Τακτική καμένης γης: Ποια ήταν η διεστραμμένη διαταγή του Χίτλερ που δεν εκτελέστηκε ποτέ - Οι στρατηγικές ερήμωσης και καταστροφής

Κι όμως ο Αδόλφος Χίτλερ εξέδωσε διαταγές, που οι αρμόδιοι να τις εκτελέσουν τις πέταξαν στα σκουπίδια!
Ήταν 19 του Μάρτη του 1945, όταν ο διεστραμμένος δικτάτορας εξέδωσε την διαταγή «Νέρων»: η Βέρμαχτ, όσο οπισθοχωρεί, να καταστρέφει τα πάντα πίσω της, ώστε ο εχθρός να βρει μονάχα καμένη γη.

Η τακτική της καμένης γης: η σκόπιμη καταστροφή καλλιεργειών, υποδομών, έργων πνοής (δρόμοι, γέφυρες κ.λπ.) και ο αφανισμός των ζώων προκειμένου να εμποδιστεί ο ανεφοδιασμός του αντιπάλου. Στο παρελθόν έχει αποδώσει και εφαρμόζεται μέχρι τις μέρες μας.

Την τακτική της καμένη γης έχουν εφαρμόσει σχεδόν όλοι οι στρατοί, που διεξήγαγαν πολεμικές επιχειρήσεις αμύνης. Η πρακτική αυτή, με τα χρόνια και την εξέλιξη της πολεμικής βιομηχανίας, ατόνησε. Πρόσφατα την ξανασυναντήσαμε κατά την εισβολή των Ρώσων στην Ουκρανία.

Πριν μιλήσει κάποιος για την τακτική της καμένης γης, πρέπει να γίνει κατανοητό τι συνεπάγονται τέτοιου είδους στρατηγικές. Γενικά, η πολιτική της ερήμωσης είναι στρατηγική που στοχεύει να καταστρέψει οτιδήποτε μπορεί να φανεί χρήσιμο στον εχθρό, είτε πρόκειται για φυσικούς πόρους, είτε για στρατιωτικό εξοπλισμό – ακόμη και για ανθρώπινο δυναμικό. Ενώ είχε απαγορευτεί βάσει της Σύμβασης της Γενεύης του 1977, η καταστροφή των βασικών πόρων παραμένει κύρια αμυντική στρατηγική για πολλούς εμπλεκόμενους σε μάχες.

Πρώτοι διδάξαντες οι Σκύθες

Οι Σκύθες (περίπου το 700 π.Χ.) ήταν οι πρώτοι που χρησιμοποίησαν την τακτική της καμένης γης. Οι νομάδες βοσκοί από το σημερινό Καζακστάν, τη Ρωσία και την Ουκρανία, πολέμησαν εναντίον των Περσών και του Δαρείου του Μεγάλου. Για να κερδίσουν το πλεονέκτημα, οι Σκύθες κινήθηκαν με προφυλάξεις προκαλώντας δολιοφθορές, καταστρέφοντας τρόφιμα των Περσών και δηλητηριάζοντας τα πηγάδια τους. Πριν προλάβουν να καταλάβουν οι αντίπαλοί τους τι είχε συμβεί, υποχώρησαν στα δάση.

Δεδομένης της επιτυχίας τέτοιων τακτικών, κι’ άλλες αρχαίες κοινωνίες υιοθέτησαν τη στρατηγική αυτή, συμπεριλαμβανομένων των Αρμενίων, των Αρχαίων Ελλήνων και των Γαλατών, οι οποίοι χρησιμοποίησαν τακτικές καμένης γης εναντίον των αρχαίων Ρωμαίων. Λέγεται ότι, πριν από τη μάχη με τους Ρωμαίους, οι Γαλάτες, υπό την ηγεσία του Βερσινζετορίξ, ερήμωσαν την ύπαιθρο γύρω από τις περιοχές τους. Ακόμα κι έτσι όμως, οι Ρωμαίοι, υπέταξαν τους θρυλικούς πολεμιστές.

