Μάχη της Κρήτης: Οι Βρετανοί «παρέδωσαν» το Νησί στους Ναζί – Τα ερωτήματα που εκθέτουν τον Τσώρτσιλ. Ο άγγλος διοικητής έπαιρνε ατάραχος το πρωινό του ενώ έπεφταν οι αλεξιπτωτιστές

Ήταν μια μέρα σαν σήμερα, 20 Μαΐου του 1941, όταν ο ουρανός της Κρήτης γέμισε από γερμανούς αλεξιπτωτιστές. Έπειτα από σφοδρό βομβαρδισμό και συνεχείς βολές από τα γερμανικά αεροσκάφη άρχισε κατά κύματα η ρίψη των αλεξιπτωτιστών και η προσγείωση ανεμοπλάνων στην δυτική Κρήτη.

Η Μάχη της Κρήτης μόλις άρχιζε: Ήταν η μεγαλύτερη αεραποβατική επιχείρηση της Ιστορίας και παραμένει μέχρι και σήμερα η μοναδική, από το γεγονός ότι ο Αντικειμενικός Σκοπός κατελήφθη εξ ολοκλήρου από αέρος! Ωστόσο αυτή η επιτυχία κόστισε τόσο πολύ στους Ναζί, ώστε να μην επιχειρήσουν ξανά άλλη ανάλογη αεροπορική έφοδο. Από πολλούς ιστορικούς, η Μάχη της Κρήτης χαρακτηρίζεται ως Πύρρειος Νίκη των Γερμανών λόγω των σημαντικών απωλειών τους.

Ας δούμε τον σχετικό πίνακα:
Ελληνικές Απώλειες: Νεκροί 426 και μεγάλος αριθμός τραυματιών και αιχμαλώτων
Βρετανικές απώλειες: Νεκροί 1.742, τραυματίες 1.737 και αιχμάλωτοι 11.835, 2 καταδρομικά, 6 αντιτορπιλικά, 2.000 αξιωματικοί και ναύτες.
Γερμανικής απώλειες: Νεκροί 1.990, αγνοούμενοι 1.995 και μεγάλος αριθμός τραυματιών. Συνολικά οι απώλειες του επίλεκτου σώματος των Γερμανών αλεξιπτωτιστών ξεπέρασαν τους 8.000 άνδρες. 

Η Μάχη της Κρήτης ή η επιχείρηση «Unternehmen Merkur» ολοκληρώθηκε μέχρι την 1η Ιουνίου, δηλαδή 10 ημέρες μετά, με την κατάληψη του νησιού, την αποχώρηση των βρετανικών δυνάμεων και της ελληνικής κυβέρνησης με επικεφαλής τον βασιλιά Γεώργιο Β'.

Παραδόθηκε η Κρήτη στους Γερμανούς από τον Τσώρτσιλ;

Ανατρέχουμε στο βιβλίο του Ηλία Φιλιππίδη: «Κρήτη 1941 – Η «παράδοσή» της από τον Τσόρτσιλ στο Χίτλερ» και διαβάζουμε:
«Δεν είναι καθόλου υπερβολή να πούμε ότι η τύχη των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης θα ήταν διαφορετική αν η Κρήτη είχε μείνει ελεύθερη! Η σχέση των Γερμανών προς την Κρήτη θα είχε μείνει στην Ιστορία ως σχέση ήττας - ακόμα και πανωλεθρίας - όσες δυνάμεις και αν είχαν ρίξει σε αυτή την επιχείρηση, αν απλώς οι Βρετανοί είχαν αξιοποιήσει τις αμυντικές δυνατότητες του νησιού και του λαού της. Και είχαν χρόνο για αυτό, έξι ολόκληρους μήνες και 20 μέρες από την 28η Οκτωβρίου του 1940, που ανέλαβαν την ευθύνη της άμυνας της Κρήτης, μέχρι την εισβολή των Γερμανών στις 20 Μαΐου του 1941. Αν ήθελαν οι Βρετανοί τότε οι Γερμανοί θα είχαν υποστεί την πρώτη τους πανωλεθρία στην Κρήτη πριν από το Στάλινγκραντ»!
Αυτά τονίζει ο συγγραφέας – νομικός στην διεξοδική ιστορική έρευνά του και δίνει μια διαφορετική άποψη από την ισχύουσα. Συνεχίζει: «Αποτελεί σημαντικό ιστορικό τεκμήριο το γεγονός ότι ο πρωθυπουργός Εμμανουήλ Τσουδερός, στις 24 Απριλίου του 1941, συγκάλεσε σύσκεψη στην οποία παρέστησαν ο υποστράτηγος Γουέστον, διοικητής του αμυντικού τομέα της Σούδας, ο βρετανός πρεσβευτής Πάλερετ και άλλοι πολιτικοί και στρατιωτικοί παράγοντες. Στη σύσκεψη αυτή, ο πρωθυπουργός πληροφόρησε τους συνομιλητές του ότι υπάρχει διάχυτη εντύπωση στους Έλληνες πως οι Βρετανοί ετοιμάζονται να εγκαταλείψουν την Κρήτη».

