Απόκοσμες θεωρίες που προκαλούν τρόμο για τους 9 πεζοπόρους που βρέθηκαν νεκροί στα Ουράλια – Από το Γιέτι των βουνών, στη KGB, στη CIA και στους ντόπιους ορεσίβιους

Έχετε ακούσει ποτέ για τους 9 πεζοπόρους που βρέθηκαν νεκροί στα Ουράλια; Γνωρίζετε τις απόκοσμες θεωρίες του θανάτου τους, που προκαλούν τρόμο και δέος; Για το Γιέτι των βουνών, την KGB, τη CIA και στους ντόπιους ορεσίβιους; Ταινία θρίλερ; Κι όμως όχι· είναι η ζοφερή πραγματικότητα!

Η ιστορία του Dyatlov Pass, του Περάσματος Ντιατλόβ δηλαδή, ακούγεται πράγματι σαν σενάριο ταινίας τρόμου. Αν έχετε δει το φιλμ «The Blair Witch Project», ε, κάτι τέτοιο… Διαβάστε λοιπόν: εννιά νεαροί, έμπειροι πεζοπόροι ξεκίνησαν με πάθος και ενθουσιασμό έχοντας επικεφαλής τον Ιγκόρ Ντιατλόβ για να φθάσουν στην κορυφή του όρους Οτόρτεν στα Ουράλια.

Και οι εννιά πεζοπόροι ήταν φοιτητές του Πολυτεχνείου Ural του Εκατερίνεμπουργκ, έμπειροι σε ακραίες συνθήκες επιβίωσης στη φύση και διέθεταν τη σοβαρότητα που απαιτεί το άθλημά τους, το οποίο ενέχει σοβαρούς κινδύνους.
Ξεκίνησαν την περιπέτειά τους τον χειμώνα του 1959 με τρένο, φορτηγά αυτοκίνητα, ποδήλατα και στο τέλος αλπικά σκι με στόχο να κατακτήσουν μια δύσκολη διαδρομή σε μεγάλο υψόμετρο. Και πάνω στην ημέρα που ο στόχος θα είχε επιτευχθεί, έγινε το κακό.

Έπειτα από έρευνες που κράτησαν τρεις μήνες, ανακαλύφθηκαν τα πτώματα και των εννιά πεζοπόρων τα οποία έφεραν σοβαρούς τραυματισμούς, ενώ πολλά από αυτά ήταν γυμνά.
Φαινόταν να προσπάθησαν να ξεφύγουν από κάποιον ή κάτι που τους είχε τρομάξει, όμως δεν βρέθηκε κανένα στοιχείο για το τι ήταν αυτό. Όλα συνηγορούσαν ότι είχαν τραπεί σε φυγή πανικόβλητοι παρά τις ακραίες καιρικές συνθήκες που επικρατούσαν και παρά τον άμεσο κίνδυνο να χάσουν τη ζωή τους από έναν τραυματισμό ή ακόμα και από υποθερμία.

Κι εκείνη τη νύχτα που πέθαιναν εννιά νεαροί πεζοπόροι, γεννιόταν ένα άλυτο μέχρι σήμερα μυστήριο.
Ας ξετυλίξουμε το κουβάρι της ιστορίας από την αρχή του. Ήταν 23 Ιανουαρίου του 1959, όταν 9 πεζοπόροι έφυγαν από το Σβερντλόσκ με το τρένο φιλοδοξώντας να ζήσουν μια χειμωνιάτικη περιπέτεια. Η ομάδα σχεδίαζε να περπατήσει στο όρος Οτόρτεν, ώστε να κερδίσει τη βαθμολογία πεζοπορίας «Grade III», για το υψηλότερο επίπεδο δυσκολίας της.

Ο Ιγκόρ Ντιατλόβ (Igor Dyatlov), ο αρχηγός, ήταν φοιτητής ραδιομηχανικής, εξειδικευμένος κατασκευαστής εξοπλισμού και μέλος της Τουριστικής Εταιρείας του Πανεπιστημίου Ural (UPI) και είχε 16 επιτυχημένες πεζοπορίες στο παλμαρέ του. Ο Ιγκόρ είχε σχεδιάσει προσεκτικά την δύσκολη αποστολή της ομάδας του, ομάδας που ο ίδιος είχε επιλέξει: όλοι φίλοι φοιτητές ή απόφοιτοι του Πολυτεχνικού Ινστιτούτου των Ουραλίων.