Και οι καιροί φεύγουν και ο Μεσαίωνας τυλίγει τον (τότε γνωστό) κόσμο και οι τακτικές της καμένης γης συνέχισαν να είναι ψηλά στη λίστα των στρατηγών και ηγετών. Ο αρχηγός των Βίκινγκ Χάλσταϊν χρησιμοποίησε ανάλογη τακτική κατά τη διάρκεια της εισβολής στη Βρετανία το 893 και η χρήση της συνεχίστηκε από τον Γουλιέλμο τον Κατακτητή σε μια σειρά στρατιωτικών εκστρατειών (η Ιστορία τις κατέγραψε ως Harrying of the North) που διεξήγαγε τον χειμώνα του 1069 - 1070 για να υποτάξει τη βόρεια Αγγλία. Κατά τη διάρκεια εκείνων των χρόνων, ο Γουλιέλμος κατέπνιξε εξέγερση στη Βόρεια Αγγλία με τον πιο βάναυσο τρόπο που μπορούσε να φανταστεί κάποιος: οι άνδρες του έκαψαν τα περισσότερα χωριά, σκότωσαν ζώα και κατέστρεψαν τρόφιμα. Οι χωρικοί που επέζησαν για να επιβιώσουν κατέφυγαν στον κανιβαλισμό!

Κατά τη διάρκεια του Εκατονταετούς Πολέμου, τόσο οι Γάλλοι όσο και οι Άγγλοι χρησιμοποίησαν την τακτική της καμένης γης, όπως έκανε ο Μίρτσεα ο Πρεσβύτερος της Βλαχίας κατά των Οθωμανών το 1395. Ο πρίγκιπας Στέφανος Γ' της Μολδαβίας – γνωστός και ως Μέγας - έκανε το ίδιο κατά την οθωμανική προέλαση το 1475-76.
Και καθώς ο κόσμος προχωρούσε στην πρώιμη σύγχρονη εποχή, οι στρατοί δεν άλλαζαν πετυχημένες τακτικές: συνέχισαν να χρησιμοποιούν τη στρατηγική της καμένης γης. Η πιο διάσημη χρήση της κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου ήταν στην Ιρλανδία κατά των εξεγέρσεων του Ντέσμοντ στα μέσα έως τα τέλη του 15ου αιώνα, όταν η πλειονότητα της επαρχίας του Μάνστερ καταστράφηκε.

Ο Ναπολέων βρήκε τη Μόσχα ερημωμένη 

Και συνεχίζουμε, φθάνοντας δια πυρός και σιδήρου μέχρι την πρόσφατη Ιστορία. Οι δύο πιο εμβληματικές περιπτώσεις τακτικής καμένης γης, που χρησιμοποιήθηκαν τον 19ο αιώνα, συνέβησαν κατά τη διάρκεια των Ναπολεόντειων Πολέμων και του Αμερικανικού Εμφυλίου Πολέμου. Καθ' όλη τη διάρκεια των Ναπολεόντειων Πολέμων, οι χώρες που δέχονταν εισβολή συχνά κατέφευγαν στη στρατηγική καμένης γης, καταστρέφοντας τα αποθέματα τροφίμων για να εμποδίσουν την επέλαση των εισβολέων. Τρανό παράδειγμα η Ρωσία, που άφησε καμένη γη για να περάσει ο Ναπολέων Βοναπάρτης για να φθάσει στη Μόσχα.

Ένα από τα πιο διάσημα παραδείγματα της τακτικής της καμένης γης συνέβη κατά τη διάρκεια του Αμερικανικού Εμφυλίου Πολέμου. Προς το τέλος του 1864, ο στρατηγός της Ένωσης, Γουίλιαμ Σέρμαν, χρησιμοποίησε τέτοιες μεθόδους για να κάμψει το ηθικό της Συνομοσπονδίας. Αρχίζοντας από την Ατλάντα, αυτός και οι στρατιώτες του πέρασαν ένα μήνα καίγοντας ό,τι υπήρχε, στην ιστορική Πορεία προς τη Θάλασσα. Οι μόνες πόλεις που γλίτωσαν ήταν το Τσάρλεστον της Νότιας Καρολίνας και η Σαβάνα της Τζόρτζια. Ο Σέρμαν υπολόγισε τότε, ότι εκείνη η εκστρατεία κόστισε στον Νότο 100 εκατομμύρια δολάρια.