Η Κρήτη αφέθηκε στη μοίρα της λοιπόν;
«Ο ίδιος ο Τσώρτσιλ, στα Απομνημονεύματά του, αποδίδει την ευθύνη στους στρατιωτικούς για την παραμέληση της άμυνας της Κρήτης: «Όλες οι προετοιμασίες - γράφει - είχαν προχωρήσει με βραδύ ρυθμό… ούτε κανένα σχέδιο ούτε καμία παρόρμησις για εργασία υπήρχε».

Τι έγινε στο νήσί όταν έπεσαν οι πρώτοι αλεξιπτωτιστές;

«Τριακόσιοι αποφασισμένοι Κρητικοί έλειπαν τις πρώτες κρίσιμες ημέρες από τα πεδία των μαχών. Το χειρότερο είναι ότι οι Βρετανοί φρόντισαν να αφαιρέσουν τον καλύτερο οπλισμό που έτυχε να διαθέτει το 5ο Σύνταγμα Πεζικού του Ρεθύμνου, προκειμένου να εξοπλιστούν οι χωρικοί του Οροπεδίου της Νίδας! Έτσι ένας μεγάλος αριθμός αυτών των πολύτιμων όπλων για τη μάχη έμεινε αχρησιμοποίητος. Αν οι Βρετανοί είχαν οχυρώσει τα αεροδρόμια και τις πόλεις του νησιού και είχαν εξοπλίσει επαρκώς τις φρουρές τους και φρόντιζαν (από υπερβάλλοντα ζήλο και περισσή αγωνία) να καλύψουν και άλλους πιθανούς τόπους ρίψεις αλεξιπτωτιστών, τότε θα τους ζητωκραυγάζαμε και θα τους ευγνωμονούσαμε. Όταν όμως κατά κραυγαλέο τρόπο αφήνουν εκτεθειμένο το Μάλεμε και αρνούνται να μοιράσουν όπλα στους Έλληνες, είτε αυτοί είναι οι στρατευμένοι είτε είναι ο τοπικός πληθυσμός, και έπειτα από όλα αυτά, στέλνουν στις κορυφές του Ψηλορείτη 300 κρητικούς με όπλα όχι από τις αποθήκες τους, αλλά με αυτά που αφαίρεσαν από Έλληνες, τότε είναι φυσικό και επόμενο να εξεγείρεται τόσο η στρατηγική αντίληψη ενός Μπαντουβά (ο πιο σημαντικός και ισχυρός αρχηγός του νησιού), ο οποίος εκείνη τη στιγμή - να σημειωθεί - δεν γνώριζε τις υπόλοιπες διαστάσεις του προβλήματος, όσο και η κοινή συνείδηση και λογική.

Ήθελαν οι Βρετανοί την Κρήτη προτεκτοράτο τους!

