Εκλογές στην Ελλάδα: Η γέννηση του Δικομματισμού - Τρικούπης και Δηλιγιάννης ακόμα και ως αγάλματα με τις πλάτες γυρισμένες – Διχόνοια και φανατισμός

Δικομματισμός στην Ελλάδα; Από τη ανα-γέννησή της ως Νέο Κράτος! Τρικούπης και Δηλιγιάννης ουσιαστικά οι πρώτοι εκπρόσωποι του Δικομματισμού. Ακόμα και ως αγάλματα ο ένας έχει την πλάτη στον άλλον γυρισμένη. Φανατισμός, με την Ελλάδα πάντα ηττημένη.

Σαν σπάνιο πουλί, που τελεί υπό εξαφάνιση και που από… εκατονταετία σε εκατονταετία φτερουγίζει αιφνιδιαστικά στον αέρα της Ελλάδας, για να δηλώσει την ύπαρξή του μοιάζει η ενότητα! Συνήθως - και γιατί όχι - σχεδόν πάντα διχασμός και διχόνοια!

Μαύρο ο ένας; Άσπρο ο άλλος! Εμφύλιος στη Επανάσταση, Εμφύλιος μετά την απελευθέρωση από τους Ναζί, πότε Βενιζέλος, πότε Βασιλιάς· Και μετά, στις μέρες μας Καραμανλής – Γ. Παπανδρέου, Μητσοτάκης – Α. Παπανδρέου, ΠΑ.ΣΟ.Κ – Ν.Δ: δικομματισμός, πόλωση, φανατισμός, φαυλεπίφαυλοι πολιτικοί και πρόβατα ψηφοφόροι.
Ελλάδα τότε και τώρα και εις τους αιώνας των αιώνων…

Κάτι οι κυβερνήσει μειοψηφίας, κάτι που οι βουλευτές τότε (γιατί τώρα;) μετακινούνταν σαν τα αστικά λεωφορεία από το ένα κόμμα στο άλλο (η αλήθεια είναι ότι δεν υπήρχαν τότε παγιωμένα κόμματα όπως σήμερα), η κυβερνητική σταθερότητα ήταν δυο λέξεις άγνωστες για την ελληνική πραγματικότητα.

Γιατί τ' αγάλματα δεν είναι πια συντρίμμια, είμαστε εμείς…

Ο Χαρίλαος Τρικούπης κι ο Θεόδωρος Δηληγιάννης ήταν δυο σπουδαίοι πολιτικοί, που καθόρισαν την ελληνική συνταγματική ιστορία επί πολλές 10ετίες.

Ήταν δε τόσο… αρμονικές οι σχέσεις στους, ώστε, όπως έλεγε ο αστικός μύθος τότε: ούτε τα αγάλματά τους - μετά το πέρασμά της Αχερουσίας «ένθα απέδρα πάσα οδύνη, λύπη και στεναγμός»… δεν βρέθηκαν πλάι πλάι. Αν παρατηρήσετε στην Παλιά Βουλή, ο ανδριάντας του Τρικούπη μας θωρεί ακίνητος από την οδό Σταδίου, ενώ ο Δηληγιάννης υπομένει ατάραχος, ως άγαλμα, τα νεύρα των οδηγών, που δεν προλαβαίνουν το φανάρι της οδού Κολοκοτρώνη για να διασχίσουν την Σταδίου. Σχέσεις παγερές και μαρμαρένιο πείσμα…
Και κάτι ακόμα πολύ σημαντικό που σηματοδοτούν οι δύο ανδριάντες: στου μεν Τρικούπη τη βάση έχει φιλοτεχνηθεί ένας άγγελος ενώ έχει χαραχτεί η φράση: «Η Ελλάς θέλει να ζήσει και θα ζήσει», ενώ ο ανδριάντας του Δηλιγιάννη είναι λιτός και ταπεινός σαν αγγαρεία… Στα ύψη ο ένας, στα Τάρταρα ο άλλος!

«Αηδιάζοντες και αγανακτούντες»

Από τη μια μεριά της Ιστορίας ο Χαρίλαος Τρικούπης, λοιπόν, ο εκπρόσωπος – με τη σημερινή ορολογία – του εκσυγχρονιστικού ρεύματος. Είναι αδιαμφισβήτητη η συμβολή του Χαρίλαου Τρικούπη στη θεμελίωση σπουδαίων έργων πνοής που ακόμα και στις μέρες μας θεωρούνται σημαντικά: το σιδηροδρομικό δίκτυο, την αποξήρανση της λίμνης Κωπαΐδας, τη διώρυγα της Κορίνθου και άλλα πολλά. Ο Τρικούπης όμως έμεινε στις σελίδες της Ιστορίας για τη συμβολή του στη θεμελίωση του κοινοβουλευτισμού, με το άρθρο του στην εφημερίδα «ΚΑΙΡΟΙ» υπό τον τίτλο «Τις Πταίει;» το 1874.