Η δημοφιλής τακτική, χρησιμοποιήθηκε ευρέως από τους Έλληνες επαναστάτες κατά του οθωμανικού ζυγού. Ο Κολοκοτρώνης ήταν άριστος στην εφαρμογή της στρατηγικής και μάλιστα στην καμένη γη οφείλεται κατά μεγάλο ποσοστό, η Καταστροφή του Δράμαλη!

Η χρήση της τακτικής της καμένης γης εμφανίστηκε κυρίως στο Ανατολικό Μέτωπο κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά χρησιμοποιήθηκε και στο Δυτικό Μέτωπο. Στα ανατολικά, ο Αυτοκρατορικός Ρωσικός Στρατός δημιούργησε ζώνη καταστροφής κατά την υποχώρησή του το 1915, καταστρέφοντας σπίτια, σιδηροδρόμους και καλλιέργειες. Στα δυτικά, οι Γερμανοί έκαναν χρήση της στρατηγικής για να συντομεύσουν τη γραμμή μεταξύ της γραμμής Σομ και της γραμμής Χίντεμπουργκ.

Πέταξαν τις διαταγές του Φίρερ στο καλάθι των αχρήστων!

Επόμενη σημαντική χρήση της πολιτικής της καμένης γης ήταν στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από φινλανδούς στρατιώτες που κατέστρεφαν τα καταφύγια και τα τρόφιμα που χρησιμοποιούσαν οι σοβιετικές δυνάμεις. Ωστόσο, τα πράγματα άλλαξαν το 1944 κατά τη διάρκεια της γερμανικής υποχώρησης από τη Φινλανδία, με τους Γερμανούς να καταστρέφουν μεγάλες εκτάσεις γης στο βόρειο τμήμα της χώρας. Οι Γερμανοί χρησιμοποίησαν επίσης τακτικές της καμένης γης στη Νορβηγία το 1944.

Και φθάνουμε στις διαταγές του Χίτλερ που δεν εκτελέστηκαν. Με την διαταγή «Νέρων», ο Χίτλερ απαιτούσε την καταστροφή όλων των υποδομών στη Γερμανία για να μην μπορέσουν οι Σύμμαχοι να συνεχίσουν την προέλασή τους. Η ευθύνη για την εκτέλεση της διαταγής βάρυνε τον Άλμπερτ Σπέερ, υπουργό Εξοπλισμών και Πολεμικής Βιομηχανίας του Χίτλερ. Σύμφωνα με δηλώσεις του ίδιου, ο Σπέερ τρόμαξε από την διαταγή και έχασε την πίστη του στον Φίρερ. Ο Σπέερ αγνόησε τη διαταγή του Χίτλερ.

Δεν ήταν η πρώτη φορά που ο Χίτλερ προσπάθησε να καταστρέψει υποδομές και ιδίως πριν καταληφθούν εδάφη που είχε κατακτήσει. Λίγο πριν από την απελευθέρωση του Παρισιού, ο Φίρερ διέταξε να τοποθετηθούν εκρηκτικά γύρω από σημαντικά μνημεία, όπως ο Πύργος του Άιφελ και να ανατιναχτούν βασικοί κόμβοι μεταφορών. Όταν οι Σύμμαχοι θα πλησίαζαν στην Πόλη του Φωτός, ο στρατιωτικός διοικητής, στρατηγός Ντίτριχ φον Χόλτιτζ, επρόκειτο να πυροδοτήσει τις βόμβες, μετατρέποντας το Παρίσι σε συντρίμμια. Ο φον Χόλτιτζ δεν εκτέλεσε τη διαταγή και παραδόθηκε στους Συμμάχους, ισχυριζόμενος αργότερα ότι αυτή ήταν η στιγμή που κατάλαβε ότι «...ο Χίτλερ ήταν παράφρων»!