Οι υπόγειες επιδιώξεις των Βρετανών για την Ελλάδα και ιδιαίτερα για την Κρήτη φωτίζονται αρκετά από το στοιχείο που μας αποκαλύπτει ο καπετάν Μανόλης Μπαντουβάς: Ένας από τους βρετανούς συνδέσμους στην Κρήτη με το στρατηγείο της Μέσης Ανατολής ήταν και ο μετέπειτα πολυδιαφημισμένος και αυτοδιαφημιζόμενος πράκτορας των μυστικών υπηρεσιών Κρις Μ. Γούντχαουζ. Ο Γουντχάουζ συνεργάστηκε το 1942 με τις αντιστασιακές ομάδες του καπετάν Μανόλη Μπαντουβά για τη διενέργεια σαμποτάζ στην Κρήτη με στόχο την παρεμπόδιση του ανεφοδιασμού του Ρόμελ στη Βόρεια Αφρική. Επίσης είναι γνωστός από τη συνεργασία του με τις αντιστασιακές ομάδες της ηπειρωτικής Ελλάδας για την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου. Ο Γουντχάουζ, παρόλο που έμεινε μεγάλο διάστημα στην Κρήτη και επέδειξε έντονη δραστηριότητα, εντούτοις στα γραπτά του αποφεύγει συστηματικά να αναφερθεί στην περίοδο εκείνη, ενώ είναι γνωστό ότι εγκατέλειψε εσπευσμένα το νησί χωρίς να γνωστοποιηθεί ο λόγος ούτε από τον ίδιο ούτε από άλλη αγγλική πηγή. Τον λόγο μας αποκαλύπτει ο μεγάλος πατριώτης Μανόλης Μπαντουβάς στα Απομνημονεύματά του. Ο καπετάν Μπαντουβάς καταθέτει ότι ο Γούντχαουζ του έκανε πρόταση εκ μέρους των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών να αναλάβει πρωτοβουλία για την αυτονόμηση της Κρήτης με αντάλλαγμα την ελευθερία και την οικονομική ανόρθωση του νησιού με γενναιόδωρη βρετανική βοήθεια! Εννοείται βέβαια ότι ο Μπαντουβάς θα ήταν ο πρώτος «πρόεδρος» αυτού του ευτυχισμένου προτεκτοράτου χωρίς - πάλι εννοείται - οι Βρετανοί να αισθάνονται ιδιαίτερα υποχρεωμένοι απέναντι του, αν τυχόν δεν τους έκανε, αφού στο μεταξύ θα είχαν πετύχει το σκοπό τους. Η απάντηση του Μπαντουβά ήταν να συλλάβει επιτόπου τον Γούντχαουζ και να απαιτήσει την άμεση αποχώρησή του από την Κρήτη πράγμα που έγινε. Όταν όμως ο Μπαντουβάς ζήτησε από τους Βρετανούς το 1943 - μετά τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας - να βοηθήσουν να ελευθερωθεί η Κρήτη, οι Βρετανοί έκαναν πως δεν το άκουγαν… Είναι προφανές λοιπόν ότι οι ευγενέστατοι σύμμαχοί μας ήθελαν από το 1941 να παραδώσουν την Κρήτη στους Γερμανούς για να καταργηθεί η ελληνική κυριαρχία στο νησί και μετά να διαβρώσουν την κριτική Εθνική Αντίσταση για να τη μετατρέψουν σε αυτονομιστικό κίνημα ανεξάρτητης αποικίας». Είπατε κάτι;

Αμείλικτα ερωτήματα

Στο βιβλίο του Κρήτη 1941 η παράδοση της από το στον Χίτλερ, ο συγγραφέας Ηλίας Φιλιππίδης είναι κατηγορηματικός: «Εξήντα χρόνια τώρα (σ.σ το βιβλίο εκδόθηκε το 2007) δεν βρέθηκε ένας Έλληνας ιστορικός και ιδιαίτερα Κρητικός, να μπει στον λαβύρινθο της Μάχης της Κρήτης και να φθάσει έως τον Μινώταυρο της αλήθειας που κρυβόταν στο Λονδίνο».

Τα ερωτήματα είναι καίρια και αμίληκτα και οι απαντήσεις που δίνει ο συγγραφέας, προβληματίζουν και προκαλούν έκπληξη και κυρίως: «Πρέπει να απασχολήσουν όχι μόνο τους Έλληνες αλλά και τους Βρετανούς, τους Νεοζηλανδούς και τους Αυστραλούς που πήραν μέρος στη Μάχη της Κρήτης όπως επίσης και τους ειδικούς και τους αναγνώστες που ενδιαφέρονται για τη σύγχρονη Ιστορία». Κάποια από τα ερωτήματα που προκύπτουν μελετώντας την Ιστορία της επικής Μάχης είναι:

1. Γιατί οι βρετανοί δεν χρησιμοποίησαν τη Μήλο ως πρώτη η εναλλακτική αμυντική θέση;
2. Γιατί οι ίδιοι κατασκεύασαν το αεροδρόμιο του Μάλεμε λίγους μήνες πριν από τη μάχη όταν γνώριζαν, όπως ισχυρίζονται, πως δεν είχαν αρκετά αεροπλάνα για να καλύψουν την Κρήτη και υπήρχαν ήδη άλλα δύο έτοιμα αεροδρόμια;
3. Αφού το κατασκεύασαν γιατί το άφησαν ανυπεράσπιστο σχεδόν, δίνοντας τη δυνατότητα στους Γερμανούς να το χρησιμοποιήσουν ως προγεφύρωμα;
4. Γιατί άλλαξαν επτά βρετανοί διοικητές μέσα σε ελάχιστους μήνες;
5. Γιατί ενώ ο τελευταίος διοικητής, ο Φράιμπεργκ (σ.σ. στρατηγός Μπέρναρντ Σίριλ Φράιμπεργκ διοικητής της Άμυνας της Κρήτης), Γνώριζε από τις πληροφορίες τους συστήματος αποκρυπτογράφησης μηνυμάτων «Ultra» τα σχέδια των Γερμανών, είχε προσανατολίσει την άμυνα του εναντίον αποβάσεως από τη θάλασσα;
6. Γιατί δεν χρησιμοποιήθηκαν ουσιαστικά ούτε οι ελληνικές δυνάμεις ούτε η παλλαϊκή άμυνα των κρητικών που θα έδιναν τεράστια υπεροπλία στους αμυνόμενους με σκοπό τη βέβαιη ήττα των Γερμανών;

Έχασε την ευκαιρία η Μήλος...

Ο συγγραφέας απαντάει σε όλα αλλά εμείς ας σταθούμε στα βασικά.
«Η Μήλος θα μπορούσε και θα έπρεπε να είχε μετατραπεί από τους Βρετανούς σε απόρθητο φρούριο· μία δεύτερη Μάλτα, κάτι που θα ήταν πολύ πιο εύκολο από τη μεγαλόνησο Κρήτη. Επειδή οι Γερμανοί δεν διέθεταν στόλο στη Μεσόγειο και επειδή ο βρετανικός στόλος υπερίσχυε του ιταλικού ναυτικού, θα ήταν υποχρεωμένοι να καταλάβουν τη Μήλο επιτιθέμενοι από αέρος με βομβαρδισμούς και ρίψη αλεξιπτωτιστών. Τότε θα μιλούσαμε για τη Μάχη της Μήλου και όχι για τη Μάχη της Κρήτης και θα ήταν πολύ εύκολο για τους Άγγλους να καλύψουν με το 1/3 του αριθμού των στρατευμάτων που χρησιμοποίησαν στην Κρήτη ένα μικρό νησί όπως η Μήλος, για να μη μείνει ούτε τετραγωνικό μέτρο χωρίς κάλυψη πυρός. ‘Ετσι ουδείς αλεξιπτωτιστής θα προλάβαινε να φτάσει στο έδαφος. Το τέλος του σώματος των αλεξιπτωτιστών τον Ναζί θα είχε γραφτεί στη Μήλο!
Κι αν ακόμη οι Γερμανοί επιχειρούσαν μία δεύτερη προσπάθεια στην Κρήτη ή και ταυτόχρονα με τη Μήλο, ένα σημαντικό μέρος της ορμητικότητάς τους θα είχε αχρηστευτεί και θα απέμενε για αυτούς η χαριστική βολή. Το συμπέρασμα μας είναι λοιπόν ότι, οι Βρετανοί είχαν περισσότερους τρόπους να δράσουν, αν ήθελαν να κρατήσουν την Κρήτη ακόμη και χωρίς αεροπορική υποστήριξη».

Αμέτρητα «γιατί» για το Μάλεμε

Κομβικό σημείο της Μάχης της Κρήτης ήταν το αεροδρόμιο του Μάλεμε. Γράφει ο Η.Α.Φιλιππίδης:
«Σαν να μην έφτανε η κακή επιλογή της τοποθεσίας του Μάλεμε, τα ελλιπέστατα μέσα προστασίας του, προκαλούν και πάλι ερωτήματα: Το αεροδρόμιο ήταν απλώς ένα γήπεδο χωρίς εγκαταστάσεις, χωρίς καταφύγια και χωρίς πολυβολεία. Ο όλος αντιαεροπορικός εξοπλισμός του ήταν μόνο δύο αντιαεροπορικά πυροβόλα! Όλοι οι συγγραφείς - Βρετανοί και Έλληνες - συμφωνούν ότι: Ο αριθμός τους αυτός ήταν τραγικά ανεπαρκής για την προστασία ενός εκτεταμένου και πολύ σημαντικού χώρου. Επίσης τα πρόχειρα πολυβολεία ήταν εκτεθειμένα σε περίπτωση βομβαρδισμού».