Ανάμεσα στα μέλη της ομάδας ήταν η Ζιναΐντα Κολμογκόροβα, η δημοφιλής «Ζίνα», μέλος της UPI Tourist Society. Μαζί τους και ο Γιούρι Ντοροσένκο πρώην σύντροφος της Ζίνα, ο Αλεκσάντερ Κολεβάτοβ, φοιτητής φυσικής και τεχνολογίας, η Λουντμίλα -«Λιούντα» - Ντουμπίνινα, η σκληρή της ομάδας (κάποτε την είχε πυροβολήσει ένας κυνηγός στο πόδι, αλλά εκείνη συνέχισε ατάραχη τον δρόμο της!). Και πλάι σ’ αυτούς, οι απόφοιτοι του Πανεπιστημίου: Νικολάι Θιμπό Μπρινιόλ, ένας αστείος και διασκεδαστικός τύπος, όπως τον περιέγραφαν, του οποίου η οικογένεια υπέμεινε κακουχίες ενώ ο πατέρας του πάσχιζε να κρατηθεί στη ζωή σε ένα Γκουλάγκ στη Σιβηρία κατά τη διάρκεια του καθεστώτος του Στάλιν. Ακόμα ένα μέλος της ομάδας ήταν ο Ρούστεμ Σλομπόντιν, ο «Ρουστίκ», γιος καθηγητή, επίσης ο Γιούρι Κριβονιτσένκο, μηχανικός στο πυρηνικό εργοστάσιο του Mayak. Και τελευταίος εμφανίστηκε σαν «guest», ο Σεμιόν Ζολοταριόφ, ο μεγαλύτερος σε ηλικία από τους υπόλοιπους στα 37 του και βετεράνος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.

Η ομάδα των νεαρών ξεκίνησε το ταξίδι της από το Σβερντλόσκ στις 23 Ιανουαρίου 1959, αφήνοντας πίσω τις ανέσεις των σπιτιών τους για μια περιπέτεια στην άγρια φύση των βουνών της Ρωσίας, που δυστυχώς δεν θα είχε επιστροφή. Έκαναν στάση στο Σέροβ και το Ίβντελ κατά μήκος της διαδρομής για τον ποταμό Αουσπίγια κατευθυνόμενοι προς τον τελικό τους στόχο, το όρος Οτόρτεν. Κατά τη διάρκεια της πεζοπορίας τους κατέγραψαν λεπτομέρειες από τις περιπέτειες τους σε ημερολόγιο και, τραβώντας φωτογραφίες, αποτυπώθηκε ένα χαρούμενο ταξίδι μιας ομάδας που τραγούδησε, έπαιξε, έκανε σκι, αστειευόταν. Δέκα μέρες αφότου έφυγαν από το Σβερντλόσκ, ανέβηκαν στην πλαγιά που ονομάζεται Kholat Saykhl Mountain και αποφάσισαν να κατασκηνώσουν σε υψόμετρο 1079 μέτρων. Έσκαψαν έναν χώρο, κάτι σαν καταφύγιο, που θα τους προστάτευε από τις ακραίες καιρικές συνθήκες. Και τότε άρχισε η πιο φρικτή νύχτα της σύντομης ζωής τους.