«Αηδιάζοντες και αγανακτούντες και βλέποντες την γενική κατάπτωσιν των πολιτευομένων ερωτώμεν αυτούς, μη τυχόν αληθώς πταίει το Έθνος;». Το επικριτικό κείμενο στηλίτευε τις αυθαιρεσίες του βασιλιά Γεώργιου Α΄, που κυβερνούσε απολυταρχικά, ενώ γινόταν σαφές, πως η εύνοια του Μονάρχη ήταν το μοναδικό προσόν για την εξασφάλιση της εξουσίας! Το ρηξικέλευθο άρθρο του Χαρίλαου Τρικούπη αντιπρότεινε την καθιέρωση της Αρχής της Δεδηλωμένης, βάσει της οποίας για να διοριστεί κάποιος πρωθυπουργός της Ελλάδας, θα έπρεπε να είχε πάρει ψήφο εμπιστοσύνης από τη Βουλή.

Και ο χρόνος περνάει και φθάνουμε στις πολυσυζητημένες εκλογές της 16ης Απριλίου του 1895, από τις οποίες το αποτέλεσμα που προέκυψε, έδωσε τη νίκη στον λαϊκιστή Θεόδωρο Δηλιγιάννη. Ο εκσυγχρονιστής Χαρίλαος Τρικούπης ηττάται παταγοδώς και δεν εκλέγεται ούτε βουλευτής· αποτέλεσμα, ο Τρικούπης να αποχωρήσει από την πολιτική.

«…ανθ’ ημών Γουλιμής»

Το άδοξο πολιτικό τέλος του Χαρίλαου Τρικούπη, όταν δεν εξελέγη ούτε βουλευτής σφραγίστηκε με μια παροιμιώδη φράση του: «…ανθ’ ημών Γουλιμής», φράση που ακουγόταν μέχρι πριν από κάποια χρόνια, όταν ήθελε κάποιος να υποβαθμίσει κάποιον άλλον. Η πλήρης φράση που είπε ο σπουδαίος πολιτικός, μετά την εκλογική ήττα του ήταν: «Ανθ’ ημών, λοιπόν, βουλευτής ο κύριος Γουλιμής. Καληνύχτα σας»· τη θέση του Τρικούπη, με διαφορά μόλις τεσσάρων ψήφων, είχε καταλάβει κάποιος Μιλτιάδης Γουλιμής, ο ποίος - προς τιμήν του - προσφέρθηκε να παραιτηθεί υπέρ του Τρικούπη, αλλά ο πολιτικός από το Νάυπλιο δεν το αποδέχτηκε!  Και ο Τρικούπης «καληνύχτισε» και αυτοεξορίστηκε στην Ευρώπη, και μόλις έναν χρόνο αργότερα άφησε την τελευταία του πνοή στις Κάννες. Τι ειρωνία; Δύο από τους σπουδαιότερους έλληνες πολιτικούς που επί πρωθυπουργίας τους η Ελλάδα τίναξε από τον μανδύα της τη σκόνη της ανυποληψίας, ο Τρικούπης κι ο Βενιζέλος, έμελλε να πεθάνουν σε ξένη γη!

Ο Τρικούπης ηττήθηκε λόγω της οικονομικής κρίσης. Η πολιτική του και ιδίως η υπερφορολόγηση οδήγησαν στη έντονη δυσαρέσκεια του λαού, με τον Τύπο να τον αποκαλεί «φορομπήχτη» και «πετρέλαιο»...

Θρυλική η φράση που δεν είπε ποτε...

Επίσης, ο Τρικούπης μνημονεύεται από τους νεοέλληνες για την θρυλική φράση του: «Δυστυχώς επτωχεύσαμεν…». Ο Τρικούπης, λέγεται πως είπε τη φράση αυτή σε ομιλία του στη Βουλή στις 10 Δεκεμβρίου του 1893, αναφερόμενος στην οικονομική κατάσταση του κράτους και την αδυναμία του να αποπληρώσει το δημόσιο χρέος του. Από τότε η εμβληματική εκείνη φράση χρησιμοποιείται για να δηλώσει αποτυχία, τόσο για οικονομικά θέματα όσο και για άλλα γενικότερης φύσης. Και στην Ελλάδα από τότε θα ακουστεί ουκ ολίγες φορές, μόνο που ο Χαρίλαος Τρικούπης δεν την είπε ποτέ στη Βουλή και ίσως και να μην την είπε ποτέ στη ζωή του! Από τα πρακτικά της Βουλής, τουλάχιστον, δεν προκύπτει κάτι τέτοιο, αλλά ούτε και από τις μαρτυρίες και τους σχολιασμούς της περιόδου.
Αλλά ούτε και στον Τύπο των ημερών, που είχε τη συνήθεια να περιγράφει εκτενώς τις κοινοβουλευτικές συζητήσεις, έγινε αναφορά στην περιβόητη εκείνη - ας την πούμε - αποστροφή.