Τέλος έχει αποκαλυφθεί μία άλλη διάσταση της εσκεμμένης αδιαφορίας των Βρετανών για την άμυνα της Κρήτης:
«Η μη ενημέρωση της φρουράς του αεροδρομίου για την επικείμενη επίθεση των Γερμανών. Οι Βρετανοί γνώριζαν το χρόνο της γερμανικής επίθεσης πρώτα για τις 17 και μετά για τις 20 Μαΐου. Οι ιστορικοί που αναφέρονται στο θέμα δέχονται ότι η φρουρά αιφνιδιάστηκε με την έναρξη του βομβαρδισμού και δεν μπόρεσε να θέσει σε λειτουργία τα περισσότερα αντιαεροπορικά όπλα! Η φρουρά του αεροδρομίου δεν είχε ενημερωθεί ότι η 20η Μαΐου ήταν η μέρα της γερμανικής εισβολής, πράγμα που οι μυστικές υπηρεσίες των βρετανών, το αρχηγείο της Μέσης Ανατολής και ο ίδιος ο Φράιμπεργκ γνώριζαν από μέρες πριν!

Αλλά ούτε και για την προστασία των πόλεων ελήφθησαν αποτελεσματικά μέτρα αντιαεροπορικής άμυνας. Στην έκθεσή του ο συνταγματάρχης Αντώνης Μπριλάκης αναφέρει για τα Χανιά: «Τα πάσης φύσεως αεροπλάνα υπερίπταντο των στεγών των οικείων εις τρόπον ώστε τα επί των λόφων του Προφήτου Ηλία και Αγίου Ματθαίου αγγλικά αντιαεροπορικά πυροβολεία δεν ήτο δυνατόν να βάλωσι, διότι τα βλήματα των θα κατέστρεφαν την πόλιν. Η αντιαεροπορική άμυνα απεδείχθη από της πρώτης στιγμής ανεπαρκής και αβλαβής εις τον εχθρόν…».

Η έλλειψη συστηματικής αντιαεροπορικής Άμυνας είχε ως συνέπεια την καταστροφή μεγάλου μέρους των πόλεων του Ρεθύμνου και του Ηρακλείου!

Συνοπτικά: «Μελετώντας την τακτική των βρετανών στο θέμα της Άμυνας της Κρήτης διαπιστώνουμε ότι το Μάλεμε επιλέχθηκε να παίξει το ρόλο της Κερκόπορτας στη μεγαλόνησο. Τα ερωτήματα είναι αμείλικτα και παραμένουν αναπάντητα.
1: Αφού η Βρετανία δεν είχε πρόθεση να χρησιμοποιήσει ούτε ένα αεροπλάνο της στη Μάχη της Κρήτης γιατί κατασκεύασε και τρίτο αεροδρόμιο και μάλιστα τόσο κοντά στην καρδιά της άμυνας της Κρήτης, που είναι η Σούδα;
2: Αν η Βρετανική ηγεσία άλλαξε γνώμη μετά την κατασκευή του γιατί δεν το κατέστρεψε; Ο ίδιος ο Φράιμπεργκ, το πρώτο πράγμα που σκέφτηκε μόλις ανέλαβε τα καθήκοντά του ήταν να ζητήσει την άδεια να ναρκοθετήσει τα αεροδρόμια της Κρήτης, όμως το στρατηγείο Μέσης Ανατολής δεν του το επέτρεψε»!

Ένα ατάραχο breakfast…

Και εδώ αξίζει να σταθούμε στο στρατηγό Φράιμπεργκ, ο οποίος είχε πάρει εμμέσως την εντολή από τον στρατηγό Άρτσιμπαλντ Γουέιβελ (διοικητής όλων των συμμαχικών δυνάμεων στη Μέση Ανατολή): Σου επιτρέπω να δεις την εισβολή των Γερμανών όχι ως την πρόκληση για έναν αμφίρροπο αγώνα αλλά ως την προϋπόθεση και την αφορμή για την έναρξη της εκκένωσης.

