτών των πρακτόρων και τον Οκτώβριο του 1812, από το πειραματικό στάδιο περάσαν στο επίσημο: Η μονάδα μετατράπηκε σε αστυνομική μονάδα ασφαλείας και ο Βιντοκ ορίστηκε αρχηγός της.
Ο Βιντόκ εκπαίδευσε προσωπικά τους ανθρώπους του, τους δίδαξε την επιλογή της σωστής μεταμφίεσης με βάση το είδος της δουλειάς. Ο ίδιος εξακολουθούσε να βγαίνει στο κυνήγι για εγκληματίες. Τα απομνημονεύματά του είναι γεμάτα ιστορίες για το πώς ξεγέλασε τους απατεώνες προσποιούμενος τον ζητιάνο ή έναν γέρο. Κάποια στιγμή, προσποιήθηκε ακόμη και ότι πέθανε! Κατά τη διάρκεια του 1817, συμμετείχε σε 811 συλλήψεις, συμπεριλαμβανομένων 15 δολοφόνων και 38 κλεφτών. Μέχρι το 1820, οι δραστηριότητές του είχαν μειώσει σημαντικά την εγκληματικότητα στο Παρίσι.

Το 1833, ο Βιντόκ ίδρυσε το Le bureau des renseignements (Γραφείο Πληροφοριών), μια εταιρεία που ήταν ένα μείγμα από υπηρεσία ντετέκτιβ και ιδιωτική αστυνομική δύναμη. Θεωρείται ότι είναι το πρώτο γνωστό πρακτορείο ντετέκτιβ στον κόσμο. Για άλλη μια φορά, προσέλαβε ως βασικούς συνεργάτες του, πρώην κατάδικους .
Το 1849, ο Βιντόκ πήγε για λίγο στη φυλακή, για τελευταία φορά, με την κατηγορία της απάτης. Τελικά, όμως, η υπόθεση κατέρρευσε. Τον Αύγουστο του 1854, παρά την απαισιόδοξη πρόγνωση του γιατρού του, επέζησε από χολέρα. Τον Απρίλιο του 1857, όμως, η κατάστασή του επιδεινώθηκε σε σημείο που δεν άντεξε άλλο. Στις 11 Μαΐου 1857, ο Βιντόκ πέθανε σε ηλικία 81 ετών στο σπίτι του στο Παρίσι παρουσία του γιατρού του, του δικηγόρου του και ενός ιερέα. Ο Βιντόκ θεωρείται από τους ιστορικούς ως ο «πατέρας» της σύγχρονης εγκληματολογίας. Οι προσεγγίσεις του ήταν νέες και μοναδικές για εκείνη την εποχή.

Από τη Σκότλαντ Γιάρντ στο FBI

Αφού ο Ρόμπερτ Πιλ ίδρυσε την Σκότλαντ Γιαρντ το 1829, έστειλε μια επιτροπή στο Παρίσι το 1832 για να συζητήσει με τον Βιντόκ για αρκετές ημέρες. ενώ το 1843, δύο κομισάριοι της Σκότλαντ Γιαρντ ταξίδεψαν στο Παρίσι για περαιτέρω εκπαίδευση. Επισκέφτηκαν το ιδιωτικό πρακτορείο του Βιντόκ και, για μια εβδομάδα, συνόδευαν αυτόν και τους πράκτορές του στη δουλειά τους. Ο Όγκουστ Βόλμερ, ο πρώτος αρχηγός της αστυνομίας του Μπέρκλεϋ, της Καλιφόρνια και ηγετική φυσιογνωμία στην ανάπτυξη της ποινικής δικαιοσύνης στις Ηνωμένες Πολιτείες, μελέτησε τα έργα του Βιντόκ για τη μεταρρύθμισή στην αστυνομία του Μπέρκλεϋ.
Οι πρωτοποριακές ιδέες του Βιντόκ υιοθετήθηκαν από τη Διεθνή Ένωση Αρχηγών Αστυνομίας (IACP) και, ως αποτέλεσμα, επηρέασαν επίσης ο Τζον Έντγκαρ Χούβερ και το FBI.
Η ιατροδικαστική ως επιστήμη δεν υπήρχε ακόμη την εποχή του Βιντόκ και παρά τις πολυάριθμες επιστημονικές εργασίες, η αστυνομία δεν αναγνώριζε τα πρακτικά οφέλη της. Ωστόσο, ο Βιντόκ είχε ένα μικρό εργαστήριο στο υπόγειο του κτηρίου του γραφείου του: Στα αρχεία της παρισινής αστυνομίας υπάρχουν αναφορές για υποθέσεις που έλυσε εφαρμόζοντας ιατροδικαστικές μεθόδους δεκαετίες πριν αναγνωριστούν επίσημα. Επίσης εκμεταλλεύτηκε τη βλητική!

Από τους «Άθλιους» στον «Μόμπι Ντικ»

Η ιστορία της ζωής του Vidocq ενέπνευσε πολλούς σύγχρονους συγγραφείς, πολλούς από τους πιο στενούς του φίλους. Στα γραπτά του Μπαλζάκ, αποτελούσε τακτικά το πρότυπο λογοτεχνικών μορφών.
Στους «Αθλίους» του Βίκτωρος Ουγκώ, οι δύο βασικοί χαρακτήρες, ο εγκληματίας Γιάννης Αγιάννης και ο αστυνομικός επιθεωρητής Ιαβέρης, διαμορφώθηκαν σύμφωνα με τον χαρακτήρα του Βιντόκ! Και πόσοι άλλοι; Αλέξανδρος Δουμάς, Έντγκαρ Άλαν Πό, Άρθουρ Κόναν Ντόιλ… Επίσης ο Βιντόκ αναφέρεται στον «Μόμπι Ντικ» του Μελβίλ και στις «Μεγάλες Προσδοκίες» του Ντίκενς!
Στις 19 Ιουλίου 1946, εμφανίστηκε η πρώτη αμερικανική ταινία για τον Βίντοκ: «Ένα σκάνδαλο στο Παρίσι», με τον Τζορτζ Σάντερς ως Βίντοκ και τη σκηνοθεσία του Ντάγκλας Σερκ. Το 2001 ο Ζεράρ ντε Παρντιέ έπαιξε τον Βιντόκ στη γαλλική ταινία επιστημονικής φαντασίας «Vidocq» και τέλος το 2018, ο Βενσάν Κασέλ ενσάρκωσε τον Βιντόκ στην ταινία «The Emperor of Paris» (ελληνικός τίτλος: Ο τυχοδιώκτης του Παρισιού). Ο Βιντόκ έγινε επίσης κόμικ και στα χρόνια μας βιντεοπαιχνίδι. Τι άλλο; Ο Βιγντόκ ήταν ο άνθρωπος που έκανε τα πάντα σε μια εποχή που δεν υπήρχε τίποτα. Δοξάστε τον!