Και φθάνουμε στην άλλη πλευρά της Ιστορίας: στις διαβόητες εκλογές της 16ης Απριλίου του 1895 η πλάστιγγα της νίκης γέρνει προς τον λαϊκιστή Θεόδωρο Δηλιγιάννη. Ο Θεόδωρος Δηληγιάννης, δεινός ρήτωρ, που όμως έχει καταγραφεί με «λερωμένο» όνομα στα «μητρώα» της Ιστορίας· θεωρήθηκε λαϊκιστής και δημαγωγός και ήταν αυτός που εκπροσωπούσε σε πολύ μεγάλο βαθμό τους δημοσίους υπαλλήλους και τους αγρότες. Ο Δηλιγιάννης ήταν πρωθυπουργός όταν η Αθήνα, το 1896, διοργάνωσε τους πρώτους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες και επίσης το όνομά του είναι άμεσα συνδεδεμένο με το Μαύρο ‘97 και την επαίσχυντο ήττα των Ελλήνων από τους Τούρκους. Ο Δηλιγιάννης, πλήρης αντιφάσεων στην οικονομική του πολιτική, ανέλαβε τις διαπραγματεύσεις με τους ομίλους των πιστωτών-κεφαλαιούχων του εξωτερικού για τον διακανονισμό του χρέους. Έβαλε στόχο την εύνοια των αξιωματικών του στρατού και των στελεχών της Εθνικής Εταιρίας σε μια απόπειρα να διαμορφώσει ερείσματα πολιτικής υποστήριξης. Στους κόλπους του κόμματός του είχαν συγκεντρωθεί όλοι οι δυσαρεστημένοι από κάθε κοινωνικό στρώμα. 

Ο Σπύρος Μαρκεζίνης, στην «Πολιτική Ιστορία της Νεωτέρας Ελλάδος» του, γράφει για τον Θεόδωρο Δηλιγιάννη, (απόδοση στη νεοελληνική γλώσσα): «Όπως και ο Χαρίλαος Τρικούπης ατύχησε, γιατί η μοίρα τον προόρισε να σταδιοδρομήσει στην πολύ μικρή τότε πολιτική σκηνή της Ελλάδας. Ο Θεόδωρος Δεληγιάννης ήταν άτυχος και γιατί βρέθηκε αντίπαλος του Χαρίλαου Τρικούπη και επίσης άτυχος γιατί σταδιοδρόμησε σε μια ανήσυχη εποχή, την οποία δεν μπορούσε - εκ χαρακτήρος - να συλλάβει ούτε να προσαρμοστεί σε αυτή. Δεν εστερείτο προσόντων ο Δεληγιάννης. Ίσως με άλλον αντίπαλο και κάτω από πιο ευνοϊκές συνθήκες θα ήταν διαφορετική η πορεία του» 

Και εγένετο δικομματισμός!

Η δράση των Τρικούπη Δηλιγιάννη υπήρξε η απαρχή του δικομματισμού στην Ελλάδα. Ο Χαρίλαος Τρικούπης ανέλαβε για πρώτη φορά Πρωθυπουργός το 1875 κατόπιν εντολής του βασιλιά Γεωργίου Α’ και έμεινε στον θώκο από τον Απρίλιο μέχρι τον Οκτώβριο. Και ο δηκτικός ποιητής Γεώργιος Σουρής σχολίαζε σαρκαστικά:
«…και ο Τρικούπης έγραψε πως πταίει η βασιλεία. Και είδε ο Γεώργιος πως του 'γιναν κουνούπι και δυό βεντούζες έβαλε στο Σύνταγμα κοφτές, κι εκάθησε στο θρόνο του και είπε στον Τρικούπη «έλα λοιπόν να κυβερνάς εσύ οπού δεν φταίς!»