Όταν χάθηκαν τα ίχνη τους

Οι πεζοπόροι επρόκειτο να επιστρέψουν στις 12 Φεβρουαρίου του 1959. Μέχρι εκείνη την ημέρα, αλλά και τις επόμενες, δεν υπήρξε κανένα στοιχείο για την πορεία τους. Οι οικογένειές τους ανησύχησαν και έκαναν έκκληση στις Αρχές να βγουν προς αναζήτηση της ομάδας. Έπειτα από λίγες μέρες, στις 20 Φεβρουαρίου, έμπειροι ορειβάτες και αναρριχητές, αλλά και στρατιώτες άρχισαν να ψάχνουν για τους νεαρούς πεζοπόρους. Έξι μέρες μετά, στις 26 Φεβρουαρίου, βρήκαν την εγκαταλελειμμένη σκηνή στην πλαγιά, με άθικτα τρόφιμα, την αυτοσχέδια σόμπα του Ντιάτλοφ αποσυναρμολογημένη και ένα γεμάτο φλιτζάνι σοκολάτα. Οι διασώστες «χτένιζαν» την περιοχή και σύντομα ανακάλυψαν τα μακάβρια ευρήματα: πρώτα βρήκαν τους Κριβονιτσένκο και τον Ντοροσένκο κάτω από έναν κέδρο, 1,5 χιλιόμετρο μακριά από τη σκηνή, νεκρούς από υποθερμία. Οι διασώστες ανακάλυψαν έπειτα τον Ντιατλόβ την Κολμογκόροβα και τον Σλομπόντιν, σε διάφορα σημεία στην πλαγιά, κάτι που έδιεχνε ότι προσπαθούσαν να επιστρέψουν στη σκηνή τους. Εκείνες τις μέρες η κακοκαιρία δεν επέτρεψε περισσότερες έρευνες στα αφιλόξενα βουνά. Οι διασώστες επέστρεψαν για να γυρίσουν στις αναζητήσεις τους την άνοιξη.

Τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας βρέθηκαν τον Μάιο του 1959 σε μια χαράδρα. Οι Ντουμπίνινα, Ζολοταριόφ και Θιμπό Μπρινιόλ εντοπίστηκαν με θανατηφόρα τραύματα στα κορμιά τους, συμπεριλαμβανομένων σπασμένων πλευρών και κατάγματα στο κρανίο. Τα μάτια της Ντουμπινίνα και του Ζολοταριόφ έλειπαν. Η γλώσσα της Ντουμπινίνα έλειπε επίσης. Ο Κολεβάτοβ είχε ελαφρά τραύματα και διαπιστώθηκε πως είχε πεθάνει από υποθερμία. Η κατάσταση των σορών στη χαράδρα, θα ήταν η αιτία για εικασίες και ακραίες θεωρίες συνωμοσίας. Τα πτώματα κείτονταν στο λιωμένο χιόνι της περιοχής, που βοήθησε στη διαδικασία της αποσύνθεσης, σε πολύ χειρότερη κατάσταση από τους πέντε πεζοπόρους που είχαν βρεθεί πρώτοι λίγους μήνες πριν.

Στα τέλη Μαΐου του 1959, ο εισαγγελέας του Σβερντλόσκ, Λεβ Ιβάνοφ, έκλεισε το ποινικό μέρος της υπόθεσης για την τραγωδία. Η έρευνα διαπίστωνε ότι μια «άγνωστη - επιτακτική φυσική δύναμη που οι πεζοπόροι δεν μπόρεσαν να ξεπεράσουν» τους ανάγκασε να εγκαταλείψουν τη σκηνή τους και να τραπούν σε φυγή όσο πιο γρήγορα μπορούσαν. Έτρεξαν να βρουν καταφύγιο στο κοντινό δάσος, σε ακραίες θερμοκρασίες κάτω από το μηδέν. Κάτω από έναν κέδρο, μερικοί από τους πεζοπόρους, πιθανότατα ο Ντοροσένκο και ο Κριβονιτσένκο, άναψαν μια μικρή φωτιά, αλλά αυτή δεν ήταν αρκετή για να κρατήσει την ομάδα ζωντανή την μανιασμένη, από τον παγωμένο άνεμο, νύχτα· έφυγαν από τη σκηνή πολύ γρήγορα αφήνοντας πίσω τους τον πολύτιμο εξοπλισμό τους για τον χειμώνα. Η Κολμογκόροβα, ο Σλομπόντιν και ο Ντιατλόβ, προσπάθησαν να επιστρέψουν στη σκηνή, αλλά πάγωσαν στην πλαγιά.
Η επίσημη αιτία θανάτου ήταν η «υποθερμία» για τους περισσότερους από τους πεζοπόρους, με τους Θιμπό Μπρινιόλ, Ζολοταριόφ και Ντουμπίνινα να έχουν θανατηφόρα τραύματα παρόμοια με αυτοκινητιστικού δυστυχήματος. Η επίσημη εκδοχή όμως, είχε τεράστια κενά.