Οι τακτικές της καμένης γης κατά τη διάρκεια του πολέμου του Βιετνάμ συνήθως αποδίδονται στη χρήση του τοξικού προϊόντος Agent Orange από τις αμερικανικές δυνάμεις. Το χημικό, ένα ιδιαίτερα ισχυρό ζιζανιοκτόνο, χρησιμοποιήθηκε ως μέρος της επιχείρησης Ranch Hand για την καταστροφή των καλλιεργειών και της πυκνής βλάστησης της ζούγκλας που παρείχε κάλυψη στους Βιετκόνγκ. Αυτό το δηλητήριο, συνδυάστηκε με ένα ακόμα, το Agent Blue, το οποίο χρησιμοποιήθηκε επίσης για την καταστροφή των καλλιεργειών από τους Βιετκόνγκ. Και δεν έμεινε πράσινο φύλλο…
Στον Πόλεμο του Κόλπου εφαρμόστηκε μια από τις πιο αξιοσημείωτες χρήσεις της στρατηγικής της καμένης γης, με τις ανατινάξεις πετρελαιοπηγών στο Κουβέιτ. Κατά την υποχώρησή τους από το Κουβέιτ το 1991, οι ιρακινές δυνάμεις πυρπόλησαν περίπου 700 πετρελαιοπηγές. Η οικονομία του Κουβέιτ έχασε 157,5 δισεκατομμύρια δολάρια σε πετρέλαιο και πολλοί στρατιώτες και πολίτες υπέστησαν αναπνευστικά προβλήματα.

Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία 

Οι τακτικές της καμένης γης έχουν γίνει πολύ πιο σπάνιες τον 21ο αιώνα, αλλά παραδείγματα χρήσης τους παρατηρήθηκαν στο Νταρφούρ, τη Λιβύη και τη Σρι Λάνκα. Πιο πρόσφατα, η Ρωσία κατηγορήθηκε ότι χρησιμοποίησε την δημοφιλή τακτική κατά την εισβολή της στην Ουκρανία, με τον σύμβουλο Εθνικής Ασφάλειας του Λευκού Οίκου, Τζέικ Σάλιβαν να έχει δηλώσει στις αρχές Απριλίου 2022: «Νομίζω ότι είναι στην πραγματικότητα απλώς συνεπής με τον τρόπο που η Ρωσία διεξήγαγε αυτόν τον πόλεμο από την αρχή. Έχουμε ήδη παρατηρήσει τακτικές καμένης γης, έχουμε δει φρικαλεότητες και εγκλήματα πολέμου και μαζικές δολοφονίες από πόλεις όπως η Μπούτσα και η επίθεση με ρουκέτες στο Κραματόρσκ».

Ειδικότερα, πολεμικοί ανταποκριτές έχουν επισημάνει την καταστροφή ουκρανικών γεφυρών από τις ρωσικές δυνάμεις, ως τρόπο για να σταματήσει η μεταφορά αγαθών, προμηθειών και στρατευμάτων.

Και με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο οι πόλεμοι συνεχίζουν να τυλίγουν τη Γη. «Η δύναμη του χαρακτήρα δεν συνίσταται μόνο στο να έχεις ισχυρά συναισθήματα, αλλά στο να διατηρείς την ισορροπία σου παρά τα συναισθήματα αυτά. Μέσα στη σφοδρότητα των συναισθημάτων, η κρίση και οι αρχές πρέπει να λειτουργούν όπως η πυξίδα ενός πλοίου, η οποία καταγράφει τη σωστή κατεύθυνση όσο ταραγμένη κι αν είναι η θάλασσα» έχει γράψει ο πρώσος θεωρητικός του πολέμου Καρλ φον Κλάουζεβιτς και κάθε άλλη ανάλυση μπροστά σε αυτό το κείμενο, παθαίνει αφλογιστία!