Δημήτρης Γαλανός: Ο σοφός Έλληνας Βραχμάνος των Ινδιών που δίδαξε τη γλώσσα των θεών στα βάθη της Ασίας

Αν υπάρχει ένας Έλληνας που έχει... αδικηθεί για την έλλειψη αναφοράς και φήμης ανάλογης της τεράστιας προσφοράς και του έργου του αυτός είναι ο Δημήτρης Γαλανός. Αποκαλέστηκε «ο Πλάτων της Ινδίας», αναγνωρίστηκε ως «ο σοφότερος άνθρωπος του 19ου αιώνα» και θεωρείται ο πρώτος άνθρωπος που «πάντρεψε» την ελληνική και την ινδική γλώσσα και φιλοσοφία. Εκατομμύρια πιστοί τον αναγνώσισαν. Πολλοί έκαναν χιλιάδες χιλιόμετρα για να τον συναντήσουν και να τον ακούσουν, αλλά στην Ελλάδα για τους περισσότερους είναι «άγνωστος».

Μετά από χρόνια σκληρών δοκιμασιών και στερήσεων ταυτίστηκε με τους Βραχμάνους (απόγονοι των αρχαίων σοφών της βεδικής Ινδίας, ασκούν βίο με σκληρή λιτότητα και απόλυτη μετάνοια ώστε να αποκτήσουν γνώσεις και εμπειρία για τη συνολική βελτίωση της ανθρωπότητας). Η ζωή του κινήθηκε στα άδυτα του ιερού και απόκρυφου τρόπου ζωής των Βραχμάνων αλλά η καρδιά του παρέμεινε στη μητέρα Ελλάδα. 

Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1760. Αναχώρησε για την Ινδία σε ηλικία 26 ετών και μέχρι τα 73 του χρόνια οπότε και πέθανε δεν ξαναείδε ποτέ την πατρίδα. Αφιερώθηκε στη μελέτη της σανσκριτικής γλώσσας και λογοτεχνίας. Μέχρι και σήμερα είναι ο πρώτος και πλέον εύγλωττος Έλληνας Ινδολόγος των νεότερων χρόνων.

Στο βιογραφικό τμήμα των Ινδικών Μεταφράσεων Πρόδρομος, όπου αναφέρεται ότι ο Γαλανός έγινε Βραχμάνος και ετιμάτο ως λόγιος και άγιος από τους Ινδούς και τους Ευρωπαίους. Η δήλωση πως έγινε Βραχμάνος πιθανώς δεν είναι αληθής, γιατί Βραχμάνος γίνεται κανείς μόνον από τη γέννηση του.

Άριστος γνώστης των αρχαίων ελληνικών, της φιλοσοφίας, των λατινικών, της ρητορικής και εκκλησιαστικής μουσικής, γνώριζε άπταιστα αγγλικά, γαλλικά και ιταλικά. Μετά από σκληρές δοκιμασίες και στερήσεις (αρχικά οι Ινδοί θεωρούσαν πως είχε δόλιους σκοπούς) εντρύφησε στα άδυτα της σοφίας των Βραχμάνων, ανέπτυξε στενές σχέσεις με κορυφαίους λόγιους, απέκτησε την εμπιστοσύνη των Βραχμάνων και έγινε αποδεκτός μέσα από το έργο και τις γνώσεις του προκαλώντας τον θαυμασμό, τον σεβασμό και την καθολική αναγνώριση. Ασπάστηκε το λιτό τρόπο ζωής τους, τους δίδαξε την αρχαία ελληνική φιλοσοφία και τον δίδαξαν την ινδική φιλοσοφία.

Φορούσε τη λιτή βραχαμανική περιβολή και μιλούσε τη σανσκριτική γλώσσα καλύτερα και από τους Ινδούς. Πέθανε σε ηλικία 73 ετών ως Έλληνας Χριστιανός αφού στο μεταξύ είχε αναγνωστεί ως «ο σοφός των σοφών» και ως «μετεσάρκωση του Πλάτωνα και του Πυθαγόρα στην Ινδία».

Το ημερολόγιο έδειχνε 3 Μαΐου 1833. Πιθανότερη αιτία θανάτου του ήταν η χολέρα που την περίοδο εκείνη θέριζε τον πληθυσμό της Ινδίας. Στο νεκροταφείο του Μπεναρές η αγγλική επιγραφή στον τάφο του έγραφε: «Sacred to the memory of Demetrius Galanos an Athenian who died at Benares on the 3 of May 1833».

Παρότι δεν ξαναείδε την Ελλάδα από το 1786 είχε τακτική αλληλογραφία και επικοινωνία μέσω Ελλήνων εμπόρων που δραστηριοποιούνταν στο εμπόριο μπαχαρικών και μεταξιού. Είχε πληροφόρηση για την πορεία της Ελληνικής Επανάστασης, ενώ πριν αφιερωθεί στον βραχμανισμό δώρισε όλη του την περιουσία για την αρχική κατάρτιση της βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου Αθηνών. Θεωρείται ο ιδρυτής της Βιβλιοθήκης Αθηνών, η οποία με τη δωρεά αυτή ιδρύθηκε τέσσερα έτη προ του Πανεπιστημίου. Εφέτος (2023) συμπληρώνονται 200 χρόνια από το θάνατο του.