Τι ήταν εκείνη η φράση: «άγνωστη - επιτακτική φυσική δύναμη» που έβγαλε τους φοιτητές από την προστασία της σκηνής τους; Για περισσότερα από 60 χρόνια, αυτό είναι ένας γρίφος για ερασιτέχνες αναλυτές θεωριών συνωμοσίας και ειδικούς επί άλυτων περίεργων υποθέσεων, αλλά και για επιστήμονες.
Η επίσημη ρωσική έρευνα θεώρησε ότι δεν εμπλεκόταν «τρίτος» στο περιστατικό, ότι οι πεζοπόροι έτρεξαν έξω από τη σκηνή τους για δικούς τους λόγους. Αλλά τα ερωτήματα που έμειναν αναπάντητα στοιχειώνουν την υπόθεση:

1. Τι ήταν αυτό που υποχρέωσε εννέα πεζοπόρους και μάλιστα υψηλού επιπέδου, με σημαντική εμπειρία, να εγκαταλείψουν ξαφνικά την ασφάλεια και την προστασία της σκηνής τους υπό ακραίες - θανατηφόρες θερμοκρασίες; Αφήνοντας τον χειμωνιάτικο εξοπλισμό τους – ακόμα και τις μπότες τους – και ένα γεύμα στη μέση;

2. Ποια ήταν η «άγνωστη - επιτακτική φυσική δύναμη» που είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο εννέα νεαρών, υγιών, πεζοπόρων στα Ουράλια όρη;
Αυτά τα ερωτήματα δεν απαντήθηκαν ποτέ με τεκμήρια και ίσως να μην απαντηθούν ποτέ, αλλά με την πάροδο των χρόνων έχουν διατυπωθεί κάποιες θεωρίες που προσπαθούν να εξηγήσουν τα γεγονότα που συνέβησαν σε υψόμετρο 1079 μέτρων την 1η Φεβρουαρίου του 1959. Οι θεωρίες εκτείνονται από τα όρια του μεταφυσικού - φανταστικού και φθάνουν στο έγκλημα μέχρι και στην οργή της φύσης.

1. Η θεωρία του Γιέτι των Ουραλίων

«Τα τελευταία χρόνια υπήρξε μια έντονη συζήτηση για την ύπαρξη του Γιέτι (Το Γιέτι, ή Χιονάνθρωπος των Ιμαλαΐων, ή Απαίσιος Χιονάνθρωπος είναι μυθικό πλάσμα, που προέρχεται από τους θρύλους και τη λαογραφία του Θιβέτ). Τα τελευταία στοιχεία δείχνουν ότι το Γιέτι ζει στα βόρεια Ουράλια, κοντά στο όρος Οτόρτεν». Αυτές οι αράδες βρέθηκαν γραμμένες σε σημείωμα που συνέταξαν οι πεζοπόροι την τελευταία τους μέρα πριν αναχωρήσουν για το τελευταίο τους ταξίδι. Αυτές οι ασαφείς λέξεις έχουν προκαλέσει το ενδιαφέρον των ζωολόγων και η ευφάνταστη θεωρία αποτέλεσε το θέμα εκπομπής με τίτλο: «Russian Yeti: The Killer Lives», που προβλήθηκε στο Discovery Channel το 2014.

Τότε εμφανίστηκε η παραπάνω εικόνα, που βρέθηκε αποτυπωμένη στο φιλμ του Θιμπό. Στην φωτογραφία εικονίζεται μια ανθρώπινη μορφή και θα μπορούσε να υποστηρίξει κάποιος ότι είναι ένας από τους πεζοπόρους φωτογραφισμένος από απόσταση, φορώντας το τυπικό χοντρό μπουφάν με κουκούλα που φορούσαν οι περισσότεροι πεζοπόροι στην πορεία τους στα βουνά. Η θεωρία περί Γιέτι δεν αντέχει σε κριτική ή έρευνα. Δεν υπήρχαν ίχνη γύρω από τη σκηνή. Ένα Γιέτι που λυσσομανάει πάνω σε μια άγονη βουνοπλαγιά θα άφηνε τουλάχιστον μια πατημασιά στο χιόνι. Επίσης, το σημείωμα των πεζοπόρων ήταν εντελώς σατιρικό και σίγουρα περιέπαιζε τα μέλη της ομάδας. Αν είχαν δει κάτι που τους είχε τρομάξει το τελευταίο που θα έκαναν ήταν να το φωτογραφίσουν.