Το γεγονός ότι ο Φράιμπεργκ - διοικητής της Άμυνας της Κρήτης - κάλεσε έναν 24χρονο βρετανό πράκτορα των Κρις Γούντχαουζ σε αποκλειστικό πρόγευμα εκείνο το πρωινό - το πιο κρίσιμο της μέχρι τότε στρατιωτική σταδιοδρομία του - μας αφήνει να υποθέσουμε ότι επρόκειτο (να λάβει ή να δώσει) για ένα πολύ σημαντικό μήνυμα που έπρεπε να παραδοθεί αυτοπροσώπως στο διοικητή ή υπήρχε μία διαρκής συνεργασία ανάμεσα στον Διοικητή και το σύνδεσμο των μυστικών υπηρεσιών. Το κοινό τους πρόγευμα έρχεται να επισφραγίσει από αυτό το πνεύμα της «κρυφής» επικοινωνίας για θέματα που τους ενώνουν προσωπικά, αφού μόνο αυτοί οι δύο τα γνώριζαν στην Κρήτη, ακριβώς στο ξημέρωμα της μεγάλης μέρας. Ένα είδος «μυστικού προγεύματος».
Ο Κρις Γούντχαουζ αφηγείται: «Δεν ήταν ένα πρόγευμα πολυτελείας αλλά ήταν το καλύτερο που είχα για αρκετό καιρό. Στη μέση περίπου της ώρας κοίταξα ψηλά και είδα τον μπλε ουρανό γεμάτο από γερμανικά αεροπλάνα… Ο Στρατηγός συνέχισε ήσυχος να τρώει το πρωινό του. Τι να έκανα; Θα ήταν αγενές, για να μην πω αντίθετο προς το σεβασμό της ιεραρχίας, να τον διακόψω. Όταν τελικά βρήκα το θάρρος να μιλήσω ο Φράιμπεργκ σήκωσε το κεφάλι του και τα υποδέχτηκε κοιτάζοντας το ρολόι του.
-Φτάνουν με εκπληκτική ακρίβεια στην ώρα τους, είπε.
Φαινόταν ελαφρά έκπληκτος με τη γερμανική ακρίβεια του χρόνου· μετά συνέχισε το πρωινό του!»…
Αυτά και άλλα πολλά, που ο χώρος δεν μας επιτρέπει να φιλοξενήσουμε από τον Ηλία Αλ. Φιλιππίδη.

Και μετά εκτελέσεις και φωτιά!

Για την Ιστορία να αναφέρουμε ότι: Τον Μάιο του 1941 η άμυνα της Κρήτης αποτελείτο από περίπου 11.551 Έλληνες. Τα στρατεύματα της Βρετανικής Κοινοπολιτείας αποτελούνταν από την αρχική βρετανική φρουρά και 25.000 ακόμα στρατιώτες που είχαν διαφύγει από την ηπειρωτική χώρα. Όλοι αυτοί δεν κατάφεραν – δεν ήθελαν – να ανακόψουν τη ναζιστική καταιγίδα.
Και ακολούθησαν ανηλεείς σφαγές, δηώσεις και κακουχίες για τους κατοίκους της Κρήτης που αφέθηκαν στο έλεος των κατακτητών

Τα αντίποινα ήταν ελεεινά. Για παράδειγμα το χωριό Κάνδανος σβήστηκε από τον χάρτη: 180 κάτοικοι εκτελέστηκαν και μάλιστα αναρτήθηκαν και πινακίδες στη μια από τις οποίες αναγραφόταν: «Διά την κτηνώδη δολοφονίαν Γερµανών αλεξιπτωτιστών, αλπινιστών και του µηχανικού από άνδρας, γυναίκας και παιδιά και παπάδες µαζύ και διότι ετόλµησαν να αντισταθούν κατά του µεγάλου Ράιχ κατεστράφη την 3-6-1941 η Κάνδανος εκ θεµελίων, διά να µην επαναοικοδοµηθεί πλέον ποτέ»...
Αυτή ήταν η Μάχη της Κρήτης. Κι όποιος θέλει τις λεπτομέρειες και την πλήρη ανάγνωση του έργου του Δρ. Ηλία Φιλιππίδη, ας προστρέξει στα βιβλιοπωλεία: Κρήτη 1941 – Η «παράδοσή» της από τον Τσόρτσιλ στο Χίτλερ», εκδόσεις Ιωλκός.