Η ζωή του κάνει φτωχά και τα πιο εφάνταστα μυθιστορήματα. Το έργο του αποτελεί αντικείμενο μελετών ενώ ο αείμνηστος Σαράντος Καργάκος το 1994 με το εξαιρετικό βιβλίο του «Δημήτριος Γαλανός, ο Αθηναίος (1760-1833)» (Εκδόσεις Gutenberg) έριξε φως στις άγνωστες πτυχές της ζωής του και του έργου του. Σημαντικό είναι και το ντοκιμαντέρ «Ο ξένος στον ξένο, Δημήτριος Γαλανός Μπεναρές» του Γιάννη Τριτσιμπίδα παραγωγής 2001.

Σπάνια χειρόγραφα του Γαλανού και επιστολές αλληλογραφίας με την οικογένεια του στην Αθήνα σώζονται μέχρι σήμερα. Η φωτογραφία του κοσμεί την αίθουσα τελετών του Πανεπιστημίου Αθηνών, ενώ το αποτύπωμα του παραμένει ανεξίτηλο στην Επιθεώρηση Ασιατικών Μελετών που ανακοίνωσε την ημέρα του θανάτου του: «Απεβίωσε στο Μπεναρές ο Δημήτριος Γαλανός σε ηλικία 74 ετών. Ήταν ελληνικής καταγωγής, και αφιερώθηκε επί πολλά έτη με μοναδική επιμέλεια στη μελέτη της ιερής γλώσσας και της λογοτεχνίας των Ινδουϊστών. Άφησε πίσω του πολυάριθμες μεταφράσεις από τη σανσκριτική στην ελληνική γλώσσα».

Η ζωή του Δημήτρη Γαλανού ξεκίνησε από την τουρκοκρατούμενη Αθήνα. Ο πατέρας του Παντολέων και η μητέρα του Διαμάντω είχαν τρεις γιους και μια κόρη ονόματι Κάργια. Ο μεγαλύτερος αδελφός του πέθανε σε μικρή ηλικία και ο νεώτερος, ο Φιλάρετος, ανέλαβε τη διαχείριση της πατρικής περιουσίας. Πρώτος μεγάλος του δάσκαλος ήταν ο Ιωάννης Βενιζέλος. Σε ηλικία 14 ετών μετέβη στο Μεσολόγγι, εμπορικό κέντρο της δυτικής Ελλάδας, το οποίο διατηρούσε στενές σχέσεις με τους Έλληνες εμπόρους της Βενετίας. Εκεί μελέτησε πλάι στον διακεκριμένο γραμματικό Παναγιώτη Παλαμά. Μετά από τέσσερα χρόνια ο Γαλανός εγκατέλειψε το Μεσολόγγι και ταξίδεψε στην Πάτμο, όπου μελέτησε αρχαία ελληνικά, φιλοσοφία, λατινικά, ρητορική και εκκλησιαστική μουσική επί έξι χρόνια. Διευθυντής της σχολής εκείνη την περίοδο ήταν ο Δανιήλ Κεραμεύς. Όλους τους δασκάλους του τους μνημονεύει στα γράμματα του από το Βαρανάσι.

Το 1784 σε ηλικία 24 ετών ο Δημήτρης Γαλανός αφού ολοκλήρωσε τις σπουδές του στην Πάτμο ταξίδεψε στην Κωνσταντινούπολη. Εκεί συνάντησε τον θείο του Μητροπολίτη Καισαρείας Γρηγόριο που ήταν Πρωτόθρονος της Ιεράς Συνόδου Κωνσταντινούπολης ο οποίος τον βοήθησε να βρει δουλειά ως δάσκαλος.

Η γνωριμία του Γαλανού με το μεγαλέμπορο Μαντρατζόγλου, έναν εμπορικό αντιπρόσωπο των Ελλήνων της Βεγγάλης στην Κωνσταντινούπολη, έπαιξε καθοριστικό ρόλο καθώς ήταν αυτός που του έδωσε το όραμα «για το ταξίδι στις Ινδίες» με στόχο τη θέση του δασκάλου για τα παιδιά των Ελλήνων εμπόρων που είχαν εγκατασταθεί στο Ναραγιανγκάντζ (Narayanganj) κοντά στην Ντάκα (Dhaka) και την Καλκούτα. «… για να φέρει το φως της πατρικής εκπαίδευσης στους Έλληνες της Ινδίας, και να στείλει από εκεί στην Ελλάδα μερικούς σπινθήρες του φωτός της Ασίας», είπε αργότερα για αυτόν ο Γεώργιος Γεννάδιος.