2. Οι πράκτορες της KGB

Η θεωρία περί πρακτόρων της διαβόητης KGB θα μπορούσε να είναι η πλοκή ενός καλού κατασκοπευτικού μυθιστορήματος που καταπιανόταν με τον Ψυχρό Πόλεμο. Αυτή η θεωρία υποστηρίζει ότι ο Ζολοταριόφ, ο Κολεβάτοβ και ο Κριβονιτσένκο ήταν πράκτορες της KGB και οι υπόλοιποι πεζοπόροι δεν γνώριζαν τη μυστική αποστολή τους. Υποτίθεται ότι επρόκειτο να αποκαλύψουν έναν κατασκοπικό δίκτυο της CIA. Οι τρεις Ρώσοι θα παρέδιδαν ραδιενεργά υλικά σε πράκτορες της CIA, προσποιούμενοι ότι συνεργάζονται με τις ΗΠΑ και αποστολή τους ήταν να φωτογραφίσουν τους πράκτορες, ώστε η KGB να μπορέσει να τους αναγνωρίσει. Η συνάντηση πήγε στραβά, οι πράκτορες της CIA κατάλαβαν την παγίδα και σκότωσαν την ομάδα. Αυτός είναι και ο λόγος που υπήρχε υψηλή ραδιενεργό ακτινοβολία σε μερικά από τα ρούχα των πεζοπόρων. Η εξήγηση για την ακτινοβολία ήταν απλή: Το 1957, έχοντας αποφοιτήσει από το UPI, ο Κριβονιτσένκο ήταν μηχανικός στις εγκαταστάσεις πυρηνικών όπλων Chelyabinsk-40 (στο Mayak) υπεύθυνος για τον καθαρισμό μιας περιοχής 23.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων, στη νότια περιοχή των Ουραλίων, που είχε μολυνθεί. Τα ρούχα του Κριβονιτσένκο θα μπορούσαν να είχαν εκτεθεί σε ακτινοβολία κατά τη διάρκεια της εργασίας του στον χώρο καθαρισμού.

3. Δοκιμή πυραυλικών όπλων

Στις 2 Μαρτίου του 1959, στάλθηκε ραδιοτηλεγράφημα στους επικεφαλής διεξαγωγής των ερευνών που έγραφε: «…το μυστήριο της τραγωδίας παραμένει η έξοδος ολόκληρης της ομάδας από τη σκηνή… Ο λόγος θα μπορούσε να είναι οποιοδήποτε εντυπωσιακό φυσικό φαινόμενο, όπως η εκτόξευση πυραύλου». Η θεωρία αυτή υποστηρίζει ότι η ομάδα των φοιτητών έγινε μάρτυρας σε δοκιμή μυστικών όπλων και ο στρατός σκότωσε τους νέους για να μην αποκαλυφθεί το πρόγραμμα. Η όλη προσπάθεια διάσωσης ήταν μια στημένη παράσταση για να «κλείσουν τα μάτια» στις οικογένειες και να δοθεί μια απάντηση στον κόσμο. Πολλές από τις οικογένειες των εννέα πεζοπόρων, πιστεύουν αυτή τη θεωρία, την οποία υποστήριξαν και επιστήμονες, χωρίς όμως την παραμικρή απόδειξη.

4. Φωτεινά φλεγόμενα αντικείμενα στον ουρανό

Οι ντόπιοι Μανσί που κατοικούσαν στην περιοχή εκείνη την εποχή είχαν δει ένα φαινόμενο που δεν μπορούσαν να εξηγήσουν. Μια γυναίκα Μανσί που είχε δει το φαινόμενο είχε δηλώσει σε δημοσιογράφο του BBC: «Επιστρέφαμε από το δάσος και τότε ένα φωτεινό, φλεγόμενο αντικείμενο εμφανίστηκε. Ήταν φαρδύ μπροστά και στενό πίσω, και πετούσαν σπίθες από πάνω του». Μέλος της ομάδας έρευνας του 1959, λέει ότι η ομάδα αναζήτησης είδε πράγματι κάτι σχετικό, που έμοιαζε με πύραυλο, να κινείται από τα ανατολικά προς τα δυτικά. .
Η αδερφή του Ντιατλόβ, Τατιάνα, είχε πει στο BBC: «Στις οικογένειες είπαν: δεν θα μάθετε ποτέ την αλήθεια, οπότε σταματήστε να κάνετε ερωτήσεις… Μην ξεχνάτε, εκείνες τις μέρες αν σας έλεγαν να σιωπήσετε, θα έπρεπε να σιωπούσατε».