Ο Τρικούπης επανήλθε τον Οκτώβριο του 1878 και έμεινε στη θέση του Πρωθυπουργού για πέντε ημέρες. Το 1879, ο Τρικούπης κατάφερε να κερδίσει τις εκλογές του 1879 και να σχηματίσει κυβέρνηση το 1880, αλλά τον Οκτώβριο του ίδιου έτους, παραιτήθηκε· τον Μάρτιο του 1882 επανήλθε στην πρωθυπουργία μέχρι το 1885. Και μετά το 1886. Ένα χρόνο αργότερα κέρδισε τις εκλογές του 1887, αλλά έχασε εκείνες του 1890, οπότε και έπεσε η κυβέρνησή του. Ανέλαβε πάλι την πρωθυπουργία το 1892. Στην τελευταία περίοδο της πρωθυπουργίας του (1893-1895) η Ελλάδα πτώχευσε και σταμάτησε μονομερώς να αποπληρώνει δάνεια που είχε λάβει από το εξωτερικό. Τα υπόλοιπα τα γράψαμε πιο πάνω. Ο Τρικούπης, συνολικά, ορκίστηκε Πρωθυπουργός της Ελλάδας επτά φορές!

Ο Δηληγιάννης χρημάτισε Πρωθυπουργός πέντε φορές: από 19 Απριλίου του 1885 μέχρι 30 Απριλίου του 1886, ξανά από 24 Οκτωβρίου του 1890 έως 18 Φεβρουαρίου του 1892, από 31 Μαΐου του 1895 μέχρι 18 Απριλίου του 1897 και συνέχισε από 24 Νοεμβρίου του 1902 έως 14 Ιουνίου του 1903 και κατέληξε από 16 Δεκεμβρίου του 1904 μέχρι τις 31 Μαΐου του 1905, όταν και δολοφονήθηκε. Πώς και γιατί;

Το χρονικό της δολοφονίας

Το ημερολόγιο έγραφε 31 Μαΐου του 1905. Ο πρωθυπουργός Θεόδωρος Δηλιγιάννης έχει βγει από την άμαξά του, φτιάχνει το ημίπαλτό του και φοράει το καπέλο του. Ο σωματοφύλακάς πλάι του, κάτι ψιθυρίζει στους φρουρούς της Βουλής, παρακολουθώντας τον πολιτικό από τη Γορτυνία να πλησιάζει στα σκαλοπάτια στην οδό Σταδίου.

Είναι απόγευμα και μέσα στην αίθουσα, σε λίγη ώρα θα αρχίσει ακόμα μια συνεδρίαση. Ένας περίεργος ψηλός άνδρας, κοντά στα 40, που λίγα δευτερόλεπτα πριν είχε ανοίξει την πόρτα της άμαξας του πρωθυπουργού, πλησιάζει τον Δηλιγιάννη προφασιζόμενος ότι κάτι θέλει να του δώσει. Ο πρωθυπουργός τον κοιτάζει στα μάτια με περιέργεια και ο άνδρας με μια βιαστική κίνηση βγάζει ένα μικρό μαχαίρι και το βυθίζει στην κοιλιά του έκπληκτου πολιτικού. Η φρουρά της Βουλής αιφνιδιάζεται, όπως και ο σωματοφύλακάς του, και μόνο κάποιοι περαστικοί που παρακολούθησαν έντρομοι τη σκηνή της επίθεσης κινούνται εναντίον του δολοφόνου, χτυπώντας τον με τα μπαστούνια τους.

Από την οργή του κόσμου τον σώζει ένας λοχίας της Φρουράς, που τον οδηγεί βαριά χτυπημένο στο υπόγειο της Βουλής. Εκεί, γίνεται γνωστό το όνομα και η ιδιότητά του: Αντώνιος Κωσταγερακάρης, ιδιοκτήτης λέσχης - χαρτοπαίκτης. «Έκλεισε τα χαρτοπαίγνια και εψόφησα από την πείνα», κατάφερε να ψιθυρίσει και να αφήσει την τελευταία του ανάσα. Λίγες ώρες μετά, μένει χωρίς πνοή πάνω στο χειρουργικό τραπέζι και ο Θεόδωρος Δηλιγιάννης…

«Κάθε εθνικό οικοδόμημα, επομένως και το ελληνικό, πρέπει να θεμελιωθεί πάνω σε τρεις στύλους, της θρησκείας, της παιδείας και της δικαιοσύνης», διατυμπάνιζε ο Δηλιγιάννης, που όμως… νόμο δεν εκράτει. Μετά την επονείδιστη ήττα του 1897 η δυσπιστία προς τα κόμματα κορυφώθηκε και έδωσε στον βασιλιά Γεώργιο την ευκαιρία να επιβληθεί (ξανά) στο Κοινοβούλιο και να ασκεί προσωπική πολιτική.
Και ο Δικομματισμός συνέχισε τον φαύλο βίο του και μέχρι τις μέρες μας αντριεύει και θεριεύει...