5. Φυσικό Γεγονός: ο υπέρηχος

Ο ερευνητής Ντόνι Έιτσαρ, που ταξίδεψε στην περιοχή το 2013, προσυπογράφει τη θεωρία του υπέρηχου. Ο υπέρηχος, σε αυτή την περίπτωση, προερχόταν από μια φυσική ροή ανέμου που κινούνταν κάτω από την πλαγιά προς τους πεζοπόρους. Παρήγαγε δίνη, δημιουργώντας μικρούς ανεμοστρόβιλους. Ο ήχος, ο έντονος και διαπεραστικός επηρέασε τους πεζοπόρους, που δεν άντεξαν να μείνουν περιορισμένοι σε μια σκηνή.
Μια θεωρία που ενοχοποιούσε τους ντόπιους Μανσί ότι δήθεν σκότωσαν και έκλεψαν τους εννιά πεζοπόρους ή ότι οι τελευταίοι βεβήλωσαν κάποιο θρησκευτικό χώρο των Μανσί, γρήγορα κατέρρευσε, αφού τα πολύτιμα αντικείμενα των νεαρών βρέθηκαν άθικτα (όπως φωτογραφικές κάμερες, αλκοόλ, μπότες, ρούχα και τρόφιμα, αλλά και 1.685 ρούβλια)και οι Μανσί δεν είχαν ιερούς χώρους στο βουνό.

Πριν από τέσσερα χρόνια, το 2019, οι ρωσικές αρχές, με επικεφαλής τον εισαγγελέα Αντρέι Κουριάκοφ, επανεξέτασαν το τραγικό περιστατικό του 1959. Η μελέτη του Κουριάκοφ διαπίστωνε ότι η «άγνωστη επιτακτική φυσική δύναμη» ήταν μια (χιονο)στιβάδα από συμπαγείς πλάκες χιονιού. Η έκθεση όμως δεν μπορούσε να εξηγήσει, επιστημονικά, πώς θα μπορούσε να συμβεί μια τέτοια χιονοστιβάδα χωρίς να αφήσει κανένα στοιχείο γύρω από το χώρο της σκηνής. Επίσης η γωνία της κλίσης δεν ήταν αρκετά απότομη για να προκαλέσει χιονοστιβάδα.
Η εκδοχή της πλάκας χιονιού ή της μικρής χιονοστιβάδας θα μπορούσε λογικά να εξηγήσει την «άγνωστη - επιτακτική φυσική δύναμη», που ανάγκασε την ομάδα σε ξαφνική εκκένωση. Ο φόβος μιας άλλης, πιθανώς μεγαλύτερης, χιονοστιβάδας θα εξηγούσε γιατί θα ήθελαν να απομακρυνθούν πολύ από την τοποθεσία, παρόλο που δεν είχαν την κατάλληλη προστασία από τα στοιχεία. Να σημειωθεί ότι η τοποθεσία που επισκέφτηκαν οι ερευνητές και όπου παρατηρήθηκε χιονοστιβάδα, απέχει 3 χλμ. από την τοποθεσία του γεγονότος.

Οι κάθε λογής θεωρίες και οι εικασίες για την τραγική υπόθεση είναι ένας δημιουργικός και επιστημονικός γρίφος, που πιθανότατα δεν θα λυθεί ποτέ. Οι θεωρίες για το περιστατικό του Dyatlov Pass έχουν ένα κοινό: υποθέτουν ότι υπάρχουν θέματα που δεν έχουν αποκαλυφθεί. Αυτό υποδηλώνει δυσπιστία στην επίσημη ιστορία και τα στοιχεία που δημοσίευσε η πρώην Σοβιετική Ένωση. Και όπως υποστηρίζουν οι επιστήμονες που καταπιάστηκαν με την υπόθεση το 2019: «Τα μυστήρια είναι πιο ελκυστικά όταν δεν λύνονται και, τουλάχιστον, δεν λύνονται με κάποια άνοστη επιστημονική εξήγηση».
Κι έτσι το μυστήριο παραμένει ανεξήγητο, γοητεύοντας όσους επιχειρούν να απαντήσουν στα ερωτήματα…